Lezen blok 1 t/m 5
Tekstdoelen
Een lezer leest een tekst met een bepaald doel. Hij wil bijvoorbeeld uitleg krijgen
over het gebruik van zijn nieuwe telefoon. Bij het lezen van een tekst kan de lezer
verschillende doelen hebben, maar meestal heeft hij één hoofddoel.
Schrijvers van teksten kennen de leesdoelen van lezers. Hiermee houden ze
rekening als ze een tekst schrijven. Een schrijver wil met zijn tekst immers iets bij de
lezer bereiken. Hij wil de lezer bijvoorbeeld:
● iets nieuws laten weten, informeren;
● uitleg geven;
● na laten denken, een mening laten vormen;
● overtuigen van zijn mening;
● ertoe overhalen iets te doen of te kopen;
● amuseren.
In de paragrafen Lezen kies je meestal niet je eigen leesdoelen. Wel ga je het
tekstdoel van een tekst achterhalen. Je vraagt je dan altijd af: wat wil de schrijver
vooral met deze tekst bereiken of wat wil de schrijver dat ik weet of doe na het lezen
van deze tekst.
Tekstsoorten en tekstvormen
Bij de tekstdoelen horen tekstsoorten. Een tekst waarmee de schrijver de lezer wil
informeren over een onderwerp of gebeurtenis, noem je een informerende tekst. Een
tekst waarmee de schrijver de lezer tot iets wil overhalen, noem je een aansporende
of activerende tekst.
Een tekstsoort kan in verschillende vormen voorkomen. Een informatieve tekst kan
bijvoorbeeld een nieuwsbericht zijn, maar informeren kan ook met een e-mail of
brief. Welke vorm een tekst heeft, hoe de tekst eruitziet dus, noem je de tekstvorm.
In het schema hierna zie je de belangrijkste tekstdoelen, de bijbehorende
tekstsoorten en voorbeelden van tekstvormen.
,tekstdoel uitleg tekstsoort tekstvorm
, informeren Je komt iets nieuws te informerende nieuwsbericht, verslag,
weten. Je krijgt alleen teksten zakelijke brief, notulen,
informatie, geen uitleg. logboek, werkstuk,
encyclopedietekst,
informatieve tekst in
krant of tijdschrift
uitleg Je krijgt uitleg hoe iets in uiteenzettend schoolboektekst,
geven elkaar zit, werkt of e teksten achtergrondtekst in
gebruikt moet worden. krant of tijdschrift,
handleiding, instructie,
brochure, recept,
zakelijke brief
mening Je ziet verschillende beschouwend ingezonden brief,
laten kanten van het onderwerp, e teksten achtergrondtekst in
vormen, zodat je daarover kunt krant of tijdschrift,
na laten nadenken en je mening column of weblog
denken kunt vormen.
overtuigen Je wordt er met betogende ingezonden brief,
argumenten van overtuigd teksten recensie, commentaar,
dat iemands mening de meningtekst in krant of
goede is. tijdschrift, column of
weblog
overhalen Je wordt met activerende aansporende reclametekst,
woorden aangespoord iets of activerende advertentie, recensie,
te kopen of te gaan doen. teksten folder, pamflet, open
brief, klachtenbrief,
sollicitatiebrief
amuseren Je wordt vermaakt. amuserende gedicht, verhaal,
teksten songtekst,
jongerenroman
Publiek
Een schrijver schrijft een tekst dus met een doel. Hij wil iets bij de lezer bereiken. De
lezers zijn het publiek van de schrijver. Soms schrijft hij voor een breed publiek,
bijvoorbeeld alle jongeren tussen de twaalf en achttien jaar. Dat is vaak het geval bij
teksten over een algemeen onderwerp die in kranten of tijdschriften staan. Die zijn
bedoeld voor lezers die nog niets of niet veel over het onderwerp weten.