De colleges van Twee Gouden Eeuwen: Van Antwerpen tot Amsterdam gaan over de werkcolleges, hoorcolleges en excursies die dit vak biedt. Ook de bijdrage van gastdocenten zijn aanwezig en enkele besprekingen van de cursusliteratuur.
1. ‘Gouden’ Eeuw?
Veel aandacht voor gemarginaliseerde figuren (bijvoorbeeld van de VOC). Dit werd
tijdens de jaren ’00 onderzocht. Bv het standbeeld van Jan-Pieterzoon Coen die is beklad
met ‘genocide’, want hij moordde mensen uit op de Panda-eilanden voor het verbouwen
van nootmuskaat.
De term Gouden eeuw raakte in de ban, ‘de 17 e eeuw’ is een meer inclusieve benaming.
(Rechtse) politici zijn veelal tegen en het debat slaat van Nederland over naar Vlaanderen.
Dit veroorzaakte ook directe weerklank in de academische wereld.
Voor wie was die eeuw goud? En voor wie niet? Ten opzichte van welke eeuw was dit dé
Gouden Eeuw?
2. Historische context
• Hertogdom Brabant met Antwerpen had een grote bevolking (Zuidelijke Nederlanden).
De grote stad in het gewest Holland was Amsterdam (Noordelijke Nederlanden). In
1506 erft Karel V de Nederlanden tot 1555. Hij is de koning van Spanje in 1516-1556 en
de Rooms-Duitse keizer in 1519-1556.
• Antwerpen had goede connecties:
- Vijf hoofdstromingen van Vlaamse handel (ENG, DUI, ITA, ZWI, SPA (+FR&PO))
- Voortdurende stroom aan handel
- Door middel van de stadskraan konden goederen goed gelost worden op land (veel
kinderarbeid eromheen)
- Brugge, Ieper en Gent waren begin 16 e eeuw snel een mindere handelsstad dan
het opbloeiende Antwerpen.
- 1488: Maximiliaan van Oostenrijk had genoeg van de opstanden en gooide alle
buitenlandse koopmannen uit Brugge naar Antwerpen die aan zijn kant stond.
Hierdoor ging veel handel naar Antwerpen en hij had Brugge en Ieper onder de
duim. Dit is bijvoorbeeld te zien aan het feit dat wol in de haven van Brugge
aanmeerde en naar Antwerpen werd vervoerd.
- Op de Antwerpse Beurs kwamen veel kooplieden uit heel Europa en producten van
over de hele wereld werden hier verkocht. Dit kwam gepaard met veel immigratie
van inwoners uit ENG, SP, FR, etc.
- Poorters tellen nieuwe inwoners én hun beroep: veel nieuwe beroepen in de stad.
- Antwerpen was niet vooruitstreven, maar wilde wel alle genders aan het werk
zetten, dus vrouwen hielpen soms hun man als koopman (“de geldwisselaar en
zijn vrouw, Quentin Matsys).
Filips II (opvolger Karel V)
• Onder zijn gezag stijgen de oorlogslasten van Habsburg en wordt er meer belasting
gevraagd. In het protestantisme komt het idee voor een opstand en ze voeren een
beeldenstorm. Hierdoor Stuurt Filips Alva om de opstandelingen tegen te gaan.
• Bij het beleg van Antwerpen geeft de stad zich na 14 maanden op tegen Spanje en dit
betekent het einde van een Gouden Eeuw voor de stad na de Val van Antwerpen in
, 1585 (‘De Spaanse Furie’, anoniem). De Noordelijke (protestant in naam) en Zuidelijke
Nederlanden (Katholiek onder Spanje) breken. Per toeval worden de Noordelijke
Nederlanden een Republiek in 1609. Veel immigranten vluchtte tevens na de Val van
Antwerpen uit de stad en een enorm aantal gaat naar Amsterdam, Leiden en Voorburg.
Anderen gaat naar ENG, DUI en FR. Tussen die immigranten zitten medici,
bouwmeesters en kunstenaars.
• Prent ‘De Beurs van Amsterdam’ (Abraham ten Naarden): alle landen komen er samen
vanuit Europa (schip) en Amsterdams stadschild is afgebeeld. Er waren veel
Antwerpse/Zuidelijke migranten die een licht gefabriceerde stof meebrachten. Deze
textiel werd groots in Leiden. Het schilderij toont verder de oude en nieuwe wereld en
het aanbreken van een nieuwe Gouden Eeuw.
• Veel immigranten buiten Europa trekken voor commercieel economische redenen
naar Amsterdam. Hieronder vallen Afrikaanse en Perzische kooplieden of Joden van
rijke komaf. Duitstaligen zagen ook potentie in de stad. Amsterdam was een
beginnend metropool en werd opgebouwd als handelsstad.
Werkcollege 1 (10 september)
De artikelen leerde twee dingen:
1. Hoe Antwerpen beïnvloed is door Italië, maar ook eigen inzage had in de renaissance.
2. Dat kunstschilderen niet zozeer enkel voor de gegoede burger was, maar best wel groots
was en overal impact had.
Creatieve industrie: er was meer geld te besteden door de groeiende handel en grote markt.
Hierdoor konden mensen vaker luxe goederen zoals kunststukken aanschaffen. Creativiteit
werkte ook innovatief, er kwamen snellere productiemethoden die de economie vooruitgang
bracht.
Creativiteit → economische vooruitgang
• Innovatie veroorzaakte nieuwigheden en specialisatie, zoals genres.
• Luxe goederen
• Intellectueel kapitaal (universiteiten)
• Netwerk zorgde voor investeringen van kooplieden, bijvoorbeeld door vriendschap.
• Door “self-branding” wordt het individu (de maker) belangrijk, bijvoorbeeld met het
maken van zelfportretten, Slaat dit op autonomie en de ‘vrije markt’?
Hoe kon Antwerpen voor bestaan na de val in 1585? Als eerste verviel de creatieve industrie niet
volledig met het vertrek van veel inwoners. Daarnaast bleven er veel inwoners, waaronder ook
enkele kunstenaars die zowel binnen als buiten Europa bekendheid verworven.
Tentoonstelling 12 september & werkcollege 17 september
De rode draad uit de tentoonstelling ‘Christendom & Slavernij’ gaat vanuit een merendeels wit
perspectief, al zijn er ook enige werken vanuit de kant van de slaafgemaakten. Verder is het
gemaakt voor een geïnteresseerd publiek: mensen die afkomstig zijn van slaafgemaakten,
christelijke mensen en de witte Nederlander die de confrontatie met diens verleden wil weten. Er
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper efiwansink. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,48. Je zit daarna nergens aan vast.
