Dit is een volledige samenvatting van alle hoorcolleges bijzondere overeenkomsten. De uitwerkingen van de hoorcolleges zijn aangevuld met literatuur en jurisprudentie. Met deze samenvatting heb ik de toets in 1 keer behaald met een 7!
Bijzondere overeenkomsten
HC2 Nietigheid en vernietigbaarheid algemeen
Arrest B/H en R X en Y kopen een huis en raken een contractuele boete verschuldigd. Relatie gaat
uit. Verdelen het 50%. Y leent daarom geld van ouders. Maar ouders sluiten ovk met Y dat dat dit mag
op voorwaarde dat Y nooit meer relatie neemt met X. Anders mogen ouders het bedrag direct opeisen.
Mag je zoiets afspreken? Contractsvrijheid VS. Ovk in strijd met publiekrechtelijke regelgeving (Recht op
privéleven). Rechter vond dat hier gewicht van privacy zwaarder woog.
Er zitten dus grenzen aan contractsvrijheid, maar waar? Contractsvrijheid afwegen tegen:
- Fundamentele rechten
- Ovk in strijd met publiekrechtelijke regels. Anders doorkruis je publiekrecht.
- Vergelijkbare kwestie: wat als iedere gedraging/ovk in strijd met publiekrecht onrechtmatig
zou zijn?
- Art. 3:40 en 6:163 BW Behoefte aan poortwachter op de grens tussen privaatrecht en
publiekrecht Poortwachter heet het relativiteitsvereiste. Hij selecteert welke schending
van regels leidt tot nietigheid.
Vereisten voor overdracht art. 3:84 lid 1 BW: Levering, Geldige titel, beschikkingsbevoegdheid bij
nietigheid/vernietiging ontbreekt de geldige titel.
Nietigheid en vernietigbaarheid algemeen
Er zijn 2 manieren om contractsvrijheid in te perken:
1. Nietigheid (al dan niet na vernietiging) Een nietige ovk is nooit tot stand gekomen, vanaf
moment van aangaan al. Rechtshandeling heeft niet het door partijen beoogde
rechtsgevolg.
- Vernietigbaarheid rechtshandeling is geldig, maar partij kan deze vernietigen. Het
gevolg van vernietiging is hetzelfde als wanneer de ovk nietig was geweest! De Ovk houdt
met terugwerkende kracht op te bestaan art. 3:53 lid 1 BW
o Vb. V verkoopt en levert op 1 januari een auto aan K. K vernietigt op 1 maart de ovk
wegens dwaling (6:228 BW). Wie was eigenaar van de auto op 1 februari? Verkoper,
zonder geldige titel geen overdracht (geen reparatie).
Idee achter het verschil Verschil tussen algemeen belang bijv. schending fundamentele rechten
de wetgever vindt dit belangrijk dan volgt nietigheid en bij particulier belang kiest wetgever voor
vernietigbaarheid.
Wie kan er een beroep op doen?
1. Nietigheid art. 25 Rv ambtshalve toepassing door rechter
2. Vernietiging art. 3:49 BW beroep door partij is vereist! (lijdelijkheid rechter)
a. (Let op bijzondere verjaringsregeling bij vernietiging art. 3:52 en 3:51 lid 3 BW)
Bij vernietiging ontstaan er vorderingen uit onverschuldigde betaling art. 2:203 BW e.v.
- Verschil met ontbinding: er ontstaan ongedaanmakingsverbintenissen en geen
terugwerkende kracht.
Soort van uitzondering op nietigheid zijn Partiele nietigheid 3:41 en conversie art. 3:42 BW.
Waarom zo moeilijk doen? Je wil niet de economie ondermijnen. Sancties van (ver)nietig wordt
dan te groot.
