Psyche en Soma
Samenvatting Psyche en Soma
Leerdoelen
Fieke Peijs
,Psyche en Soma
College 1 - Introductie Psyche & Soma
https://vu.on.worldcat.org/search/detail/1197908780?queryString=Handboek%20psychologisc
he%20interventies%20bij%20somatische%20aandoeningen&stickyFacetsChecked=false&clus
terResults=true&groupVariantRecords=false
Literatuur
- Pool H10: De rol van lifestyle en stress in relatie tot gezondheid en ziekte
- Ayers H3: Stress and health (55 – 74)
- Ayers H17.1: Evidence-based practice (437-444)
Leerdoelen
- Je kunt de rol van stress en leefstijl in relatie tot gezondheid en ziekte beschrijven.
- Je kunt het patiëntproces beschrijven in de acute en chronische fase van een ziekte en
veelvoorkomende reacties op een somatische aandoening analyseren in de context van een
casus.
- Je kunt een globaal overzicht geven van de vakgebieden medische psychologie en
revalidatiepsychologie in Nederland en de werkwijze van een psycholoog in deze vakgebieden.
- Je kunt verschillende wetenschappelijke onderzoeksmethoden binnen het vakgebied
behavioural medicine benoemen en wetenschappelijke studies kritisch evalueren.
1.1 Pool H10: De rol van lifestyle en stress in relatie tot gezondheid en
ziekte
10.1 Inleiding
In de afgelopen decennia is het duidelijk geworden dat leefstijlfactoren een belangrijke rol
spelen bij de kans op het ontwikkelen van ziekten gedurende het leven. Factoren zoals
voeding, beweging, roken, alcoholgebruik en negatieve stressoren hebben een aanzienlijke
invloed op onze gezondheid. Terwijl de levensverwachting wereldwijd is gestegen, neemt de
prevalentie van chronische ziekten zoals kanker, hart- en vaatziekten en diabetes type 2 toe.
Dit verhoogt de risico's van multimorbiditeit en kan de betaalbaarheid van het
gezondheidszorgsysteem onder druk zetten. Tegelijkertijd zijn er regio’s zoals de Blue Zones
(bijvoorbeeld Sardinië, Okinawa en Californië), waar mensen relatief gezond en oud worden.
Deze gebieden delen gemeenschappelijke leefstijlen zoals sterke sociale banden, weinig roken,
beperkte vleesconsumptie, regelmatige lichaamsbeweging en weinig stress.
Leefstijl en Gezondheid
Leefstijl omvat een stabiele manier van leven die gewoonten, normen en waarden omvat die
invloed hebben op voeding, hygiëne, slaap, beweging, sociale interactie, en de leefomgeving. In
Nederland voldoen veel mensen niet aan de gezondheidsrichtlijnen, met name wat betreft
beweging en voeding. Slechts een deel van de volwassenen en jongeren voldoet aan de
beweegrichtlijnen, en veel mensen eten niet genoeg groenten en fruit. Stress is ook een cruciale
Fieke Peijs
,Psyche en Soma
factor; het lichaam kan acute stress goed hanteren, maar chronische stress kan schadelijk zijn
en leiden tot lichamelijke en psychische aandoeningen.
Stress en Allostatic Load
Stress kan het lichaam uit balans brengen, wat leidt tot een dynamisch aanpassingsproces
waarbij factoren zoals bloeddruk, hartslag en cortisolproductie betrokken zijn. Bij chronische
stress kan het lichaam niet adequaat herstellen, wat leidt tot allostatic load – een
cumulatieve fysiologische slijtage die kan resulteren in diverse gezondheidsproblemen zoals
maagzweren, huidproblemen, slaapproblemen, overgewicht, verhoogde bloedglucose en
cholesterol. Deze problemen kunnen zich ontwikkelen tot ernstige aandoeningen zoals
cardiovasculaire en metabole ziekten, en psychische stoornissen zoals angst en depressie.
Lifestyle-verandering
Het bevorderen van gezonde leefstijlveranderingen is belangrijk voor het beschermen en
verbeteren van de gezondheid. Dit vereist motivatie, doorzettingsvermogen en het vermogen om
groepsnormen en -gewoonten te weerstaan. Contextuele variabelen, zoals infrastructuur en
maatschappelijke systemen, spelen ook een rol bij het mogelijk maken van gedragsverandering.
Een multi-level aanpak wordt aanbevolen voor het bevorderen van leefstijlveranderingen,
waarbij zowel persoonlijke als omgevingsfactoren worden aangepakt.
Belangrijke Punten
• Leefstijlfactoren: Voeding, beweging, roken, alcoholgebruik en stress beïnvloeden
gezondheid en ziekte.
• Chronische ziekten: De levensverwachting stijgt, maar ook de prevalentie van
chronische ziekten neemt toe.
• Stress: Kan leiden tot allostatic load en diverse gezondheidsproblemen, zowel fysiek als
psychisch.
• Leefstijlverandering: Vereist motivatie en contextuele ondersteuning voor succes op
lange termijn.
Fieke Peijs
, Psyche en Soma
Deze inzichten benadrukken de noodzaak van een holistische benadering bij het bevorderen van
gezondheid en het aanpakken van chronische ziekten door zowel leefstijlfactoren als
stressmanagement te integreren.
Hoofdstuk 10.2 gaat over de noodzaak en indicatie van leefstijl- en stressmanagement bij
mensen met chronisch-somatische aandoeningen. Hier is een samenvatting:
10.2 Rationale en Indicatie
Rationale: Mensen met chronische lichamelijke aandoeningen kunnen moeite hebben met het
aanpassen van ingesleten leefstijlpatronen, zoals voeding, beweging, slaap, ontspanning,
sociale contacten en stressmanagement. Slechte leefstijl kan zowel het verloop van de
aandoening negatief beïnvloeden (bijvoorbeeld door ongezonde voeding) als ontstaan door de
aandoening zelf (bijvoorbeeld door bewegingsbeperkingen). Stress kan ook een rol spelen in de
ziekteontwikkeling en -progressie. Het is cruciaal om deze factoren in een behandeltraject te
betrekken, ook al zijn ze niet de primaire hulpvraag van de cliënt.
Indicatie: Het is belangrijk om te beoordelen of de cliënt bereid is om leefstijl- en stressfactoren
te integreren in hun behandeling. Dit kan afhangen van de perceptie en motivatie van de cliënt,
en het kan nodig zijn om via psycho-educatie bewustzijn te creëren over het wederzijdse effect
van mentale en lichamelijke gezondheid op leefstijl en herstel.
Hulpvraag en Doelstellingen
Hulpvraag: De hulpvraag kan direct zijn (bijvoorbeeld: "Ik wil werken aan mijn leefstijl en
stress") of indirect (bijvoorbeeld als bijkomend probleem bij een ander gezondheidsprobleem).
Het kan ook voortkomen uit bestaande problemen of ingesleten patronen die voortkomen uit
eerdere ervaringen zoals trauma of migratie.
Doelstellingen: Bij het vaststellen van doelstellingen moet rekening worden gehouden met
diverse factoren:
1. Motivatie: Of de cliënt gemotiveerd is door persoonlijke wens of externe druk, en in
welke fase van gedragsverandering zij zich bevinden.
Fieke Peijs
