- Hoofdstuk 11 en 13 van ‘recht een introductie’
- Hoofdstuk 1 t/m 10 en 13 t/m 17 van ‘bestuursrecht, recht in je opleiding’
- Hoofdstuk 1 t/m 13 van ‘vreemdelingenrecht begrepen’
Dit document biedt een overzicht van het Nederlandse bestuursrecht en vreemdelingenrecht. Het b...
Hoofdstuk 11 ‘staatsrecht’ (Recht, een introductie)
Het staatsrecht valt onder het publiekrecht en gaat over de inrichting van de Staat en de
verhouding tussen de overheid en de burger.
Een staat is een organisatie die macht (onafhankelijk gezag) uitoefent over een bepaalde
bevolking binnen een bepaald grondgebied, zonder één van deze drie kenmerken is er geen
staat.
Bronnen van het staatsrecht zijn de Grondwet en het Statuut voor het Koninkrijk der
Nederlanden.
De elementen van een democratische rechtsstaat:
- Scheiding van de machten
- Legaliteitsbeginsel
- Eerbiediging van grondrechten
- Onafhankelijke en onpartijdige rechters
Montesquieu wilde, om machtsconcentratie te voorkomen, drie van elkaar gescheiden
machten: de wetgevende, de uitvoerende en de rechtsprekende macht (trias politica).
1. Wetgevende macht: regering + Staten-Generaal (Art. 81 Gw)
Regering: Koning en ministers (Art. 42 Gw)
Staten-Generaal (parlement): Eerste en Tweede Kamer (Art. 51 Gw)
Wetten in formele zin worden gemaakt door de wetgevende macht, deze wetten zijn van
algemeen belang. Wetten in materiële zin zijn regels met algemene werking en worden
bijvoorbeeld gemaakt door alleen de regering of minister (bijvoorbeeld verordeningen van
gemeenten).
Zowel de ministers als de Kamerleden kunnen met een wetsvoorstel komen (Art. 82 Gw).
2. Uitvoerende macht: overheid: centraal en decentraal
Het bestuur in Nederland kan worden verdeeld in drie lagen, dit zijn de centrale overheid
(het Rijk), de provincies en de gemeenten.
3. Rechtsprekende macht: onafhankelijke rechters
Bij geschillen tussen burgers zal de burgerlijke rechter (civiele rechter) rechtspreken en bij
geschillen tussen de burger en de overheid zal de strafrechter of bestuursrechter
(administratieve rechter) rechtspreken (Art. 112 Gw).
Rechters worden voor het leven benoemd (Art. 117 Gw).
Het legaliteitsbeginsel betekent dat er geen bevoegdheid mag bestaan zonder een wettelijke
basis, voorbeeld in artikel 16 Gw.
Democratie betekent letterlijk: regeren door het volk.
Actieve kiesrecht: je mag stemmen (Art. 4 Gw) tenzij je bent uitgesloten (Art. 54 Gw)
Passieve kiesrecht: je mag jezelf verkiesbaar stellen (Art. 56 Gw)
,De zetels worden verdeeld volgens het stelsel van de evenredige vertegenwoordiging (Art.
53 Gw). Een partij die één kiesdeler haalt, krijgt één zetel.
De taak van de tweede kamer is het maken van wetsvoorstellen en het controleren van de
regering. De tweede kamer heeft 150 leden (Art. 51 Gw) en de verkiezingen zijn om de vier
jaar (Art. 54 Gw).
De taak van de eerste kamer is het goedkeuren of verwerpen van wetsvoorstellen en het
controleren van de regering. De eerste kamer heeft 75 leden (Art. 51 Gw).
De Provinciale Statenverkiezingen worden ook wel getrapte verkiezingen genoemd (Art. 55
Gw).
Klassieke grondrechten, ofwel vrijheidsrechten, (Art. 1 t/m 18 Gw) zijn grondrechten die de
overheid moet respecteren.
Sociale grondrechten betreft de zorgverplichting van de overheid (Art. 19 t/m 23 Gw).
Onafhankelijkheid van rechters betekent dat zij vrij zijn van externe invloeden zoals de
overheid. Onpartijdigheid betekent dat zij geen persoonlijke belangen of vooroordelen
hebben bij het beoordelen van zaken.