Nietigheid/vernietigbaarheid
Nietigheden Vernietigbaarheden
Art. 3:39 vormvoorschriften Art. 3:32 = handelingsonbekwaamheid
Art. 3:40 lid 1 strijd met goede zeden en Art. 3:34 geestelijke stoornis
openbare orde
Art. 3:43 belangenverstrengeling Art. 3:40 lid 2
Nietigheid
Art. 3:39 BW Vormvoorschriften
Uitgangspunt is dat bij schending van een vormvoorschrift een rechtshandeling nietig is, tenzij uit de
wet anders voortvloeit (geldigheid of vernietigbaarheid).
- Hoe kom je erachter of iets anders dan nietigheid, uit de wet voortvloeit? Bepaal wat het
belang van de door de wet voorgeschreven norm is. Kijk o.a. naar de parlem. geschiedenis
+ nadenken
o Bijvoorbeeld Is eigendomsoverdracht van stuk grond mogelijk zonder inschrijving
notariële akte bij levering onroerende zaak art. 3:89 lid 1 BW? Dit is een
vormvoorschrift. Waarom zijn er openbare registers? Duidelijk moet zijn wie eigenaar is
van welk stuk grond, dit is ter verbetering van de economie. Dit is dus essentieel, dus
hier sprake van nietigheid.
- Soms is er een expliciete bepaling bijv. art. 1:23 Wet op Financieel toezicht.
Uitzondering algemene voorwaarden in de EU-richtlijn staat dat oneerlijke bedingen de
consument niet binden. De rechtsgevolgen mag de NL-wetgever zelf bepalen. Afd. 6.5.3 ging uit
van vernietigbaarheid, dus consument een beroep erop doen. MAAR… HvJ grijpt in ambtshalve
toetsing. Rechter moet ambtshalve toetsen of een beding in een ovk met consument oneerlijk is. Is
dat het geval dan laat hij het beding buiten toepassing. Waarom? onwetendheid consument, kosten
i.v.m. rechtshulp en ambtshalve toetsing is noodzakelijk voor doeltreffende bescherming van de
consument (dus weer economische markt).
- DUS: In de afdeling staat vernietigbaarheid, maar rechter moet dus wel ambtshalve toetsen!
Arrest schriftelijkheidsvereiste
Arrest Dexia
Art. 3:40 BW strijd met goede zeden en openbare orde
Dit artikel heeft een poortwachtersfunctie. Het bepaalt het gevolg in het privaatrecht voor een ovk
die het publiekrecht schendt.
Er zijn 3 toetsingscriteria (grenzen aan contractsvrijheid):
1. Goede zeden (algemeen, ongeschreven)
2. Openbare orde (algemeen, ongeschreven)
3. Strijd met dwingende wetsbepaling
Structuur van art. 3:40 BW uit je hoofd leren! Zowel lid 1 en 2 zien op strijd met dwingende
wetsbepaling!
Lid 2 wet verbiedt het verrichten van een rechtshandeling in strijd met dwingende
wetsbepaling.
= is het sluiten/aangaan van de ovk in strijd met de wet?
Arrest Uneto/De Vliert in deze zaak was de aanbesteding in strijd met EU-regels. Nietigheid
ovk? Zowel NL-wetgeving als EU bevatten geen nietigheidsclausule. Dus geen nietigheid. Mag er
worden teruggevallen op art. 3:40 lid 1 BW als lid 2 niet tot nietigheid leidt? HR zegt NEE. Je
moet kiezen, het is geen vangnet.
- Lid 3 geeft uitzondering nietigheid is geen automatisme. Lid 2 heeft geen betrekking op
wetsbepalingen die niet de strekking hebben de geldigheid van daarmede strijdige
rechtshandelingen aan te tasten.
,Lid 1 wet verbiedt de inhoud van een rechtshandeling die in strijd is met openbare orde/goede
zeden.
= Inhoud ziet op de verplichtingen die de overeenkomst schept. Verplicht de ovk tot een verboden
prestatie? Bijv. mishandelingsovk.
