Kenleer en wetenschapsleer
Samenvatting en aantekeningen
College 1
Introductie tot de cursus. Overzicht van de onderwerpen en thema’s.
Ter inleiding van de cursus zullen we – in vogelvlucht – de geschiedenis van de kennisleer bespreken,
van Plato tot en met Kant. Het klassieke rationalisme (Descartes) en empirisme (Locke, Hume) komen
ter sprake, alsmede de belangrijkste inzichten uit Kants Kritik der reinen Vernunft. Ook wordt de
student vertrouwd gemaakt met algemene kennistheoretische termen en onderscheidingen (zoals a
priori en a posteriori; analytisch en synthetisch; inductie en deductie; etc.) die voor de verdere cursus
van belang zijn.
Inleiding
Demarcatieprobleem (probleem van afbakening): wat is wetenschap en wat is pseudowetenschap?
Rode draad: de spanning tussen objectivisme en relativisme.
- Objectivisme: er bestaat een objectieve waarheid;
- Relativisme: er bestaat geen objectieve waarheid. Deze is afhankelijk van context.
In 20e eeuw een trend richting relativisme.
,Historische schets
Wetenschapsfilosofie bestaat sinds begin 20e eeuw (als zelfstandige discipline). Onderdeel van de tak
‘kennisleer’.
,Epistemologie
Kennisleer
Bestaat er zoiets als ware kennis?
- Rationalisme: kennis op basis van ratio;
- Empirisme: kennis op basis van zintuiglijke waarneming.
Rationalisme
Betrouwbare kennis bestaat, bron is ratio. Rationalist wantrouwt zintuigen. De wereld die we leren
kennen via zintuigen is een schijnwereld (afspiegeling van eeuwige ideeën). De ideeën/dingen die we
denken in ons verstand zijn echter dan de wereld om ons heen. Voorliefde voor wiskunde, omdat je
daar je zintuigen niet voor nodig hebt. Geloof in aangeboren kennis.
Plato
Descartes: solide fundament nodig voor zijn filosofie → twijfelexperiment → ik kan aan alles
twijfelen, behalve de twijfel zelf → ik twijfel/denk, dus ik besta: cogito ergo sum. Evil demon
(moderne variant: brain in a vat).
Spinoza
Leibniz
Empirisme
Betrouwbare kennis bestaat, bron is zintuiglijke ervaring. De wereld om ons heen is de echte wereld.
Voorliefde voor natuurwetenschappen. Geen geloof in aangeboren kennis: tabula rasa.
Aristoteles
Locke: objecten om ons heen hebben primaire en secundaire kwaliteiten: primaire kwaliteiten blijven
altijd bestaan, secundaire kwaliteiten bestaan wanneer ze zintuiglijk worden waargenomen. Drie
bananen in fruitschaal: dezelfde vorm (primair), smaak (secundair). Als de proever er niet is, zijn de
secundaire kwaliteiten er ook niet.
Berkeley: reactie op onderscheid tussen primaire en secundaire kwaliteiten: ook de primaire
kwaliteiten bestaan alleen bij waarneming. Empirisme kan gemakkelijk overgaan in idealisme: de
wereld is in laatste instantie ideëel van aard: de werkelijkheid is afhankelijk van het bewustzijn (er
bestaat geen fysieke werkelijkheid). Esse est percipi: zijn/bestaan is waargenomen worden. Als de
wereld niet meer door ons wordt waargenomen, blijft deze toch bestaan, omdat God haar
waarneemt.
Hume: alle kennis is uiteindelijk te herleiden tot impressions (zintuiglijke indrukken).
, Matters of fact Relations of ideas
Synthetisch Analytisch
A posteriori A priori
Contingent Noodzakelijk
De vork (fundamentele tweedeling van Hume)
Matters of fact: waarheidswaarde hangt af van waarheidswaarde in de wereld.
- Synthetisch: niet uitsluitend op basis van de betekenis van woorden. (Er zitten dertig mensen
in de zaal). Waarheidswaarde hangt ook af van de stand van zaken (feiten) op die plek op dat
moment;
- A posteriori: waarneming nodig om de waarheidswaarde te bepalen;
- Contingent: niet noodzakelijk. Het had ook anders kunnen zijn.
Relations of ideas: waarheidswaarde hangt af van de waarheidswaarde van begrippen.
- Analytisch: het predicaat zit opgesloten in het subject (de cirkel is rond). Uitspraak is per
definitie waar. De waarheidswaarde hangt puur af van de betekenis van de term;
- A priori: voorafgaand aan de zintuiglijke waarneming weten we dat het waar is;
- Noodzakelijk: de waarheidswaarde is noodzakelijk. Het kan niet anders zijn. (‘Cirkels zijn niet
rond’ is een contradictie).
Het gehele klassieke empirisme is op deze tweedeling gebouwd: er bestaat synthetisch a posteriori
en analytisch a priori.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nowke. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