Rechten tweede kamer:
- Vragenrecht (Art. 68 Gw)
- Recht van interpellatie (Art. 68 Gw)
- Enquêterecht (Art. 70 Gw)
- Budgetrecht (Art. 105 Gw)
- Recht van initiatief (Art. 82 Gw)
- Recht van amendement (Art. 84 lid 1 Gw)
Rechten eerste kamer:
- Vragenrecht (Art. 68 Gw)
- Recht van interpellatie (Art. 68 Gw)
- Enquêterecht (Art. 70 Gw)
- Budgetrecht (Art. 105 Gw)
- Vetorecht (goedkeuren/verwerpen wetten)
- Recht van novelle (vraag om wijziging)
Beide kamers kunnen een motie aannemen, in een motie kan de kamer vastleggen wat haar
oordeel is over of wat zij wenselijk acht voor een bepaald onderwerp. De minister kan ervoor
kiezen om hier niets mee te doen. Dit ligt anders wanneer de zwaarste motie, de motie van
wantrouwen, wordt aangenomen door de tweede kamer. Een motie van wantrouwen
betekent dat een meerderheid van de tweede kamer geen vertrouwen heeft in een minister
en dat deze moet aftreden.
Het bestuursrecht bevat de regels die de overheid nodig heeft om te kunnen en mogen
besturen en de regels die de burger nodig heeft om daartegen op te treden.
In het algemeen bestuursrecht (Awb) worden algemene regels gegeven over de
rechtsbescherming, handhaving en begrippen.
, Het bijzonder bestuursrecht richt zich op een bepaald onderdeel van het bestuursrecht,
zoals het vreemdelingenrecht, belastingrecht, socialezekerheidsrecht, milieurecht en het
ruimtelijk bestuursrecht.
Een rechtspersoon wordt met een natuurlijk persoon gelijkgesteld (Art. 2:5 BW).
Het publiekrecht kun je onderverdelen in:
- Het strafrecht
- Het staatsrecht
- Het bestuursrecht
Materieel bestuursrecht: rechtsnormen waarin voor burgers en bestuursorganen aanspraken
of verplichtingen zijn opgenomen.
Formeel bestuursrecht: de procesrechtelijke regels die de burger nodig heeft om tegen het
optreden van de overheid iets te ondernemen.
Bronnen bestuursrecht:
- Internationale recht
- De nationale wetgeving
- Jurisprudentie
- Het ongeschreven bestuursrecht (gewoonterecht)
Voorbeelden van ongeschreven beginselen zijn het vertrouwensbeginsel en het
rechtszekerheidsbeginsel.
Kenmerken bestuursrecht:
- Legaliteitsbeginsel: de bevoegdheid om op te treden is terug te vinden in de wet
- Specialiteitsbeginsel: de bevoegdheid van de overheid mag alleen worden
aangewend voor het specifieke doel waarvoor de wet is bedoeld
Als de overheid zijn bevoegdheid voor een ander doel aanwendt, is er sprake van
détournement de pouvoir.
Gelede normstelling houdt in dat de toepasselijkheid van een rechtsregel niet zomaar in één
wet is te vinden, maar in een combinatie van met elkaar samenhangende regelingen.
Openbare lichamen zoals de staat, provincies, waterschappen en gemeenten bezitten
rechtspersoonlijkheid (Art. 2:1 BW). Deze openbare lichamen bestaan uit bestuursorganen
(Art. 6 Provinciewet en Art. 6 Gemeentewet).
De overheid staat gelijk met een natuurlijk persoon (Art. 2:5 BW). Als de overheid als burger
optreedt moet zij rekening houden met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur (Art.
3.1 lid 2 Awb en Art. 3:14 BW).
De tweewegenleer (de leer van de onaanvaardbare doorkruising) houdt in dat er ook gebruik
mag worden gemaakt van een privaatrechtelijke bevoegdheid als er ook een
publiekrechtelijke bevoegdheid bestaat. De tweewegenleer bepaalt dat als de
publiekrechtelijke weg openstaat, de privaatrechtelijke weg in beginsel is afgesloten.
Eenieder kan zich laten bijstaan of door een gemachtigde laten vertegenwoordigen in het
verkeer met een bestuursorgaan (Art. 2:1 lid 1 Awb). Deze vertegenwoordiger mag
geweigerd worden tenzij het een advocaat is (Art. 2:2 Awb).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper prinsmilou. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,89. Je zit daarna nergens aan vast.
