H19 Sport
§1 Bouw van pezen en spieren
Aan elkaar verbonden
→ Pezen bestaan uit bindweefsel, een weefsel dat andere weefsels aan elkaar koppelt en organen op hun
plaats houdt.
→ Dat dankzij de tussencelstof, materiaal rond de cellen met veel eiwitten > vormt de lijm waarmee het
bindweefsel andere weefsels verbindt.
→ Er zijn veel typen bindweefsel. In de pezen bevat de tussencelstof stugge eiwitvezels, in de huid zijn de
vezels meer elastisch en in bot en kraakbeen bevat de tussencelstof veel kalk.
Bewegen: spieren, pezen en gewrichten
→ Door skeletspeiren samen te trekken, bewegen de botten rond hun draaipunten in de gewrichten. (zo
kun je lopen bv)
→ Door training kunnen de spieren meer kracht leveren en krijg je groter uithoudingsvermogen.
→ Hoewel pezen en banden onmisbaar zijn bij bewegingen, komen ze meestal pas in beeld bij blessure
(bewegen moeilijker)
→ Spieren zitten met pezen vast aan botten. Banden verbinden botten. bv kruisbanden in je knie of je
enkelbanden.
Bouw van pezen
→ Bij elke beweging trekken langgerekt vezels in pezen aan je botten. Die vezels zijn opgebouwd uit het
eiwit collageen, gemaakt door de peescellen.
→ In de tussencelstof draaien drie collageen ketens, onderling verbonden door H bruggen, in elkaar tot
een quaternaire structuur, een collageenmolecuul met een drievoudige helix.
→ Een groot aantal van deze moleculen vormt een collageenfibril. De moleculen liggen in een geordend
patroon > microscoop > gestreept uiterlijk
→ Op hun beurt vormen veel collageenfibrillen een collageenvezel en vele vezels een collageenbundel.
→ Dankzij deze kabelstructuur kan een pees de kracht van de spier goed doorgeven aan het bot. Zelf is
een pees nauwelijks uittrekbaar. Gebeurt dit toch, dan scheurt de pees (deels) van de spier of het bot.
→ Afhankelijk van de kracht waarmee je je voet op de grond zet, drukt de achillespees iets in. De
gedraaide collageenstrengen slaan veerenergie op in de pees. Trek je de grote kuitspier samen om je hiel
op te trekken, dan komt ook de opgeslagen veenergie vrij en komt de hiel makkelijker naar boven. Dat
geeft de beweging extra kracht.
Contact houden
→ De cellen van bindweefsel zijn door hun tussencelstof verder van elkaar verwijderd. Via dunne uitlopers
houden zij echter contact met elkaar.
→ In het celmembraan van de uitlopers bevinden zich connexoneiwitten. Waar het celmembraan van cel 1
het celmembraan van cel 2 raakt, ontstaat door de connexion-eiwitten een kleine opening in beide
membranen, een gap junction .
→ Door dit eiwit kanaal bewegen ionen en kleine moleculen. Veranderingen in de ene cel beïnvloeden zo
de andere cel. De openingen tussen de cellen zijn niet permanent. Voortdurend wisselt het aantal gap
junctions tussen de cellen.
Bouw van skeletspieren (90C)
,→ Beenspieren zijn skeletspieren, opgebouwd uit bundels lange spiervezels. De vezels ontstaan uit een
samensmelting van honderden spiercellen. Zij hebben dan ook meerdere kernen.
→Rond elke bundel spiervezels bevindt zich bindweefsel met bloedvaten.
→ Op hun beurt bevatten de spiervezels bundels langgerekte eiwitfilamenten, de myofibrillen. Dankzij
deze myofibrillen kunnen spieren samentrekken.
→ Er zijn dunne en dikke filamenten,
- De dunne filamenten zijn opgebouwd uit twee in elkaar gedraaide ketens van het eiwit
actine,
- de dikke filamenten bestaan uit een groot aantal ketens van het eiwit myosine,
→ De eiwitten zijn geordend gerangschikt > een patroon van lichte en donkere banden (I- en A-banden):
door deze banden heet het spierweefsel van de skeletspieren daarom dwarsgestreept spierweefsel.
→ In het midden van elke I-band bevindt zich een membraan, de Z-lijn. Het deel tussen twee Z-lijnen heet
een sarcomeer, de kleinste eenheid van een spiervezel die kan samentrekken.
Gecoördineerd samentrekken
→ Via het ruggenmerg gaan impulsen richting de beenspieren. De axonen van de motorneuronen
vertakken en eindigen in neuromusculaire synapsen..
→ Op deze plaatsen komt acetylcholine vrij die de spiervezels activeert. De bundels myosine en bacteriën
schuiven in elkaar waardoor de sarcomeren verkorten.
→ Doordat een axon zich in een spier naar een aantal spiervezels toe vertakt, reageren meerdere
spiervezels tegelijk op dezelfde impulsen. Je noemt een groep spiervezels die op de impulsen van één axon
reageert op een motorische eenheid.
