Bevat alle hoorcolleges en voorgeschreven literatuur inclusief de beantwoording van de sleutelvragen over elk artikel! Ik heb hiermee het tentamen in 1x gehaald met een 8
Samenvatting Rechtssociologie
Week 1: Positionering van het veld: Wat is Rechtssociologie?
Hoorcollege 1
Verschillende functies van het recht binnen samenleving
1. Ordenende functie - Sociale controle?
2. Instrumentele functie - recht als instrument om doelen te bereiken
3. Geschillenbeslechtingsfunctie = ruzie oplossen
4. Normatieve/Expressieve functie= statement maken wat wel/niet kan
- Aan deze functies liggen aannames ten grondslag over de waardering, de werking en de
toegang tot het recht
-
Wat is rechtssociologie?
Een andere manier van kijken naar:
1. Wat recht is
2. Hoe recht tot stand komt - Sociale productie / Sociale genese (artikel Dekker)
3. Wat recht doet - Sociale werking (artikel Weyers)
● Een extern vs een intern (juridisch) perspectief
● Een ruimere opvatting van ‘recht’ en ‘regels’
● ‘recht’ van ‘onderop’ (Hertogh & Weyers)
● Recht & Empirie (Teakema)
Rechtssociologie: Bottom-up maar niet louter een ‘micro’ focus
● Macro: Systemen
→ Abstracte Systeemtheorie
● Meso: Instituties
→ VB: politie, gevangenissen, ziekenhuizen
● Micro: Individuen
→ VB: one shotters en repeat players, maar ook street-level bureaucrats en etnisch
profileren
En de interactie tussen deze niveaus!
Taekema: rechtsfilosofie, rechtssociologie en rechtswetenschap
● Belang van combinatie van disciplinaire perspectieven om de complexiteit van (de
totstandkoming en werking) van het recht en juridische processen te begrijpen en te
duiden
● Wijst in bijzonder op combinatie rechtsfilosofie, rechtssociologie en rechtswetenschap
● illustreert haar betoog aan de hand van reflecties op een nieuw idee van rechtsstatelijkheid
van wet- en regelgeving
● Wijst op de empirische en methodologische meerwaarde van de rechtssociologie
gecombineerd met de een meer ‘bottom-up’ benadering dan binnen de rechtsfilosofie en de
rechtswetenschap maar ook op de focus op daadwerkelijk ervaren normen en juridische
normen. De erkenning van een meer pluralistisch (zowel klassiek als modern) rechtsbegrip
is van belang om realistisch te kunnen reflecteren op de rechtsstaat
,Rechtssociologie vs Criminologie
Criminologie Rechtssociologie
Juridische focus Primair strafrecht Alle rechtsgebieden
Benadering Meer A-politiek Meer normatief
Functie recht Social control Social Justice
Focus onderzoek Burgers en Politie Alle actoren in maatschappij
Wat is rechtssociologie?
Sociale productie/ Sociale genese van het recht = waarom komen regels totstand?
Hebben invloed:
● Politiek
● Economische & technologische ontwikkelingen
● Juridische professionals
● Rechtsopvattingen van burgers (rechtscultuur)
Sociale Genese van het Recht
strafbaarstelling straatintimidatie - Mischa Dekker (2022)
● Eenzelfde strafbaarstelling zo op het eerste gezicht…
● Maar: een ander onderliggend debat qua framing
● Maar: een andere opvatting over selectieve toepassing (selectieve repressie) van de
strafbaarstelling
Sociale Klasse vs Ras/etniciteit (buurt vs cultuur)
● Maar: een andere manier van het omgaan met kritiek op het wetsvoorstel
● Maar: andere rol en invloed van feministische bewegingen in wetgevingsproces
Frame extension - continuüm van geweld - ‘racistische instrumentalisering feminisme’
Het empirisch onderzoek biedt inzicht in discussies, afwegingen en ook problematiseringen die ten
grondslag liggen aan een uiteindelijke rechtsregel
● Interviews
● Analyse van verschillende (beleids)documenten en media
Wat is rechtssociologie?
Sociale werking van het recht
Kent de burger het recht wel? En zo ja, waarom zouden burgers het recht gehoorzamen?
● Een gefilterd rechtsbegrip → recht voor iedereen anders
● De kracht van sociale verbanden
● Niet iedereen heeft gelijke kansen op adequate toegang tot het recht
De sociale werking van het recht
Heleen Weyers (2018) - Wat gebeurd er in de Volle Freule?
De niet-naleving van het rookverbod in een lokaal cafe om de Griffith’s sociale werking van
wetgeving te illustreren en daarop te reflecteren
,→ Gelaagdheid van (begrip en kennis over) het recht versus instrumentalistisch rechtsbegrip
a
Directe en indirecte effecten van wetgeving
Mobilisering van het recht
Directe werking hangt samen met kennis van de wet en de aanwezigheid
werking en taaiheid van semi-autonome sociale velden
rechtssociologie is een meer extern perspectief
- geen empirische methoden maar geheel andere methoden
Literatuur week 1
1. Taekema, H. S. (2013). Sleutelen aan de rechtsstaatgedachte: Het nut van
samenwerking tussen rechtsfilosofie, rechtssociologie en rechtswetenschap.
