Moleculaire biologie van de cel – Hoorcolleges deel 2
Hoorcollege 7: vesiculair transport
- Vesiculair transport is nodig omdat compartimenten met elkaar membranen, eiwitten en
andere moleculen uitwisselen zonder dat de identiteit van het compartiment verloren gaat.
- Lumen ER is gelijk aan extracellulair. Concentratie ATP is in het cytosol veel hoger dan buiten
de cel.
- Afbeelding: retrieval (blauw): Retrieval is het terugbrengen van materiaal: als je membranen
en eiwitten vanaf het ER richting plasmamembraan stuurt, kan dit nooit één richting op
gaan. Anders houd je op een gegeven moment geen ER meer over (ondanks nieuwe
synthese in ER. Alle transportstappen moeten dus ook andersom verlopen (als een cel niet
groeit of krimpt.
o Rood: secretie (exocytose)
o Groen: endocytose
Synthese van vesicles
- Membraan wil eigenlijk vanuit zichzelf plat zijn: dit is energetisch het meest gunstig. Als je
dus een blaasje wilt maken moet je daar energie in stoppen. Cellen doen dit m.b.v. coats.
o Coats bedekken membraan aan de cytosolische kant en maken buigen van het
membraan mogelijk.
o Verder zorgen de coats ook voor de selectie van de cargo.
- Coats op vesicles: drie hoofdtypen coats:
o Clathrine coats: zorgen voor transport vanaf Golgi en plasmamembraan
▪ De coat heeft twee laagjes: adaptoreiwitten en clathrine triskelions
▪ Adaptoreiwitten binden aan membraan gebonden cargo receptoren en aan
clathrine triskelions.
• Cargo receptoren vangen bepaalde moleculen buiten de cel die de
cel wil opnemen (zie onderstaande afbeelding).
• Adaptoreiwitten helpen om dat cargo receptoren te concentreren
en de membraan te buigen
▪ Clathrine triskelions: elke clathrine subunit bestaat uit drie kleine en drie
grote polypeptideketens: vormen van clathrine triskelion.
• Clathrine triskelions vormen samen een mand-achtige structuur op
het cytosolische membraanoppervlakte.
~1~
, o COPI-coats: vesicles tussen Golgi systemen en vesicles terug naar ER
o COPII-coats: vesicles van ER naar Golgi
▪ Eerste laag: klein GTPase (Sar1). Wanneer hij aan GTP bindt, wordt hij actief.
Er komt nu een amfipathische helix van Sar1 los. De helix gaat voor de helft
in de membraan inbedden (aan cytosolische kant). Ontstaan membraan
gebonden Sar1-GTP.
▪ Membraan gebonden Sar1-GTP kan nu Sec23/Sec24 aantrekken.
• Sec23/Sec24 zijn geen adaptines maar vormen wel het eerste laagje
van de coat.
▪ Sec23 bindt aan Sar1-GTP en Sec24 bindt aan de cargoreceptor.
▪ Met behulp van Sec13/31 een ‘mandje’ om Sec23/24 bouwen: zorgt dat de
membraan buigt.
- Specifieke lipiden markeren organellen en membraandomeinen
o Fosfatidylinositol:
▪ Derde OH-groep van glycerol koppelt aan fosfaat, aan fosfaat zit inositol.
▪ Inositol kan op verschillende plaatsen worden gefosforyleerd. Zo krijg je dus
verschillende types fosfatidylinositol.
▪ Er zijn eiwitten die specifiek aan een bepaalde soort kopgroep bindt.
o Elke membraan heeft een bepaalde verrijking van een soort fosfatidylinositides.
- Verschillenden membranen worden dus gelabeld met verschillende soorten
fosfatidylinositiden.
- Adaptoreiwitten zijn ook soort coincidence detectoren. Hij kijkt of het juiste lipide aanwezig
is (type fosfatidylinositide) én hij kijkt naar bepaalde cargoreceptoren.
o Als het adaptoreiwit interactie heeft gehad met een specifiek soort
fosfatidylinositide, vindt er een conformatieverandering van het adaptoreiwit plaats
waardoor de bindingssite voor de cargoreceptoren vrijkomt. Door binding van het
adaptoreiwit aan de cargoreceptoren, geven de receptoren het juiste endocytose
~2~
, signaal. Daarbij wordt curvatuur van de membraan geïnduceerd wat ervoor zorgt
dat er meer adaptoreiwitten worden aangetrokken.
- Het maken van een coat wordt dus geïnduceerd door het binden van een de cargo aan de
cargoreceptor en het aanmaken van bepaalde lipidedomeinen met speciale lipides.
- Niet alles past in een vesicle (bv procollageen): coateiwitten moeten aangepast worden.
Andere coat krijgen die een lange structuur kan maken.
- De kracht die ontstaat bij de vorming van clathrine coats is niet genoeg om de vesicle los te
krijgen. Hiervoor zijn BAR domeinen nodig.
o BAR domeinen zijn dimeren van coiled coil eiwitten die zorgen dat de membraan
wordt gebogen. Ze hebben een positief geladen oppervlakte dat het liefste een
interactie aangaat met negatief geladen kopgroepen van de fosfolipiden.
- Specifiek GTPase (dynamine): maakt een spiraal om de nek van een vesicle waardoor de
membranen dichter bij elkaar worden gebracht en het vesicle afgesnoerd kan worden.
o Dynamine kan ook lipiden modificeren waardoor het loskomen van een vesicle
makkelijker wordt.
- Wanneer een vesicle is losgekomen, moet hij worden uncoated: eiwit moet ergens naartoe
kunnen worden getransporteerd. Het is dus belangrijk dat het maken van een coat
reversibel is.
o Hydrolyse van PIP2 door een specifiek fosfatase: hiermee wordt de binding van het
adaptoreiwit aan de cargoreceptor verzwakt.
o GTP hydrolyse van coat recruitment GTPase (bv. Sar1).
o Membraancurvatuur kan GAP activeren
o Uncoatende ATPase (hsp70 chaperone)
~3~
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nika29. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,48. Je zit daarna nergens aan vast.