Samenvatting literatuur Europees strafrecht semester 1 - master
Rechtsgeleerdheid
Literatuur week 1 – Internationalisering en Europeanisering van de
strafrechtspleging
In dit inleidende college wordt het wat en waarom van Internationaal en Europees
strafrecht geschetst. We zetten de verschillende bronnen van het internationaal
strafrecht uiteen. We verkennen de toegenomen bevoegdheden van de Europese
Unie op het terrein van het straf(proces)recht en de achterliggende redenen. Ook
worden de belangrijke rechtsbronnen van het Europees strafrecht besproken. Aan
de orde komen de bevoegdheden van de Europese Unie, de wijze van
besluitvorming, de doorwerking van EU-recht in het nationale strafrecht, de rol
van het Hof van Justitie EU bij de toepassing en uitlegging van EU-normen,
relevante EU-agentschappen zoals Europol en Eurojust en de bevoegdheden van
deze agentschappen. Dit college bouwt nadrukkelijk voorts op basiskennis van
EU-recht zoals dat in de bacheloropleiding aan de orde is gekomen.
Literatuur: Van Elst & van Sliedregt. Handboek Internationaal Strafrecht,
Internationaal en Europees
strafrecht vanuit Nederlands perspectief, Deventer: Wolters Kluwer 2022 (3e
druk).
Hoofdstuk 1, Algemene inleiding
Hoofdstuk 2, Uniestrafrecht
Kennisclip 1: Het principe van wederzijdse erkenning
Algemene inleiding internationaal strafrecht
Begrip internationaal strafrecht: de onderdelen van internationaal recht en
nationaal strafrecht die betrekking hebben op de strafbaarstelling, opsporing,
vervolging en berechting van strafbare feiten met grensoverschrijdende aspecten
en de tenuitvoerlegging van de daarmee samenhangende sancties.
Wat is Europees strafrecht?
= Complexe wisselwerking tussen het EU-recht en nationale recht met een sterke
beïnvloeding door het Internationaal Strafrecht rechtsgebied met veelvuldig
gebruik van hybride en gelede normstellingen (normen samengesteld uit
verschillende niveaus)
Als we een zaak willen oplossen en dat probleem impliceert bv. Frankrijk, dan ga
je kijken naar: Franse wetgeving, Europese wetgeving, hoe is die Europese
wetgeving geïmplementeerd in NL en zijn er ook internationale normen? je
moet je dus constant bewust zijn van verschillende niveaus
Bronnen van internationaal strafrecht
Nederlandse bronnen:
geen algemeen wetboek met daarin regelingen m.b.t. internationale
samenwerkingen in strafzaken.
, Wel reeks bijzondere wetten (e.g. Uitleveringswet, overleveringswet,
WOTS, WETS, Wet internationale misdrijven…..)
Wetboek van Sr (rechtsmacht en internationale misdrijven)
Wetboek van Strafvordering (EOB)
Internationale rechtsbronnen: verdragen, overeenkomsten, richtlijnen,
verordeningen
Internationale rechtspraak: HvJEU, Internationaal Gerechtshof, Internationaal
Strafhof
! Doolhof aan bronnen
Kwalificaties en onderdelen van internationaal strafrecht
Droit pénal international en droit international penal
Het verschil is het verschil in perspectief. Het perspectief bepaalt de inhoud.
Droit pénal international: nationaal perspectief. Kijkt naar hoe een
nationale staat omgaat met internationale elementen binnen zijn eigen
strafrechtssysteem.
Droit international pénal: internationaal perspectief. Richt zich op de
strafrechtelijke normen en procedures die internationaal zijn
overeengekomen en toegepast, onafhankelijk van de nationale
rechtssystemen.
Het perspectief bepaalt dus welke regels, normen en procedures relevant zijn in
het betreffende deelgebied van het strafrecht.
Wederzijdse rechtshulp
Grote en kleine, primaire en secundaire rechtshulp
1. Primaire rechtshulp: het strafproces wordt overgedragen naar een ander
niveau (andere jurisdictie)
Rechtshulp in vervolging en berechting: overdracht van strafvervolging
(hoe bepalen wat de beste plaats/’lidstaat is? Wat te doen als er en
jurisdictieconflict is? (pos/neg)
Rechtshulp in de executie van sancties : verschillende sancties, wat te doen
bij verschil in sancties? Hoe worden aanpassingen geregeld?
2. Secundaire rechtshulp: is minder groot. Er wordt wederzijdse rechtshulp
geleverd, maar het deel van het proces (executie/vervolging) blijft waar
het is. Hieronder valt:
Kleine rechtshulp: opsporingshulp en bewijsvergaring.
- het horen van verdachten en getuigen
- doorzoekingen en inbeslagnames, observaties, afnemen
celmateriaal/vingerafdrukken, DNA-vergelijking, faciliteren van
gecontroleerde afleveringen, etc.
, - toezenden en uitreiken van documenten/dossiers/stukken, bv.
dagvaardingen en oproepingen aan verdachten of derden.
