Een volledige samenvatting over het vak ontwikkelingspsychologie binnen de pre-master pedagogische wetenschappen. Zowel hoorcollege aantekeningen als literatuur uit het boek 'An introduction to child development'
Hoofdstuk 2: Ontwikkelingstheorieën
Psychodynamische theorie (Freud): benadering van ontwikkeling waarbij
men ervan uitgaat dat gedrag gemotiveerd wordt door innerlijke krachten,
herinneringen en conflicten waarvan een persoon zich nauwelijks bewust is en
waarover hij weinig controle heeft.
- Vroegkinderlijke ervaringen zijn belangrijk
- Twee typen instinctieve biologische driften aanwezig in de mens:
o Levensdrift: gericht op zelfbehoud, seks, binding, voedsel en het creëren
van leven.
o Doodsdrift: gericht op agressie, destructief gedrag en de wens om
spanningen te beëindigen
Persoonlijkheid bestaat uit:
- Id (baby): aangeboren, bestaat uit levens- en dooddriften. Gericht op
onmiddellijke behoeftebevrediging (lustprincipe).
- Ego (peuter): realistisch deel dat het id in balans houdt met de
werkelijkheid. Je eigen wensen bevredigen op een sociaal acceptabele manier.
o Realiteitsprincipe: : instinctieve energie in toom gehouden om
veiligheid van het individu te bewaren en te integreren in de samenleving
- Superego (kleuter): morele component van de persoonlijkheid gebaseerd
op de normen en waarden van de omgeving (geweten)
Psychoseksuele ontwikkeling: fasen waarbij genot of bevrediging telkens met
een ander deel van het lichaam wordt geassocieerd. Deze stadia zijn volgens
Freud voor iedereen gelijk:
1. Orale fase (geboorte tot 12-18 maanden): bevrediging via mond (gericht
op voeding)
2. Anale fase (12-18 maanden tot 3 jaar): focus op zindelijkheid (anus)
3. Falllische fase (3 tot 5-6 jaar): interesse in het ontdekken van eigen
genitaliën en de bevrediging hierbij
4. Latentie fase (5-6 jaar tot adolescentie): seksualiteit grotendeels op de
achtergrond, ontwikkeling van sociale en intellectuele vaardigheden
5. Genitale fase (adolescentie tot volwassenheid): ontwikkeling van
seksuele interesses en relaties
Kritiekpunten psychodynamische theorie:
- Gefocust op mannen
- Moeilijk testbare theorie (droomanalyse: informatie over onbewuste trauma’s
en wensen + vrije associatie: monoloog patiënten)
- Niet genoeg verifieerbaar, kan niet met onderzoek achterhaald worden
Psychosociale theorie (Erikson): ontwikkeling kan onderbouwd worden door
de interactie en veranderingen tussen drie processen.
1. Lichamelijk systeem: alle biologische processen die van belang zijn voor het
functioneren van individuen
2. Ego systeem: denken en redeneren
3. Maatschappelijk systeem: integratie van personen in de maatschappij
Acht stadia van ontwikkeling die in de goede volgorde doorlopen moeten worden.
In iedere stadia wordt men geconfronteerd met een crisis die opgelost moet
worden:
- Lukt het niet om desbetreffende crisis op te lossen, heeft dit een negatieve
invloed op het latere leven
,Stadium Leeftijd Beschrijving
Vertrouwen vs. wantrouwen Geboorte – 1 + Vertrouwen en veiligheid in de verzorgers,
jaar omgeving en zichzelf ontwikkelen
- Angst en zorgen over anderen
Autonomie vs. 1-3 jaar + Autonomie en onafhankelijkheid ontwikkelen
schaamte/twijfel - Twijfels over zichzelf, gebrek aan
onafhankelijkheid
Initiatief vs. schuldgevoel 3-6 jaar + Initiatief tonen en dingen in gang zetten
- Schuldgevoel over daden en gedachten
IJver vs. minderwaardigheid 6-11 jaar + Groeiend besef van competenties
- Gevoel van minderwaardigheid, geen
vertrouwen in eigen kunnen
Identiteit vs. 11-20 jaar + Identiteitsontwikkeling, bewust worden eigen
identiteitsverwarring uniekheid en welke rol te spelen
- Onvermogen om met juiste rollen te
identificeren
Intimiteit vs. isolatie 20-40 jaar + Ontwikkeling van seksuele relaties en hechte
vriendschappen
- Angst voor relaties met anderen
Generativiteit vs. stagnatie 40-60 jaar + Gevoel bij te dragen aan continuïteit van het
leven
- Bagatelliseren van eigen activiteiten
Integriteit vs. wanhoop 60+ + Met een goed gevoel terugkijken op bereikte
dingen
- Spijt van gemiste kansen
- Voordeel: nadruk komt meer te liggen op grote rol van de sociale omgeving
- Kritiekpunt: steeds maar één ding per stadium staat centraal. Dit geeft een
vrij beperkt beeld van wat er verder gebeurd tijdens de ontwikkeling.
Ontwikkelingstaaktheorie (Havighurst): gericht op ontwikkelingstaken,
waarbij kritieke taken worden uitgevoerd in bepaalde periodes in ons leven.
Drie typen ontwikkelingstaken:
1. Fysieke rijping: zaken zoals leren lopen en praten, omgaan met
veranderingen door de menopauze op middelbare leeftijd.
