Begrip Omschrijving
Ontluikende geletterdheid De kennismaking met geschreven taal in de
voorschoolse periode (0-4 jaar).
Prentenboeken, voorleesverhalen, strips,
logo’s, letters, tekeningen en beelden.
Boekoriëntatie Gedrag, omgang met boeken, wat kun je
met boeken doen, wat kun je zien, hoe lees
je boeken.
Verhaalbegrip Opbouw van een verhaal ontdekken,
herhaald voorlezen. Begrijpen dat een
verhaal is opgebouwd uit situatieschets,
gebeurtenis en ontknoping.
Beginnende geletterdheid (4-6 jaar) Aanvankelijk lezen
Gevorderde geletterdheid (6+ jaar) Voortgezet/begrijpend lezen en stellen
Functies van geschreven taal Ontdekken dat je met geschreven taal kunt
communiceren. Relatie tussen geschreven
en gesproken taal.
Taalbewustzijn Leerlingen kunnen omgaan met begrippen
als zin, woord en klank
Alfabetisch principe Overeenstemming tussen de klanken van
een woord en de weergave in klinkers
Fonologisch bewustzijn Kunnen omgaan met klanken (splitsen van
woorden in lettergrepen, verbinden van
lettergrepen tot woord.
Fonemisch bewustzijn Besef dat woorden uit fonemen zijn
opgebouwd. Herkennen en toepassen van
beginrijm.
Auditieve objectivatie (Paddenstoel is langer dan boom). Kijken
naar de vorm van woorden ipv de betekenis.
Objectiveren van gesproken woorden.
Auditieve analyse Een woord in klanken opsplitsen
Auditieve synthese Losse klanken samenvoegen tot een woord
Temporeel ordenen De volgorde van klanken onthouden
Bepalen van klankpositie (Wat hoor je vooraan in vuur). Beroep
gedaan op auditieve analyse, temporeel
ordenen en kennis van begrip vooraan.
Visuele discriminatie Zien van verschillen of overeenkomsten
tussen afbeeldingen, letters of woorden.
Visuele analyse Vaardigheid om afzonderlijke grafemen in
een woord te herkennen
Visuele synthese Samenvoegen van grafemen, hardop
verklanken van letters is hulpmiddel
Spatieel ordenen Volgorde van letters onthouden (links-
rechts)
, Letterpositie bepalen Aangeven wat de plaats van een letter in
een woord is.
Elementaire leeshandeling De eerste leesstrategie die de leerling zich
eigen maakt -> een geschreven woord
opsplitsen in grafemen en de bijbehorende
fonemen aan koppelen
Stappen van elementaire leeshandeling Visueel analyseren, juiste fonemen
koppelen aan grafemen, volgorde fonemen
onthouden, auditief synthetiseren,
betekenis geven
Klankzuivere woorden Woorden die precies volgens het
fonologisch principe worden: elk foneem
wordt door een apart grafeem weergegeven
(kip, maan, moet)
Ontwikkeling geletterdheid De vroege, meestal spontane, ontwikkeling
die kinderen doormaken op het gebied van
schriftelijk taalgebruik en taalvaardigheid.
Fasen ontwikkeling geletterdheid 1. Tekenen
2. Krabbelen
3. Letterachtige vormen of letters
4. Gebruiken van 1 of enkele letters
voor het woord
5. Invented spelling
Pictografisch schrift Taal weergegeven met behulp van
tekeningen/afbeeldingen (verkeersborden)
Logografisch schrift Elk gesproken woord wordt weergegeven
door een plaatje (chinees schrift)
Alfabetisch schrift Elke afzonderlijke klank wordt door een
afzonderlijk letterteken aangeduid
Functionele geletterdheid Het vermogen (kennis en vaardigheden) tot
lezen en schrijven in de maatschappelijke
context (verkeersborden juist interpreteren,
spoorboekje gebruiken, ondertitels
begrijpen, handleiding lezen)
Functioneel analfabetisme Iemand wiens leesniveau zo laag is dat hij
zich niet kan redden in een geletterde
maatschappij
Thuissituatie en geletterdheid De rol die lezen en schrijven in de
thuissituatie spelen is van invloed op de
ontwikkeling van geletterdheid van
leerlingen.