- Arrest Parkeerexploitatie/amsterdam P huurt gedeelte openbare weg van gemeente
Amsterdam en sluit dit af met slagboom. Wegenwet verplicht gemeente om alle verkeer over
openbare weg te dulden. Dus RvS zegt dat P slagboom niet mag sluiten en geen
parkeergeld mag heffen. Dus ovk heeft geen zin meer. P vordert schadevergoeding art. 6:74
BW. Gemeente A beroept zich op nietigheid ovk.
HR ja inhoud ovk is in strijd met de openbare orde. Duurzame verplichting tot verrichten
verboden prestatie.
o Art. 3:40 lid 3 is uitzondering op lid 2, niet op lid 1. Lid 3 kan niet analoog worden
toegepast r.o. 3.8.
- Let op arrest Esmilo/mediq!
Lid 1 verbiedt de strekking van een rechtshandeling (strijd openbare orde/goede zeden)
= vage norm. Strekking ziet op de achterliggende bedoeling van partijen of voorzienbare gevolgen.
Heeft de ovk een verboden doel of kan de ovk niet worden uitgevoerd zonder schending van de
wetsbepaling. Bijv. arrest Esmilo.
Arrest Van Hees q.q./Y zoon van een bankier gaat netwerk van vader langs. X leent geld van
mensen om te beleggen en verplicht zich tot rente variërend van 3% tot 80%. 80% is natuurlijk
abnormaal. Om de rente te kunnen betalen, leent X geld van anderen. De eerste die instapt heeft
veel voordeel. X leent 1.400.000 van arts Y om dit voor haar te beleggen. Hij keert haar vervolgens
2.400.000 uit. Vervolgens X failleert en curator vordert 1 miljoen van Y omdat haar ovk met X in
strijd is met goede zeden (nietig). Want ieder mens weet dat zon dergelijk winstpercentage
belachelijk is. Arts had moeten weten dat het niet klopt. Curator wil dit vorderen ten behoeve van de
mensen die later zijn ingestapt en dus geld zijn kwijt geraakt aan het uitlenen aan X.
HR Er is subjectieve kennis vereist! Kan pas sprake zijn van strekking in strijd met openbare orde
(nietigheid) als partijen zich daarvan bewust waren. Dus gaat om wat iemand daadwerkelijk wist.
!!Arrest Esmilo/Mediq het enkele feit dat een ovk een door de wet verboden prestatie verplicht,
brengt NIET mee dat zij een verboden strekking heeft, en dus AUTOMATISCH nietig is. Of een ovk
(inhoud OF strekking) in strijd met openbare orde is, hangt af van:
- Welke belangen worden door de regel beschermd? Bijv. fundamentele belangen? ja? Dan
plusje voor nietigheid
- Worden fundamentele beginselen geschonden?
- Waren partijen zich van inbreuk op regel bewust? (arrest Van Hees)
- Voorziet de regel in een sanctie? Dan is dat een indicatie dat er niet ook een
privaatrechtelijke sanctie als nietigheid overheen moet komen.
Arrest AZL/Erven Moerman hier was geen sprake van inbreuk op fundamenteel beginsel, dat
sprake is van strijd met openbare orde. Niet te snel sprake van nietigheid! Hier was enkel een tarief
in rekening gebracht zonder toestemming.
Arrest B/H en R zie voorbeeldcasus 1e les. HR zegt hier voor nietigheid wegens strekking is
niet vereist dat ten tijde van het aangaan van de rechtshandeling vaststaat of aannemelijk is dat
schuldeisers als gevolg van de rechtshandeling daadwerkelijk (zullen) worden benadeeld. De
nietigheid vindt grond in de onzedelijke strekking van de ovk.
Conclusie: omstandigheden van het geval zijn beslissend.
- Art. 3:40 lid 1 nietigheid is geen automatisme maar wordt bepaald door factoren Esmilo
- Art. 3:40 lid 2 nietigheid is geen automatisme, zie art. 3:40 lid 3 BW.
, Nietigheid en onverschuldigde ‘betaling’
Stap 1 is er sprake van nietigheid? Dus een prestatie die zonder rechtsgrond is verricht?