2. Persoonlijke bronnen: persoonlijke wensen, temperament, ontwikkeling van
persoonlijke waarden, ambities en leervaardigheden voor een succesvolle
baan
3. Maatschappelijke druk: druk die de maatschappij uitvoert op personen om
bepaalde rollen te vervullen/in te nemen, zoals het worden van een
verantwoordelijk individu.
, Zes fasen voor specifieke ontwikkelingstaken:
Fas Leeftijd Ontwikkelingstaken
e
1 Babytijd en vroege kinderjaren - Leren kruipen, lopen en praten
(0-5 jaar) - Zindelijk worden
- Relaties vormen met familieleden
2 Middelste kindertijd (6-12 jaar) - Fysieke vaardigheden leren voor spelletjes
- Leren omgaan met leeftijdsgenoten
- Aannemen van een gezonde houding t.o.v. zichzelf
als groeiend organisme
- Bereiken van persoonlijke zelfstandigheid
3 Adolescentie (13-18 jaar) - Accepteren van lichaamsbouw
- Voorbereiden op het huwelijk en familieleven
- Verlangen en behalen van sociaal verantwoordelijk
gedrag
4 Jong volwassene (19-29 jaar) - Ontmoeten partner en leren omgaan met
samenwonen
- Krijgen van kinderen
- Vinden van een vriendengroep
5 Middelste volwassenheid (30-60 - Ondersteunen in de ontwikkeling van
jaar) tienerkinderen tot het bekomen van een
verantwoordelijke en gelukkige volwassenen
- Behalen sociale en maatschappelijke
verantwoordelijkheid
- Bereiken en onderhouden van bevredigende
prestaties in carrière
6 Latere leeftijd (61+) - Aanpassen aan achteruitgaande fysieke klachten
en gezondheid
- Aanpassen aan pensioen
- Aanpassen aan komende dood
- Omgaan met verlies vrienden of partner
Taken die volbracht worden hangen af van:
- Individuele omstandigheden
- Samenleving
- Cultuur en maatschappij
Voordelen:
- Uitvoerbaarheid
- Erkenning gevoelige periodes (ouders kunnen kinderen ondersteunen)
- Onderzoek naar gedaan
Kritiekpunt:
- Er kan niet gezegd worden dat deze taken voor iedereen gelden. Dit hangt af
van individuele verschillen, zoals ouders verliezen op jonge leeftijd
Behaviorisme: gedrag wordt aangeleerd door interactie met de omgeving
, - Klassieke conditionering (Pavlov): een vorm van gedrag aanleren, waarbij
een neutrale prikkel wordt gekoppeld aan een uitgelokte respons
o Watson: paste uitgangspunten van klassieke conditionering toe op het
gedrag van kinderen (Little Albert Experiment). Emotionele reacties zijn te
vormen door klassieke conditionering
- Operante conditionering (Skinner): conditionering d.m.v. beloning en/of
straf. Doel: nieuw gedrag uitlokken of bestaand gedrag versterken.
Sociale leertheorie (Bandura): uitgangspunten van conditionering zijn
belangrijke mechanismen van de ontwikkeling. Mensen leren gedrag aan door
anderen te observeren en te imiteren. Kinderen nemen vooral gedrag over van
rolmodellen die ze bewonderen.
- Observationeel leren/modelling: gedrag wordt aangeleerd d.m.v.
observeren en imiteren
o Aangetoond met Bobo Doll experiment
- Belang van zelf-werkzaamheid: het geloof dat je in staat bent om een
bepaalde taak succesvol uit te voeren
Voordelen:
- Belang van specifieke aspecten in de omgeving (rolmodellen)
- Goed testbaar
Kritiekpunten:
- Magere uitwerking cognitieve processen
- Weinig aandacht voor contextuele variabelen die van invloed kunnen zijn bij
observationeel leren
Ethologisch perspectief
- Darwin: perspectief op de studie van dierlijk gedrag die in werd toegepast in
onderzoek op kinderen. De mens is geëvolueerd naar meer eenvoudige
vormen van leven door middel van het proces natuurlijke selectie.
- Lorenz: gebaseerd op observaties van dieren, hebben Lorenz en Tinbergen
opgemerkt dat vele diersoorten zijn uitgerust met een aantal
gedragspatronen die hun overleving bevorderen.
o Inprenting: snelle en vroege vorm van leren waarbij een jong dier of kind
een sterke band ontwikkelt met een ouderfiguur of ander object dat het
ziet kort na de geboorte, helpt bij overleving
o Kritieke periode: specifiek tijdvak in de ontwikkeling waarin bepaalde
ervaringen essentieel zijn om een vaardigheid of gedrag goed te
ontwikkelen
Afgebakend tijdvak met harde grenzen
- Bornstein: sensitieve periode past beter bij de menselijke ontwikkeling dan
de term kritieke periode.
o Sensitieve periode: tijdvak in de ontwikkeling waarin een kind bijzonder
gevoelig is voor bepaalde omgevingsinvloeden. Gedrag of vaardigheden
worden tijdens deze periode gemakkelijker aangeleerd
Bepaald tijdvak met geleidelijke grenzen
Voordelen:
- Belangrijk geweest voor studie van de ontwikkeling van het kind
- Evolutionaire wortels van gedrag hebben bewezen een belangrijke
theoretische ontwikkeling binnen de studie naar de ontwikkeling van het kind
te zijn
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper linnrietjens. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
