Approaches to space & environment
Inhoudsopgave:
Inhoudsopgave:
Hoorcollege 1: Introductie (blz 2)
Hoorcollege 2: The Sphinx in the City (blz 3)
Hoorcollege 3: Social Utopian & Anarchist Geographers/Planners (blz 7)
Hoorcollege 4: Garden City Reloaded - Urban Gardening in Kleve (blz 10)
Hoorcollege 5: City Beautiful (blz 13)
Hoorcollege 6: City in the Region (blz 16)
Hoorcollege 7: Positivism & Spatial Science (blz 19)
Hoorcollege 8: Structure and Agency (blz 22)
Hoorcollege 9: Vroege kritiek op modernisme, theoretische diversificatie & praxis (blz 25)
Hoorcollege 10: Reading Doreen Massey: Understanding Space and Place (blz 28)
Hoorcollege 11: Planning in/for Postmodernity (blz 32)
Hoorcollege 12: Energy Colonialism (blz 35)
Alle literatuur (blz 38)
1
,Hoorcollege 1. (2 sept. 2024)
Introductie
(Zie hoorcollege 10 voor de reading van Doreen Massey.)
Doreen Massey literatuur samengevat:
"A Global Sense of Place" (1994)
Massey bespreekt in dit werk het concept van "time-space compression", wat verwijst naar
de manier waarop globalisering en technologische vooruitgang de ervaring van tijd en ruimte
veranderen. Ze wijst erop dat deze veranderingen niet door iedereen op dezelfde manier
worden ervaren. Ze pleit voor een progressief begrip van 'plaats' dat niet defensief of
gesloten is, maar open en inclusief, en benadrukt dat plaatsen worden gevormd door een
complex netwerk van sociale relaties op meerdere schalen. Massey daagt ook de
veronderstelling uit dat globalisering vooral vanuit een westers, kolonialistisch perspectief
wordt begrepen, en benadrukt de behoefte om te erkennen hoe verschillende sociale
groepen verschillende ervaringen en relaties hebben met tijd en ruimte .
"Politicising Space and Place" (1996)
In dit werk onderzoekt Massey de intrinsiek politieke aard van de constructie van ruimte en
plaats. Ze bekritiseert de manier waarop globalisering wordt voorgesteld als een
onbelemmerde kracht en benadrukt dat dit discours vaak een excuus is voor politieke
inactiviteit en ongelijkheid. Massey pleit voor een benadering die de ongelijke
machtsdynamieken erkent die verbonden zijn met ruimte en plaats. Ze benadrukt dat ruimte
en plaats geen neutrale categorieën zijn, maar gevormd worden door machtsrelaties en
sociale ongelijkheden. Het idee dat plaatsen 'verdedigbaar' moeten zijn en dat lokale
mensen recht hebben op hun eigen plek, staat vaak in contrast met de realiteit van
economische en politieke krachten die deze plaatsen beïnvloeden(Massey (1996)) .
"For Space" (2005)
Massey's werk uit 2005 is een pleidooi voor een radicaal nieuwe manier om ruimte te
conceptualiseren. Ze stelt voor om ruimte te zien als een product van interrelaties – altijd in
beweging, nooit voltooid en constant in de maak. Ze daagt het idee uit dat ruimte slechts
een statisch 'container' is waarin sociale actie plaatsvindt, en benadrukt in plaats daarvan
dat ruimte actief gevormd wordt door sociale interacties. Massey stelt ook dat een
progressieve politiek van ruimte een dieper begrip vereist van de complexe manieren
waarop globalisering plaatsvindt, waarbij sommige groepen worden gemarginaliseerd en
anderen bevoordeeld. Ze pleit voor een ‘relationele’ benadering van ruimte die de
verbindingen tussen lokale en mondiale schalen benadrukt en erkent dat ruimte en plaats
constant veranderen door menselijke acties en relaties .
2
,Hoorcollege 2: The Sphinx in the City (5 september 2024)
De Sphinx als Metafoor
De titel van dit hoorcollege verwijst naar de stad als een complex en dubbelzinnig concept,
waarin machtige figuren de geschiedenis schrijven en bepalen wie zichtbaar is en wie
niet. Vaak worden positieve aspecten benadrukt, zoals bij verhalen over de VOC, terwijl de
negatieve aspecten buiten beschouwing blijven om het imago te beschermen. Zoals
Sandercock (1998:1) stelt: "Beroepen (zoals naties) houden hun vorm door hun leden
begrip van het verleden te geven, waardoor ze die gebeurtenissen vergeten die niet in
overeenstemming zijn met een rechtvaardig beeld."
Het Probleem met de Modernistische Planning
Modernistische planning draaide vaak om het creëren van stedelijke gebieden op papier
door krachtige planners, vergelijkbaar met 'Superman' die over de stad vliegt en de stad als
geheel bekijkt. Deze vogelvluchtvisie leidde tot grootschalige planningsconcepten waarbij
de lokale problemen en ervaringen van bewoners over het hoofd werden gezien. De
belangrijkste problemen met de modernistische planning waren:
● Focus op grootschalige visies en projecten: De kleine, dagelijkse ervaringen van
bewoners verdwenen uit beeld.
