Belang van politieke filosofie
Gewoon betekent nooit gewoon, maar is altijd een argument, een normatief argument om de wereld te
laten zoals die is of juist te veranderen
o Degene die het gewone noemt heeft argumentatief de wind in de zeilen door grote neiging tot
normaliseren van het normale
Die Normative Kraft des Factischen
o “common sense”
o Maar wat algemeen redelijk is kan ver af staan van wat echt het beste is
Maatschappelijke vooruitgang komt net zoals wetenschappelijke vooruitgang tot stand door tegen
“common sense” in te gaan en de status quo te veranderen
o Zo veranderen bestaande wetten en instituties, want ze zijn niet per se goed
Democratie is nu ook vanzelfsprekend, wat betekent dat we er niet meer zo vaak en diep over nadenken
Altijd strijd tussen groep die macht heeft en groep die vindt dat die dat niet heeft. Zodra zo’n strijd is
gestreden worden de vruchten vanzelfsprekend
Daarom is politieke filosofie nuttig
Politieke filosofie deel van morele filosofie = ethiek, wat wel en niet goed is om te doen. En dan het
politieke deel van morele filosofie, dus wat mensen op politiek gebied elkaar aandoen en van elkaar
mogen verlangen, in verband met staten
o Voor ethiek is geen empirisch antwoord te vinden
o Ontologische politiek filosofische vragen de leer van wat er is
o Epistemologische vragen hoe weten we
o Ethische vragen wat moeten/mogen we doen
Deze cursus vooral liberale politieke filosofie met bepaald mensbeeld waarop men voorstellen doet
voor (institutionele) inrichting van de politieke gemeenschap.
o Bepaalde waarden: tolerantie/gewetensvrijheid; geloof, macht en autoriteit niet meer de bron
van kennis maar de reden/autonomie
o Uitkomst: binnen liberalisme staat de staat ten dienste van het individu
Individu streeft het goede leven na
Staat is levensbeschouwelijk neutraal, individuen niet
Levensbeschouwelijke vrijheid voor individuen zolang dit de vrijheid van andere
individuen niet schaadt
Je kan het niet eens zijn met deze liberale ideeën, daarmee is het ook een politieke ideologie
Maar liberale politieke filosofie is niet zo eenduidig als een ideologie
Verschil filosofie en ideologie
o Filosofen bezig met ontdekken waarden en wat we ermee moeten = beschouwend
o Ideologie = strijdbaar, actieplan voor de ideale samenleving
o Hier zit wel overlap tussen
Liberalisme als filosofie is te complex om te verkopen als ideologie
Vrijheid, gelijkheid en broederschap waarden versterken elkaar/vullen elkaar aan, maar ook
spanning hiertussen want vrijheid kan leiden tot ongelijkheid en broederschap tot onvrijheid.
Economische gelijkheid kan weer leiden tot inperken vrijheid.
Liberalisme staat dus nooit stil, altijd op zoek naar balans tussen de drie
Als liberalisme naar ideologie gaat dan wordt de nadruk vaak gelegd op 1 van de 3
De wereld van de dogmatiek
o Dogmatiek = de wetenschappelijke geloofsleer
o Een dogma is iets dat je aanhangt, niet uit empirische waarnemingen. Daardoor wordt het een
soort religieus en onwrikbaar en je gaat de wereld zien volgens het dogma dat je aanhangt
o Dogmatiek en polarisatie hangen samen
o Motivated reasoning ontkent dat je door redelijk na te denken achter de waarheid komt.
