Stof:
Tekstboek blz 216-231
Tekstboek blz 65-73 (KA 18, 19, 20, 23, 25-30)
Powerpoints/aantekeningen
Samenvatting kenmerkende aspecten 18, 19, 20, 23, 25-30
Ontdekkers & hervormers 1400-1600
Regenten & vorsten 1600-1700
Pruiken & revoluties 1700-1800
18 Ontdekkingsreizen
Verkenning van Afrika, Azië en (Zuid)-Amerika. Uitbreiding van Europese macht en invloed.
Leidde in Amerika tot indiaanse genocide.
19 Nieuwe wetenschappelijke belangstelling
In 15e en 16e eeuw kritisch wetenschappelijk onderzoek: feiten vaststellen door eigen
waarneming en rationeel redeneren. Nieuw wereldbeeld, oude klopte niet. Nieuw paradigma
(denkkader).
20 De Renaissance
Wedergeboorte van kunst en wetenschap uit de klassieke oudheid in de derde stand (rijke,
ontwikkelde en geletterde burgers). Boekdrukkunst en humanisme.
23 Het absolutisme
In 17e eeuw buiten NL absolute monarchieën: koning met goddelijk recht, bijvoorbeeld
Lodewijk XIV. Mercantilisme: veel export en weinig import. NLse republiek echter onder
leiding van voorname burgers: regenten.
25 Handelskapitalisme en wereldeconomie
Kapitalisme, omdat overzeese expedities grote investeringen nodig hadden. Aandelen in een
onderneming. Geld van de aandeelhouders werd in deze periode gebruikt voor handel,
daarom handelskapitalisme. VOC: kapitalistische handel op Azië. Maar 10% van handel was
buiten-Europees, 90% van rijkdom voor de republiek in Europa verdiend.
, 26 De wetenschappelijke revolutie
Nieuwe wetenschappelijke belangstelling leidde tot grote opbloei van natuurwetenschappen
en filosofie: de wetenschappelijke revolutie. Empirisme: wetenschap op basis van
waarnemingen. Nieuwe inzichten vaak in strijd met Bijbel. Rationalisme: zuivere empirie is
misleidend, betrouwbare kennis alleen door combinatie van redeneren en waarnemingen.
Descartes: ik denk, dus ik besta. Spinoza: rationele benadering van ethiek en godsdienst en
religieuze tolerantie.
27 De Verlichting
Ontwikkeling van wetenschap groot succes. Als er wetten in de natuur bestonden, waren
vast ook wetten voor menselijke samenleving:
Sociaal opzicht: alle mensen van nature gelijk
Politiek opzicht: geen absolute vorst met goddelijk recht, maar volkssoevereiniteit.
Religieus opzicht: religieuze verdraagzaamheid. Geen wonderen maar natuurwetten. Dat de
natuur zo in elkaar zat bewees bestaan van god.
Verlichte denkers: Rousseau, Montesquieu en Kant.
Gelijkheid, vrijheid, burgerrechten, beperkte en gecontroleerde overheidsmacht, religieuze
tolerantie basis voor westerse rechtsstaten.
28 Verlicht absolutisme
Geen onderdanen om vorst te gehoorzamen, maar vorst moest belang van het volk dienen.
Rationeel bestuur om de welvaart te bevorderen.
Verlichte absolute vorst: Frederik de Grote van Pruisen, nijverheid, moderne
landbouwmethoden en religieuze tolerantie.
29 Plantages en slavernij
Door ontdekkingen en handelskapitalisme wereldwijde handelscontacten. Hierdoor
plantages en slavernij. In verlichte 18e eeuw slavernij juist op hoogtepunt, maar eind 18e
eeuw in Engeland abolitionisme: beweging voor afschaffing slavernij. In loop van 19e eeuw
slavernij afgeschaft, eerst in Engelse koloniën en later in andere door Europeanen bestuurde
gebieden. Slavernij bleef wel bestaan in niet-Europese gebieden.
30 Democratische revoluties
Eind 18e eeuw vonden sommige burgers dat verlichte politiek niet kon met absolute vorsten,
hierdoor ontstonden democratische revoluties met verlichte ideeën.
(Samenvatting van democratische revoluties in Amerika, Nederland en Frankrijk)