Stap 2 onverschuldigde betaling Art. 6:203 BW recht op terugvordering van prestaties die
zonder rechtsgrond zijn verricht. Want overeenkomst is vernietigd/nietig.
- Lid 1 Goed gegeven = teruggave
- Lid 2 geld = teruggave
- Lid 3 anders = ongedaanmaking daarvan
Stap 2A Wat als ongedaanmaking niet kan? / sluit de aard van prestatie uit? Hoofdregel art.
6:210 lid 2 BW = vergoeding van de waarde van de prestatie op het ogenblik van ontvangst
daarvan. Bijv. huis schilderen, maar ovk is vernietigd. Je kunt verf niet van het huis halen.
Stap 2B vormt art. 6:211 lid 1 BW (=blokkeringsbepaling) een uitzondering? Het blokkeert
vorderingen ter compensatie van prestaties die naar haar aard niet op geld gewaardeerd behoren te
worden. Dus indien ongedaanmaking niet kan + waardering op geld niet behoort.
Arrest Polyproject/Warmond I P wil dat Gemeente W bestemmingsplan wijzigt zodat P villa’s
kan bouwen. Gemeente W wil daarvoor 760.000 hebben van P. Partijen leggen dit vast in een ovk.
P stelt dat ovk nietig is wegens strijd met gemeentelijke exploitatieverordening en vordert dat
bedrag terug. Gemeente W stelt tegenvordering in. Dus:
- P heeft aan gemeente 760.000 betaald
- Gemeente heeft bestemmingsplan gewijzigd.
Hoe ongedaan maken? Is art. 6:211 lid 1 van toepassing?
HR restrictief uitleggen! Bedoeling van de blokkeringsregel gaat om ernstige gevallen! (in strijd
met goede zeden bijv. moord en mishandeling). Dus niet 1 of andere regel.
Het enkele feit dat de financiële bijdrage in de exploitatieovk strijdig was met de verordening had
het hof niet tot de conclusie mogen leiden dat de prestatie van de gemeente niet op geld behoort te
worden gewaardeerd.
Hoe bepaal je dan de waarde van het wijzigen van het bestemmingsplan? Er is geen markt voor W
stelt die waarde gelijk aan 760.000 (betaalde bedrag door P). Arrest Polyproject/Warmond II
Het hof dient a.h.v. maatstaf van art. 6:210 lid 2 BW te bepalen wat de waarde is van de door de W
geleverde prestatie (aanpassing bestemmingsplan).
HR je moet terug naar het publiekrecht, want de exploitatieverordening is de basis, je moet kijken
wat o.g.v. die grondslag de gemeente had mogen vragen als tegenprestatie. Daarom onderzoek (1)
of de exploitatieverordening een grondslag voor een tegenprestatie biedt en (2) zo ja wat en hoewel
wel geoorloofd zou zijn geweest om als tegenprestatie te vorderen.
Arrest Gratis Mobieltjes II
Voorbeeld: mishandelingsovk: A spreekt met B af dat B, tegen betaling van 20.000 C ernstig zal mishandelen.
A betaalt B, B mishandelt C. A beroept zich op nietigheid van de ovk met B en vordert 20.000 euro terug van
B. Kan dit? de vordering van de opdrachtgever wordt geblokkeerd.
HC1A Bijzondere ovk en nietigheid
Hoorcollege 1 en 2 gaan ook over de ‘gewone overeenkomst’! Deze les gaat over wanneer de
nietigheid is vast komen te staan.
Boek 7 benoemde bijzondere overeenkomsten Benoemde overeenkomsten in de wet
geregeld voorzien van uitgebreide regeling. Dit dient ter rechtszekerheid.
Daarnaast zijn Boek 3 en Boek 6 van belang: gelaagd karakter. Denk aan de nietigheden.
- Bescherming van de zwakkere contractspartij vernietiging art. 3:40 lid 2 BW.
- Vormvoorschriften nietigheid art. 3:39 BW
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper brendahidding. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,36. Je zit daarna nergens aan vast.