1 Inleiding: Uitdagingen voor de rechtsstaat
- Artikel gericht op normatieve uitgangspunten vd rechtsstaat
- Doelstelling: laten zien dat 3 verschillende disciplines gecombineerd moeten worden om tot
een een goed onderbouwde heroverweging vd rechtsstaatgedachte te komen
- Rechtssociologisch onderzoek levert een noodzakelijke empirische basis voor de
rechtsstaatgedachte door deze te koppelen aan de normatieve verwachtingen van burgers.
Rechtsfilosofische discussie over de rechtsstaat
- Essentially contested concept: bij zo’n begrip beperkt het meningsverschil zich niet tot de
uitwerking van wat er wel of niet onder moet vallen, maar wordt betwist wat de kern van het
begrip uitmaakt
- Concepts: de betwiste basisbegrippen.
- Conceptions: verschillende voorstellen voor invulling van een concept.
Brian Tamanaha – rangschikking rechtsstaattheorieën;
1. Formele en inhoudelijke concepties; bepalende aspect voor scheiding tussen formeel en
inhoudelijk is de relatie tot grondrechten; zijn die integraal onderdeel van de
rechtsstaatgedachte of een aparte eis aan een goed rechtssysteem.
2. Dunne naar dikke concepties;
a. Als een rechtsstaat begrip alleen vereisten voor de gelding van regels bevat, zoals
algemeenheid, begrijpelijkheid, een verbod op terugwerkende kracht, is dit een
formele conceptie die zich ergens in het midden van de schaal dun-dik bevindt.
b. Een rechtsstaat begrip dat respect voor vrijheid en gelijkheid vereist is een
inhoudelijke benadering, die meestal als dik begrip wordt ingevuld met specifieke
grondrechten.
c. Ook van belang is dat de schaal van dun naar dik een glijdende schaal is, afhankelijk
van de hoeveelheid voorwaarden die aan de betreffende rechtsstaats- conceptie
worden verbonden.
- Dunste formele begrip is de rechtsstaat als rule by law; regeren door middel van het recht
zonder verdere inhoudelijke aanscherping.
- Ons Nederlandse rechtsstaat begrip is een dik, inhoudelijk begrip.
, Jeremy Waldron – betwist de gebruikelijke indeling in formeel versus informele theorieën
- Onder de categorie 'formeel' worden ten onrechte twee verschillende aspecten van de
rechtsstaat geschaard: formele en procedurele aspecten. (Formeel recht wordt vanouds
door juristen geïdentificeerd met procesrecht).
- We zijn te veel gefixeerd op de formele aspecten zoals de beginselen van legaliteit. Maar als
je kijkt naar wat mensen het belangrijkst vinden aan de rechtsstaat, dan gaat het over heel
andere dingen: namelijk om de onpartijdige toepassing van rechtsnormen via procedures
waarin burgers gehoord worden.
Drie kanten aan de rechtsstaatgedachte;
1. De inhoud
2. De vorm
3. De procedures
Het formele aspect van de rechtsstaatgedachte wordt opgesplitst in
1. Vereisten die zorgen voor de juiste vorm en wijze van totstandkoming van regels
2. Vereisten die gesteld worden aan procedures waarmee de rechtsnormen geëffectueerd
worden.
De aspecten van de rechtsstaatgedachte kunnen in een spanningsverhouding staan: de
mogelijkheid om betekenis te betwisten in argumentatieve procedures kan leiden tot onzekerheid
over de betekenis van regels.
Radbruch's rechtsidee – drie waarden die elkaar veronderstelling maar tegelijkertijd op gespannen
voet staan.
1. Rechtvaardigheid
2. Rechtszekerheid
3. Doelmatigheid
Beperkingen rechtsfilosofische benadering
- De rechtsfilosofie erkent maar in kleine hoeveelheden het inzicht dat nationaal en
internationaal verweven geraakt zijn. Oorzaak is dat de rechtsfilosofie als discipline erg op
zichzelf gericht is.
- Methodologische grenzen van de rechtsfilosofie. Er wordt vaak een beroep gedaan op
common sense maar om argumenten te versterken zouden er wetenschappelijke bronnen
moeten worden aangevoerd om het argument te versterken.
Kenmerken rechtsstatelijk onderzoek
- Bottom-up; de inductieve benadering van recht, de opvattingen over het recht en het
gebruik van recht zoals die blijken uit gesprekken met gewone burgers en in
maatschappelijke praktijken.
Drie basis perspectieven in de Amerikaanse rechtscultuur;
1. Conformity before the law
2. Engagement with the law
3. Resistance against the law
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper charlie49. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,35. Je zit daarna nergens aan vast.