● Blinde vlekken: De stad werd als een overzichtelijk geheel beschouwd, waardoor
lokale problemen onzichtbaar werden.
● Verlies van menselijke maat: De mensen die de ruimte gebruiken werden niet
gezien en hun behoeften werden vaak genegeerd.
Zoals Massey stelt: "(Plann)ing history [is] a regulatory activity whose purpose has been the
imposition of a particular kind of moral and social order with its attendant relations of power
... whose origins were in part propelled by a pervasive fear of desire and of 'disorder' in the
city." Deze quote benadrukt dat stadsplanning niet alleen gericht was op fysieke ordening,
maar ook op het opleggen van een specifieke morele en sociale orde, gedreven door angst
voor stedelijke wanorde.
Die Angst vor der Stadt
In het Engeland van het verleden werd het platteland geassocieerd met rustige,
gereserveerde mannen, verspreid over kleine steden en dorpen. Echter, in de steden
ontstond angst voor de zogenaamde 'gevaarlijke klassen' en de veranderingen die
daarmee gepaard gingen. Zoals Masterman et al. (1901: 7-8) beschrijft: "Het probleem van
de komende jaren is enkel het probleem van een karakteristiek fysiek type van
stadsbewoner: stuntelig, prikkelbaar, met weinig innerlijke stabiliteit, op zoek naar stimulans
in drank en wedden." Dit citaat benadrukt de angst dat de stad een plek van onrust en chaos
wordt, waar stadsbewoners fysiek en moreel zwakker zijn en sneller prikkelbaar, wat een
contrast vormt met het rustige, stabiele plattelandsleven van vroeger.
De Verschrikking van de Sloppenwijken
3
, Eind 19e eeuw probeerden stedelijke elites inzicht te krijgen in de levensomstandigheden
van de arbeidersklasse die naast fabrieken leefde, vaak in overbevolkte en slechte
omstandigheden. Deze groepen leefden in de schaduw van de stad en veroorzaakten
nervositeit bij de elites vanwege gezondheidsproblemen en de vervuiling van de stad. Er
was een duidelijk dualisme tussen het vuil van de arbeiderswijken en het stedelijke doel van
de planners om de stad schoon en ordelijk te maken. Zoals Riis (1980: 296) beschrijft: "De
zee van een machtige populatie, vastgehouden in boeien, hevelt ongemakkelijk in de
huurhuizen... Als ze weer opstaat, mag geen enkele menselijke macht het controleren."
Sloppenwijkbewoners werden gezien als een zeegolf die de rest van de stad kon
overstromen, wat politieke onrust veroorzaakte.
De 19e-eeuwse industrialisatie en verstedelijking leidde tot massale migratie naar steden,
waarbij armoede wijdverbreid was. De arbeidersklasse gebruikte laagbetaald, gedwongen
werk en had vaak te maken met een onbekwaam en corrupt lokaal bestuur. De
onmogelijkheid om te verhuizen werd versterkt door taal- en cultuurbarrières.
Ruimtes van Angst
Er was een diepe angst voor verschillende groepen en omstandigheden in de stedelijke
ruimte:
● Angst voor vuil en onhygiënische levensomstandigheden: Dit werd gezien als
een bedreiging voor de gezondheid en het morele welzijn van de stad.
● Angst voor ziekte: Stadsmensen werden gezien als biologisch ongeschikt om met
het moderne leven om te gaan. Dit leidde tot ideeën over etnische zuivering, zoals de
Duitse Holocaust.
● Angst voor wanorde en sociaal kwaad.
● Angst voor vrouwen in de openbare ruimte: Vrouwen die alleen in de openbare
ruimte waren, werden vaak gezien als prostituees, die het idee van het traditionele
gezin bedreigden.
● Angst voor koloniale onderdanen in de openbare ruimte.
● Angst voor homoseksuelen in de openbare ruimte.
● Angst voor de 'gevaarlijke klassen': Werklozen, socialisten, anarchisten werden
gezien als een bedreiging voor de orde.
● Angst voor opstand en revolutie.
Sphinx in the City verwijst naar een boek over een vrouw die vrijheid neemt door middel
van haar charmes en prostitutie. Hiermee bedreigt zij het traditionele idee dat vrouwen
moeten trouwen en kinderen moeten krijgen.
The Booth Survey
De Booth Survey legde de gebieden in Londen vast waar verschillende klassen woonden.
Het toonde aan dat er slechts een klein deel 'fatsoenlijk' was, terwijl de rest als
problematisch werd beschouwd. Dit gaf een bedreigende indruk voor de 'gerespecteerden'
en triggerde acties om de stad op te delen. De kaart gebruikte kleuren om klassen aan te
duiden:
● Klasse A: arbeiders, lanterfanters, semi-criminelen.
4