Want de waarden die je hebt hebben invloed op welke kennis je tot je neemt = selection bias,
dit heeft een zelfversterkend effect en dit kan leiden tot polarisatie
Bewustzijn is belangrijk: hoor en wederhoor
Filosofie tussen ideologie en common sense
Maatschappelijke rechtvaardigheid
Wat is rechtvaardigheid? rechtvaardigheid en moraliteit hangen samen
o Immoreel = bijv. moord en stelen
o Moreel = bijv. iemand helpen en de waarheid spreken
o Onrechtvaardig = bijv. boete uitdelen
, o Rechtvaardig = bijv. boete uitdelen
o Bij rechtvaardigheid en onrechtvaardigheid is de context belangrijk, iets is in essentie niet goed
of fout (zoals bij moraliteit)
o Niet (im)moreel of (on)rechtvaardig = bijv. natuurrampen en ziekten
Retributieve rechtvaardigheid = boete doening
Restoratieve rechtvaardigheid = bijv. schade betalen
Distributieve rechtvaardigheid = verdeling, over verdeling van goederen in een samenleving
Bestaat de rechtvaardige samenleving? volgens sommigen kan en moet een
samenleving/maatschappij niet het onderwerp zijn van rechtvaardigheid, omdat dit enkel wat is voor
individuen
o Maar: dit is onzinnig
Regels van een samenleving kunnen onrechtvaardig zijn en dan is die samenleving ook onrechtvaardig
+ samenleving = collectieve actie en die kan onrechtvaardig zijn
Verschillende mensen hebben verschillende opvattingen over wat eerlijk is
Vrijheid en rechtvaardigheid hangen samen
Discussie over de rechtvaardige samenleving is nooit klaar
“common sense” distributieve rechtvaardigheid in maatschappij rechtvaardigheid als verdienste
o Bijv. moeilijker beroep heeft hoger salaris
o Wat je doet en hoe goed je dat doet bepaalt je status
o Dit is een meritocratische denkwijze
Libertarisme op basis van waar men geld aan uitgeeft, men heeft het recht dit zelf te bepalen
Liberaal egalitarisme maatschappij speelt grote rol in wie wel en niet succesvol is, dus succesvolle
mensen moeten ook teruggeven aan de maatschappij
Libertarisme
o Prioriteert vrijheid (boven gelijkheid en broederschap)
Dit is volgens hen het enige wat ertoe doet en mag ook ten koste gaan van
(sociaaleconomische) gelijkheid en solidariteit
o Verdeeld eigenlijk niks, alleen eigendomsrechten die iedereen in gelijke mate heeft en die
absoluut zijn (= niemand mag aan je eigendom komen)
o Zorgt voor enorme ongelijkheid, wat voor libertaristen geen enkel probleem is
o Beginprincipe = self ownership, men bezit ten eerste en primair zichzelf in absoluut en
onaantastbaar recht daarop
o Hieraan gekoppeld het absoluut eigenaar zijn van wat je bezit
Voorwaarde (volgens Locke gebruikt door Nozack) is dat er genoeg is voor anderen
o Schadebeginsel geldt wel vrijheid tot waar vrijheid ander (en hun bezit) begint
o Kan kwalijke maatschappelijke gevolgen hebben
o Zelfde verhaal als Locke zelfbezit gekoppeld aan absoluut recht over je eigendom via voor
statelijke toestand
o Wanneer jij op een rechtmatige manier aan eigendom komt, dan is dat van jou justice of
aquisition
Door zelf verzamelen of maken
Door verkoop en koop
o Wanneer jij op een onrechtvaardige manier aan eigendom komt moet je het eigendom van de
rechtvaardige eigenaar herstellen justice of rectification
o Echt vrije samenleving kan niet geordend worden
Liberaal egalitarisme
o John Rawls “a theory of justice” = mega invloedrijk geweest
o Zo invloedrijk, omdat
Enorm doordacht en doorvlochten
Brengt vrijheid, gelijkheid en broederschap goed samen, aanvullend
Cynischer = sloot goed aan bij de ideologische stroming die toen het grootst was,
oftewel heel veel mensen waren het eens met deze theorie
o Gedachte-experiment om onder beperking van motivated reasoning voor inrichting
rechtvaardige staat uit te komen (lijkt op een sociaal-contract theorie, maar dan ook weer niet)
Men weet niet hun positie in de samenleving (dus geen motivated reasoning)
Men weet wel dat iedereen zelf leven moet kunnen inrichten op levensbeschouwelijke
wijze en primary goods (= rechten, middelen, vrijheden, etc.)
Zodat men op een gelijke en vrije wijze invulling kan geven aan het leven