Grote rechtshulp: + overlevering en uitlevering
Goede rechtsbedeling: bestaat uit belangen die in een concreet geval tegen
elkaar moeten worden afgewogen. Dus: bij strafbare feiten met een
internationaal element moet van geval tot geval worden bezien welke staat het
meest aangewezen is tot vervolging en berechting van het feit en welke staat het
meest tot de executie van een sanctie. Twee invalshoeken:
1) Grondwettelijke invalshoek: de mens staat in het middelpunt van de
rechtsbedeling. De verdachte en de veroordeelde zijn dus geen objecten
maar subjecten van de internationale samenwerking in strafzaken.
2) Bestuurlijke invalshoek: het economische gebruik van schaarse eigen
middelen van de overheid staat voorop + beleidsvrijheid staat centraal.
Art. 8 lid 1 EVOS 1972 geeft aan in welke gevallen een staat aan een andere
staat mag verzoeken om de strafvervolging over te nemen. Dit artikel biedt
tevens een overzicht van belangen die een rol spelen bij een goede
rechtsbedeling. Er is geen doorslaggevend belang aan te wijzen wanneer de
vervolging of tenuitvoerlegging in het belang van een goede rechtsbedeling zal
zijn, maar wel omgekeerd! Als er niet aan wordt voldaan, mag de strafvervolging
niet worden overgedragen! Dan is het in ieder geval niet in het belang van een
goede rechtsbedeling.
Uniestrafrecht
Introductie Europees strafrecht
Op strafrechtelijk terrein staat de soevereiniteit van landen voorop: ieder land
heeft een eigen strafrechtelijk stelsel met een eigen strafrechtelijke codificatie
(wet of vastlegging) van strafrechtelijke normen en bevoegdheden. Europese
landen zijn wél d.m.v. verdragen verplichtingen aangegaan om onderdelen van
hun strafrechtstelsels op elkaar af te stemmen.
Denk aan de Raad van Europa, waarbij 46 lidstaten veel verdragen hebben op
strafrechtelijk terrein (denk aan het EVRM).
Maar ook de Europese unie (27 lidstaten), waarbij lidstaten hun soevereiniteit
op bepaalde onderdelen en binnen zekere grenzen hebben overgedragen aan de
EU. Hierbij heb je primair Unierecht (VEU en VWEU) en secundair Unierecht (zoals
verordeningen en richtlijnen). Dit is supranationaal recht en heeft voorrang boven
nationaal recht. Er zal verder worden ingegaan op het strafrecht van de EU
(Uniestrafrecht!).
EU-recht: geschiedenis
1957 EEG – economische samenwerking op communautaire basis,
strafrechtelijke samenwerking lange tijd geen doel op zich. Doel was Europa
uit de oorlog loodsen!
1985/1990 Verdrag van Schengen/Schengenuitvoeringsovereenkomst
(SUO) – Europees strafrecht ontwikkelt zich aanvankelijk buiten de EU.
Schengen = Benelux, Frankrijk en Duitsland. Met de SUO werden de
, grenscontroles binnen de EU afgeschaft, de buitengrenzen van het
Schengengebied verbeterd en werd de strafrechtelijke samenwerking tussen
de Schengenlidstaten verbeterd, Wegens het openstellen zou de
grensoverschrijdende criminaliteit toenemen en was een meer intensieve
samenwerking noodzakelijk. Vandaar
1992 Verdrag van Maastricht: drie pijlers en strafrechtelijke component
oprichting EU!
Europese Unie: 3 pijlers
1) Europese Gemeenschap (supranationaal): hier in principe niet nodig
unanimiteit te hebben
2) Gemeenschappelijk buitenlands- en veiligheidsbeleid
(intergouvernementeel): HIER WEL UNANIMITEIT NODIG
3) Politiële en justitiële samenwerking in strafzaken (intergouvernementeel):
HIER WEL UNANIMITEIT NODIG
VERDRAGEN
1997 Verdrag van Amsterdam: één ruimte van vrijheid, veiligheid en
recht (verdwijnen binnengrenzen)
Europees Strafrecht ontstaan als tegenhanger vrij verkeer personen en
afschaffing binnengrenzen (Schengenzone)
De bepalingen van de SUO werden d.m.v. een protocol gehecht aan het oude
EG en EU-verdrag
Ter realisatie RVVR:
Beleid inzake grenscontroles, asiel en immigratie
Justitiële samenwerking in burgerlijke zaken
Justitiële samenwerking in strafzaken
Politiële samenwerking
Begin van gebruik kaderbesluiten in strafzaken
Er was geen behoefte aan één Europese Staat op het gebied van strafrecht, dus
werd de focus verlegd van harmonisatie (aanpassing) van de nationale
strafwetgevingen naar wederzijdse erkenning van strafrechtelijke beslissingen.
Dit is nu de hoeksteen van justitiële samenwerking in burgerlijke en strafzaken
art. 67 lid 3 VWEU en art. 82 lid 1 VWEU.
1999 Europese Raad Tampere
Wederzijdse erkenning kaderbesluiten: zeggen tegen lidstaten wat ze moeten
doen en dat ze implementatiewetgeving moeten aannemen die uitwerking geeft
aan kaderbesluit. Hierbij werd het beginsel wederzijdse erkenning gepromoot
t.a.v.: gerechtelijke beslissingen in strafzaken. Het werd de toekomstige
hoeksteen van justitiële samenwerking in strafzaken.
2005 HvJEU – Pupino
Werking Kaderbesluiten = geen directe werking (dus jij als burger kan je er niet
op beroepen) maar lidstaten hebben plicht tot “kaderbesluitconforme
