Public management – alle colleges
Public management hoorcollege 1
Introductie
Noordegraaf 3 logica’s:
1. Performance (doelmatigheid/effectiviteit)
2. Professionalism (kwaliteit/betrouwbaarheid)
3. Politics (rechtvaardigheid/legitimiteit)
Spanningen/tegenstellingen, of is dat nu juist de essentie van publiek management?
Onze preoccupatie: nieuw public management (NPM)
- Inmiddels al behoorlijk oud. In de jaren 90 opgekomen in Amerika en Engeland (Ronald
Reagan bv.) gaat met allerlei motto’s, we moeten van die overheid iets zakelijks gaan maken,
het is veel te groot, we moeten het als bedrijf gaan inrichten: run the government like a
business.
- Maar nog behoorlijk invloedrijk want het is in de haarvaten van de samenleving gekropen. In
de protocollen, in de procedures in de organisaties is het het standaard idioom hoe je in de
publieke sector organiseert.
- Vanuit de leidende vraag: in welke staat bevindt het new public management zich, en hoe
zou een kandidaat voor iets beters en/of anders eruit kunnen zien??
Een coherent manifest? Of een potpourri van ideeën?
- Overkoepelende gedachte: bureaucratie faalt.
- Publieke sector kan en moet efficiënter, effectiever, zuiniger.
- Maar hoe? Hood: 7 doctrines/elementen waaraan de new public management voldoet
(macht voor managers, prestatietargets, focus op output, kleinere organisatie-eenheden,
competitie, bedrijfsmatig denken, budgetdiscipline)
- nieuw organisatiemodel? Nee, en dat vormt een van de verklaringen voor malaise in
NPM-land.
Stap 1: waar komen NPM-ideeën vandaan?
- Sociaaleconomisch: crisis van de verzorgingsstaat
- Politiek-ideologisch: opkomst van het neoliberalisme
- Organisatie en bestuurswetenschap: bureaucratiekritiek
Veelheid van achtergronden leidt tot veelheid van NPM principes
Stap 2: hoe verhoudt publiek management zich tot publieke waarden?
- Wat zijn publieke waarden?
- Public value management: een bredere visie op publiek management
- NPM lijkt waardendilemma’s in de publieke sector te miskennen (Hood)
Ingebouwde waardencrisis
De vraag is als je het NPM wil vernieuwen of je dan de waardendebatten weer terug wil krijgen en
hoe doe je dat dan?
Stap 3: zijn er modellen/stijlen binnen NPM te onderkennen?
- Managerial state (performance management)
- Competitie (marktwerking)
, - Partnerschappen (pps)
Drie logica’s met eigen bestaanscondities Risico’s van menging. Er is geen zuivere vorm
mogelijk. Ook wel 6 lijnen, maar dat zijnuitwerkingen van die 3 logica’s
Stap 4: welke opbrengsten en neveneffecten zien we?
- Beter beheersbare publieke sector?
- Performance paradox (discrepantie papieren en wekelijke opbrengsten)
- Drie perspectieven op neveneffecten
Paradox en surprise eerder regel dan uitzondering in NPM
Stap 5: is er zicht op een post-NPM paradigma?
- Het new public governance debat
- Andere scenario’s, inclusief herijking macintyre
Wat valt er te verwachten? Hiertoe is een scherpere blik nodig op de actuele praktijken van
publiek management colleges Veenswijk
Deel 2 publiek management:
Praktijk uitwerkingen van new public management. 5 soorten uitwerkingen van publiek
management. Ions dat zijn de laatste drie letters van bewegingen die in de literatuur worden
geadresseerd als de belangrijkste illustraties van new public management.
Belangrijkste ions technieken NPM
Marketization: culturele insteek, uitwerking: splitsen en privatiseren (splitsing in publieke
organisaties in grofweg wat Frederik Taylor noemde het denken en het doen)
Agentification: organisatorische insteek, uitwerking: op afstand plaatsen (het op afstand plaatsen
van publieke diensten)
Performatization: juridische insteek, uitwerking: zelfbeheer en contractmanagement (er wordt
steeds meer georganiseerd om zichtbare prestaties in kaart te krijgen van overheidsdiensten)
Projectification: economische insteek, uitwerking: publiek-private samenwerking (het idee dat het
organiseren van maatschappelijke vraagstukken eigenlijk niet meer in staande organisaties altijd
kan, maar soms in projecten, tijdelijke taakgroepen gebeurt.
