In het cirkelmodel onderscheiden we het product (het beeld) en het
proces (het maken).
Het product bestaat uit de productcomponenten betekenis, vorm en
materiaal. Beschouwing, onderzoek en werkwijze zijn de
procescomponenten.
Betekenissen worden in beeld overgedragen. Daarin zijn drie lagen te
onderscheiden:
Laag 1: de ‘directe’ visuele betekenis geeft antwoord op de vraag: Hoe ziet
het eruit?
Laag 2: de objectbetekenis beantwoordt de vraag: Wat stelt het voor?
Laag 3: de symbolische betekenis geeft antwoord op de vraag: Waar verwijst het naar, wat
het dus niet is?
Directe visuele betekenis
Je richt je alleen op wat direct waarneembaar is. Door goed te kijken naar de vorm, de kleur
en de compositie. Die betekenis van de vormen wordt ook wel morfologie genoemd.
Objectbetekenis
De tweede laag bevat meest begrijpelijke betekenisgeving. Bijvoorbeeld een portret van een
mens of schilderij. Maar ook beelden die buiten staan.
Symbolische betekenis
Wij weten dat we naar een beeld kijken en beseffen dat de maker er een bedoeling mee
heeft gehad. Daarom zoeken we iets achter de objectbetekenis.
De ontwerper van bijvoorbeeld een stoel of auto, is vrij om het ding een eigen vorm te
geven. Die vorm maakt dat de ene auto je aanspreekt en de andere niet. Als de voorkeur van
de ontwerper samenvalt met de smaak van de gebruiker of kijker, wordt het als mooi
ervaren.
Beeldend onderwijs is leren vormgeven. Vormgeven doe je met materie. Kinderen moeten
een minimum aan materialen aangeboden krijgen (bijvoorbeeld houtskool, verf en klei).
Als je iets gaat vormgeven, moet je iets weten over materialen en hun mogelijkheden. Verder
moet je op de hoogte zijn van betekenissen die je met beelden kunt doorgeven.
Om tot vormvariatie te komen is kennis en inzicht nodig.
Verschijningsvorm is opgebouwd uit beeldaspecten.
Kleur, textuur en contour zijn daarvan voorbeelden.
1
, Actief begrip van de beeldaspecten is voor een leraar noodzakelijk om de volgende reden.
Als je beeldend onderwijs geeft, bijvoorbeeld uit een methode, dan staat daarin aangegeven
welke beeldende kennis kinderen tijdens de activiteit kunnen opdoen. Of dat ook werkelijk
gebeurt, is afhankelijk van de manier waarop je die les aanbiedt en begeleidt.
Indeling beeldaspecten
Ruimte Kleur Vormsoort Textuur Compositie
Vormgeven aan ruimte Kleurenleer Vormsoorten Huid Ordenende
• Ruimte innemen • Kleureigenschappen • Verschijningsvormen handelingen
• Ruimte doorsteken • Kleurnuances en - • De wijze van De • Groeperen en
• Ruimte omvatten contrasten ontstaan weergave rangschikken
• Basiskleuren en • De functie van het • Construeren
Ruimtesuggestie op het vlak mengen • Hetgeen ze oppervlak
• Lichtval uitdrukken
• Standpunt en horizon Kleurbeleving
• Plaats in het grondvlak • Beleving Ruimtelijk karakter
• Overlapping • Functie • Ruimte-innemende
• Grootteverschil vormen
• Kleur en textuur Toonwaarde en lichtval • Ruimtedoorstekende
• Toonwaarde vormen
• Lichtval • Ruimte-omvattende
vormen
Ruimte is moeilijk om ons een voorstelling van te maken. Hoe moeilijk ruimtelijkheid voor
ons bewust te bevatten is wordt duidelijk als we gaan vormgeven. We hebben dan de keuze
tussen vlak of ruimtelijk aan het werk gaan.
Een goed ruimtelijk werkstuk is van alle kanten boeiend om te zien. Als we proberen in een
tekening of schilderij de ruimte (diepte) weer te geven, dan worstelen we met de
ruimtesuggestie.
Bij het maken van ruimtelijke beeldende werkstukken hanteren we drie categorieën:
1. Ruimte innemen;
2. Ruimte doorsteken;
3. Ruimte omvatten.
Ruimte innemen
Beeldhouwers nemen een stuk steen en laten daaruit prachtige massieve beelden ontstaan.
Het zichtbare gewicht van het materiaal speelt in de beleving van zulke beelden een
belangrijke rol. Dit type beelden kun je ook met plastische (kneedbare) materialen
vervaardigen. De maker drukt zich vooral uit in de plastiek. (zie blz. 154)
Ruimte doorsteken
Er zijn ook ruimtelijke beelden waarbij de massa nauwelijks een rol speelt. Daarbij gaat het
eerder om het markeren van ruimte, meestal zo licht en sterk mogelijk, een ruimtelijk
lijnenspel. Een skelet van een bouwwerk levert een prachtig ruimtedoorstekend beeld op.
Het is sterk, functioneel en kan andere vormen dragen. Maar het kan ook mooi of speels
bedoeld zijn. In de natuur kom je deze categorie vormen tegen in planten en boomtakken.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lisabercx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,86. Je zit daarna nergens aan vast.