Spierweefsel rond holle organen (80E)
→ trainen> bloed stroomt snel > hart pompt krachtig, in een hoge frequentie.
→ Net als skeletspierweefsel is hartspierweefsel dwarsgestreept. De cellen van dit weefsel vormen geen
lange vezels, maar een netwerk van onderling verbonden spiervezels.
→ Na een impuls door het zenuwweefsel trekt de hartspier samen en perst het bloed het hart uit. Gap
junctions tussen de hartspiercellen zorgen ervoor dat de spier gecoördineerd samentrekt.
→ Glad spierweefsel komt voor in de wanden van bloedvaten, bronchiën, maag, darmen, baarmoeder en
de blaas. Een streeppatroon ontbreekt, doordat de myofibrillen minder geordend liggen dan in
dwarsgestreepte spiervezels
Notites
Bindweefsel voor isolatie
Bindweefsel: bindt weefsels aan elkaar en houdt organen op hun plek. Dankzij tussencelstof, de lijm als het ware.
collageen in pezen:
- kabelstructuur nodig om kracht van de spier goed door te geven een het bot
- de gedraaide collageen strengen slaan veerenergie op en laten die energie weer los als de spier in ait komt. Dit leidt tot beweging met extra
kracht.
Gap junctions:
- bindweefselcellen liggen ver uit elkaar. Dat komt door de tussencelstof
- toch houden ze contact met elkaar via gap junctions
- kleine openingen in de membraan verbonden met elkaar door een eiwit kanaal
Skeletspieren:
bouw van groot naar klein:
- skeletspier
- bundel spiervezel
- spiervezel
- bindels myofibrillen
- myofibril
- sarcomeer
- myosine
- actine
mitochondriën produceren ATP die energie opslaan -> atp levert energie
, Kernen per cel locatie activiteit aansturing
Dwars meerdere skeletspieren, verbinding met huis vermoeid willekeurig
Hart 1 soms 2 hartspier niet vermoeid onwillekeurig
Glad centrale kern darmen, bloedvaten pupil etc niet vermoeid onwillekeurig
§2 Beweging in spiervezels
Bouw en werking spiervezels
→ Dankzij de structuur van de dwarsgestreepte spiervezels, is een snelle beweging mogelijk.
→ sarcoplasmatisch reticulum (SR), een netwerk van membranen, bevindt zich rond elke bundel myofibril
→ In de spiervezel bevat het SR veel Ca2+-ionen. Strak tegen het SR aan liggen T-buisjes> beginnen bij het
membraan rond de spiervezel, het sarcolemma en dringen diep in de spiervezel, T-buisjes zijn gevuld met
vloeistof en veel ion kanalen.
→ Een impuls bereikt via een motorneuron, de neuromusculaire synaps > alcocholine komt vrij
→ De neurotransmitter depolariseert het sarcolemma met de T-buisjes, wat de impuls in de spier brengt.
2+
Dat leidt tot het opengaan van Ca -poorten in het SR: Ca2+ stroomt de spiervezel in.
2+
→ Onder invloed van het Ca schuiven de myosine moleculen verder tussen de actine moleculen, wat de
lengte van de sarcomeren verkort. Gebeurt dat bij een groot aantal spiervezels tegelijk, dan verkort de
hele spier, Ca2+ -pompen in het membraan van het SR brengen het CaH terug in het SR, zodat bij een
volgende impuls uit het motorneuron de cyclus zich kan herhalen.
Spierkracht is eiwitkracht
→ In rust kunnen de myosine- en actinefilamenten van een spiervezel niet aan elkaar koppelen >
bindingsplaatsen geblokkeerd > komt door een ander eiwit, het tropomyosine, dat zich om de
actinefilamenten slingert.
2+
→ Oiv Ca verschuift het tropomyosine> bindingsplaatsen vrij > myosinefilament koppelt aan
actinefilament. Myosine is een motoreiwit, een eiwit dat ATP gebruikt om organellen of celonderdelen te
laten bewegen.
→ Een myosinekop kan een ATP-molecuul omzetten in ADP en Pi (anorganisch fosfaat).
→ Het ADP blijft aan de myosinekop gebonden en leidt tot een kleine buiging van de kop. Door deze
vormverandering staat het molecuul op scherp.
→ Op het moment dat het myosine koppelt aan actine laat het ADP los van de myosinekop en veert de kop
terug in zijn oude stand. Hierbij trekt de myosinekop aan het actinefilament. De Z-lijn schuift naar het
midden van het sarcomeer. Dit gebeurt van twee kanten. Het sarcomeer verkort daardoor een klein beetje.
→ Door een nieuw ATP-molecuul te binden, komt de myosinekop los van het actinefilament. Het ATP
splitst, de kop buigt en het hele proces kan zich herhalen.
2
→ Zolang Ca in het grondplasma aanwezig is, blijven de myosinefilamenten gekoppeld aan de
actinefilamenten en blijft de spier gespannen. Ook als er onvoldoende ATP is, blijft de spier gespannen.
Dat kan tot kramp leiden.