E-governation: ICT gerichte insteek, uitwerking: digitalisering (is een beetje kunstmatig, staat vaak
bekend in literatuur als e-governance. Het idee dat er een on-going digitalisering plaatsvindt in het
organiseren van de publieke sector via allerlei formats en systemen die eigenlijk parallel lopen met de
opkomst van de digitale samenleving)
Onderstroom uitwerking NPM:
In het NPM lijken een aantal bewegingen gekristalliseerd te zijn. In onze generatie is het
vanzelfsprekend dat je op een bepaalde denkwijze kijkt hoe dingen te organiseren, dit komt voort uit
je eigen ervaringen in je leven. Wij zijn zelf ook producten van de tijd waarin wij leven. Het idee dat je
de mogelijkheid hebt om output te gaan meten wordt versterkt door de notie dat je dat digitaal kan
laten plaatsvinden, wordt versterkt door de notie dat organiseren op een andere manier plaatsvindt.
In new public management komen die bewegingen samen en die versterken elkaar, de ene ion
beweging is een versterking voor de ander. Controle is een onderliggend sentiment, het basis
sentiment, waarom we zo voortvarend met de NPM aan de slag zijn gegaan. Daarvoor was er een
grote crisis waarin de overheid niet langer vertrouwd werd, het gevoel ontstond dat de boel niet
meer onder controle was, dat de kosten de pan uitrezen. Controle is een basissentiment, was heel
aantrekkelijk, gaf opnieuw het gevoel dat je grip had op de situatie. Het tweede sentiment is
vergelijkbaarheid. Meetbaarheid en vergelijkbaarheid. Vergelijkbaarheid geeft je ook een gevoel van
controle, je kunt ten opzichte van andere kijken of je het goed doet.
De Multi moment opname methode:
,Binnen de publieke sector zijn er veel verschillende soorten diensten. Bijvoorbeeld strategisch beleid
opstellen, maar je hebt ook mensen die rapporten aan het uittypen zijn. De neiging om naar cijfers te
kijken roept een van nature gevoel op om meer te sturen op efficiëntie in plaats van dat je naar
kwaliteit kijkt.
Public management hoorcollege 2
Antecedenten van new public management
NPM is een beweging vanaf de jaren 90 de poot aan de grond gekregen in eerst Amerika en daarna
de rest van de wereld. Het wordt aangeduid als een paradox. Er zit iets paradoxaals aan de NPM.
Greener: langdurig gelijktijdig bestaan van iets wat met elkaar botst, inherent tegengesteld is. New
public management: het publieke, de overheid, de publieke sector, en we koppelen aan een idee dat
het een bedrijf moet worden, bedrijfsmatig moet zijn. Een verlangen wat is ontstaan. Waarom
hebben we een overheid? Kan dit eigenlijk wel? Een overheid runnen als een bedrijf? Hier zitten
spanningen in. Deze spanningen blijven voortbestaan dus dit kan wel dus. Onaangename waarheden
zullen aan het licht komen dan en die proberen we te verkennen. Hoe is dit ontstaan? Antecedenten =
ante = voor, cedere = gaan, dus voor en gaan, voorafgaan aan. Suggereren dat maatschappelijke
ontwikkelingen zijn die te maken dat iets ontstaan. Het causale verband is nog niet zeker.
Antecedenten gaan over totstandkoming van een voedingsbodem, een voedingsbomen ontstaan voor
de paradox en het idee dat het publieke op een business manier geregeld moet worden. Deze
antecedenten cruciaal figuur in die voedingsbodem is Ayn Rand.
Neoliberalisme is een heel breed begrip. Vernieuwing van de klassieke liberale gedachtegoed, na de
val van de Berlijnse muur. Maar het wordt nu vaak in een afkeurende zin gebruikt. Iets wat niet goed
is. Neoliberalisering van universiteit. Universiteit als bedrijf, gericht om economische waarden te
creëren diploma’s te produceren en universiteit afgerekend op output. Publicaties afrekenen, kijken
naar output en de omvang van je prestaties en hierop sturen. Als je dit doen dan kan het de kwaliteit
van het onderwijs in de wielen rijden. Intrinsieke waarden van onderwijs kan dit in de weg staan.
Neoliberalisme krijgt in het denken mevrouw Rand gestalte.
