Begrippen hoorcolleges wetenschapsfilosofie , psychologie jaar 3, jaar 2019-2020
HC 1
Wetenschapsfilosofie/- Filosofische reflectie op wat wetenschap is, doet en aan kennis genereert.
leer
Epistemologie Kennisleer. Stelt 3 vragen: Wat is (zekere) kennis? Hoe kunnen we die kennis
rechtvaardigen? Wat is de bron van kennis?
Rationalisme Echte kennis is afkomstig van de ratio, de rede, het verstand (of wordt aan die ratio
getoetst)
Empirisme Echte kennis is afkomstig van zintuigelijke ervaring.
Geassocieerde bewering: als alle kennis uit de ervaring via de waarneming voortkomt, is er
geen ingeboren kennis.
Scepticisme We weten niets zeker en zullen dat ook nooit zijn
Nativisme Er bestaat ingeboren kennis. Een geassocieerde bewering die hoort bij het rationalisme.
Plato Rationalist. 'Leren is herinneren' = anamnèsis. Je doet dus nooit nieuwe kennis op, je bent
geboren met kennis en moet het alleen herinneren
Epistème Kennis van hoe de dingen zijn
Doxa Mening over hoe de dingen zijn
Heraclitus Zei dat je nooit 2x in dezelfde rivier kan stappen. Je kan geen kennis hebben van een
veranderende wereld -> scepticisme
Allegorie van de grot Bedacht door Plato. Ideeën / Vormen bestaan los van ons in een Ideeënwereld /
Vormenwereld. De ziel is verwant aan die Ideeën. Kennis verwerven is daarmee je de Ideeën
herinneren = anamnèsis.
Meno Tegenstander van Plato. Had slaven. Socrates liet een vierkant aan die slaven zien die ze 2x
zo groot moesten maken.
Empiristisch Verwijst naar het empirisme, de opvatting dat kennis voorkomt uit de zintuiglijke
waarneming
Empirisch Verwijst naar de wetenschappelijke methode, waarbij men gebruik maakt van
observeerbare of experimentele gegevens om conclusies te trekken over de wereld
Aristoteles Empirist, ''De Filosoof''. Leerling van Plato, maar was het dus niet eens met hem. Zei dat er
slechts één wereld is die met de zintuigen is waar te nemen. Er zijn geen ingeboren ideeën,
de mens is een tabula rasa.
Deed geen onderzoek, alleen observatie.
Peripathisch principe Zo noemt Aquino het empiristisch principe. Niets is in het intellect dat niet eerst in de
zintuigen was. Dus alles wat in je verstand (de nous) zit komt eerst binnen via je zintuigen.
Universalia Algemene begrippen
Inductie Op basis van een aantal (maar niet alle) waarnemingen waarin A B is of op A B volgt,
concluderen dat A altijd B is of op A altijd B volgt.
Concrete individuele gevallen waarnemen en op basis daarvan een algemene regel maken.
Je zoekt naar algemene wetten die je kan toepassen op een volgend individu. Dit deed
Aristoteles.
Nous De geest, het verstand
Intuïtieve inductie Inzicht. Via onfeilbare intellectuele capaciteit van de nous inzien dat abstracties als 'alle
mensen zijn sterfelijk' noodzakelijke waarheden zijn.
, Aquino Probeerde de Christelijke leer met de opvattingen van Aristoteles te verenigen.
HC 2
Nieuwe methode Methode van Bacon (oude = van Aristoteles). Als je iets te weten wilt komen over de natuur
moet je experimenten doen.
Idols Zo noemde Bacon false conceptions, vooroordelen, idolen, idola.
Idols of the tribe Idola tribus. Vooroordelen die we als mens hebben. Geneigd zijn om typisch menselijke
fouten te maken, zoals je vergissen bij een visuele illusie.
Confirmation bias Zoeken naar bevestiging en het negeren van weerleggingen van wat je gelooft.
Idols of the cave Idola spectus. Vooroordelen die we hebben omdat we tot een bepaalde (culturele) groep
horen. Voorbeeld: inschattingsfout over aantal telefoons als je er zelf wel/geen hebt.
Idols of the marketplace Idola fori. Vooroordelen die we hebben omdat we erover kunnen praten. Woorden die
nergens naar verwijzen, bv. geluk, toeval.
Idolt of the theatre Idola theatri. Vooroordelen die we hebben omdat autoriteiten zeggen dat ze kloppen, bv.
oude filosofische scholen.
Bacon Empirist, maar met een rationalistisch element in zijn epistemologie. Goede wetenschap
maakt volgens hem gebruik van observatie en rationele gevolgtrekking. Inductie, maar naar
mogelijke weerleggingen zoeken van de algemene conclusie.
Descartes Rationalist, wilde zekere kennis, verzette zich tegen scepticisme. 2 methodes: 1 = radicale
twijfel (malin genie houdt je voor de gek, maar 'ik denk, dus ik ben'). 2 = helder & duidelijk
inzicht.
Geloofde in ingeboren ideeën, maar ook verworven en verzonnen ideeën.
Locke Britse empirist. Zei dat universele principes anders verklaard kunnen worden en niet
universeel zijn. Ervaring = waarneming en reflectie.
Had enkelvoudige en samengestelde / complexe ideeën, primaire, secundaire en tertiaire
kwaliteiten
Substantie Datgene wat op zichzelf kan bestaan, maar ook datgene wat allerlei eigenschappen heeft.
De eigenschappen worden gedragen door de substantie.
Primaire kwaliteiten / Eigenschappen van de dingen zelf (onafhankelijk van enige waarnemer)
eigenschappen
Secundaire kwaliteiten / Eigenschappen die bestaan bij de gratie van een waarnemer
eigenschappen
Tertiaire kwaliteit Kwaliteit om primaire kwaliteiten te veranderen, bijvoorbeeld de warmte van de zon kan
was doen smelten
Berkeley Britse empirist. Laat alle eigenschappen van de fysische wereld afhangen van de geest: Zijn
is waargenomen worden.
Idealisme Filosofische opvatting dat de werkelijkheid essentieel mentaal is.
Hume Door de wereld waar te nemen doe je kennis op, via het copy principle. Redeneren over de
wereld doen we m.b.v. het idee van oorzakelijkheid.
Copy principle Je doet impressies op en die resulteren in ideas in de geest (zegelring-analogie)
Matters of fact Standen van zaken, redeneringen over de wereld
Oorzakelijkheid Hume's analyse van oorzakelijkheid bestaat uit priority, continguity en noodzakelijk verband.
Priority Juiste tijdsvolgorde, gebeurtenis a komt voor b (kan je waarnemen)