NPM als resultanten van
- Politieke ontwikkelingen
- Sociaaleconomische trends
- Inzichten vanuit kennis en cultuur = kennis over organiseren, kritiek op klassieke
bureaucratische (max weber) organisatiemodel voor publieke sector, staat produceerde zich
in politie en bureaucratisch georganiseerde ambtenarij. Kritiek hierop en hierdoor alles bij
elkaar in een lijn: NPM
Implicaties voor de inhoud van NPM
- Harde kern is marktdenken alles zo moeten worden begrepen als een markt.
- Maar in talloze varianten
Eerst een idee maar in de jaren 80 pas invloed krijgen door sociaaleconomische omstandigheden
erom vroegen. Crisis van de verzorgingsstaat, na oorlog verzorgingsstaten ontwikkeld. Maar deze
kwam in crisis steeds meer en neoliberalisme bood hier een antwoord op. Dit antwoord verklaart
waarom neoliberalisme invloedrijker werd en ook binnen de linkervleugels van het politieke spectrum,
partij van de arbeid ontwikkeling verzorgingsstaat ook gevoelig worden voor neoliberale denken.
, Neoliberalisme:
- Jaren dertig: herijking van het klassieke liberalisme
- Eerst vooral een protest tegen toenemende (keynesiaanse) regulering van kapitalisme (na de
crisis in de jaren dertig vorige eeuw)
- Daarna vanaf de jaren zeventig een reëel alternatief voor het sociaal gereguleerde
kapitalisme.
Ayn rand: the virtue of selfishness
- Mens is primair gericht op eigenbelang en moet dat om ethische redenen ook zijn
(afhankelijkheid is principieel verwerpelijk je moet sterk voor jezelf zorgen iedere transactie
in het leven, dus betalen voor het eten dat voorkomt dat je verwachtingen krijgt over een
weer waardoor je lamlendig wordt. er zijn individuen alleen die voor zichzelf meten opkomen
en als je dit niet lukt, dan ben je mislukt. En dus geen aanspraak dan op steun vanuit de
gemeenschap. Egoïsme als deug, het hele denken zit hierin verborgen. Dit is extreem denken.
Maar de afgelopen twintig jaar zijn er wel steeds meer zaken die wij naar de markt brengen,
comodificeren, dingen zien als een markt waar je moet inkopen. Kinderen opvoeden alles in
een markttransactie afrekenen. Dit is een manier van denken en die is langzamerhand via dat
NPM steeds meer domeinen van ons maatschappelijk leven binnengedrongen)
- Iedere interventie in deze individuele autonomie is taboe, de staat is een amoreel monster
- Politiek moet volledig vrije markten mogelijk maken en waarborgen.
Experiment van een land maken met neoliberalisme inrichten, chili, alles werd geprivatiseerd in
een poging om te kijken wat er gebeurde, behoefte aan meer kennis over wat er echt extreme
denkbeelden doen in politiek. Perverse dictatuur uiteindelijk geworden en nu opnieuw een
democratie na veel oorlog in chili. Terzijde: dat zag Adam Smith toch anders
Theory of moral sentiments:
- Voorwaarde voor vrije markt is de aanwezigheid van maatschappelijkheid (empathie en
onderling vertrouwen). Markt is goed want er ontstaat een soort natuurlijk evenwicht, er is
een onzichtbare hand die er altijd toe zal leiden dat er een soort maatschappelijk optimum
ontstaat. Als iedereen vanuit zijn eigen belang opereert dan zal dat maatschappelijk een
optimaal resultaat, een optimale welvaart creëren. Maar Adam Smith zei daar bij dat een
markt ook als je vanuit eigen belang opereert, vergt ook altijd voorafgaand aan
markttransacties empathie en inlevingsvermogen. Je moet je kunnen verdiepen in de vraag
op een markt.
- Wordt door neoliberale politieke juist nek omgedraaid (ondoorzichtige producten, plunderen
van de toekomst, steeds ten koste van staten en dus burgers)
Kernpunten:
1. Niet langer laisser faire maar activistisch, zo niet agressief
2. Gericht op afbouw staat een omstreden sociale verbanden in marktrelaties
3. Publieke sector is een bedrijf
4. Mensbeeld: homo hyper economicus (iemand die volledig is gericht op persoonlijk belang in
welvaartskwesties). Paul Verhaeghe: de ziekmakende fictie van het autonome individu
(slachtoffers van neoliberalisme, depressief worden. De kern van het mensbeeld van
neoliberalisme is meritocratie, je krijgt wat je verdiend, je moet zelf verdienen. Iedereen
afrekenen op zijn verdiensten, als je het niet goed doet dan faal je dus en moet je hard zijn en
