Inhoudsopgave
RELATIE INKOMSTENBELASTING/VENNOOTSCHAPSBELASTING .................................................................... 3
VENNOOTSCHAPSBELASTING IN INTERNATIONALE CONTEXT ............................................................................................... 3
KENMERKEN WET VPB 1969 ..................................................................................................................................... 3
RECHTSGROND ......................................................................................................................................................... 4
RELATIE INKOMSTENBELASTING/VENNOOTSCHAPSBELASTING ............................................................................................ 5
KLASSIEKE STELSEL..................................................................................................................................................... 5
STELSEL VAN VOLLEDIGE INTEGRATIE ............................................................................................................................. 6
VERREKENINGSSTELSEL............................................................................................................................................... 6
SUBJECTIEVE BELASTINGPLICHT .................................................................................................................. 8
OMGEKEERDE HYBRIDE ............................................................................................................................................ 10
BUITENLANDSE BELASTINGPLICHTIGEN ........................................................................................................................ 11
HEFFINGSOBJECT BINNENLANDS BELASTINGPLICHTIGE : WERELDWINST .............................................................................. 11
HEFFINGSOBJECT BUITENLANDSE BELASTINGPLICHTIGE : NEDERLANDS INKOMEN ................................................................. 12
VESTIGINGSPLAATS VAN LICHAMEN: DUBBELE HEFFING................................................................................................... 12
SUBJECTIEVE VRIJSTELLING ........................................................................................................................................ 13
OBJECTIEVE BELASTINGPLICHT .................................................................................................................. 16
TOTAALWINST VS. JAARWINST ................................................................................................................................... 16
BELASTBAAR BEDRAG............................................................................................................................................... 17
ART. 8 WET VPB ................................................................................................................................................... 17
ART. 3.8 WET IB .................................................................................................................................................... 17
ART. 3.25 WET IB .................................................................................................................................................. 18
BIJZONDERE REGIMES............................................................................................................................... 21
VRIJGESTELDE BELEGGINGSINSTELLING, FISCALE BELEGGINGSINSTELLING EN COÖPERATIE ...................................................... 21
BELASTINGDRUK ..................................................................................................................................................... 23
EIGEN VERMOGEN VS. VREEMD VERMOGEN ............................................................................................. 24
BEPERKING DISCRIMINATIE EIGEN VERMOGEN TEN OPZICHTE VAN VREEMD VERMOGEN ........................................................ 24
EIGEN VERMOGEN ................................................................................................................................................... 25
ONZAKELIJKE LENING ............................................................................................................................................... 26
RENTEAFTREKBEPERKINGEN ..................................................................................................................... 30
STAP 1: EIGEN VERMOGEN ....................................................................................................................................... 31
STAP 2: AT ARM’S LENGTH ....................................................................................................................................... 31
STAP 3: DOORSTROOMVENNOOTSCHAP ...................................................................................................................... 31
STAP 4: DEELNEMERSCHAPSLENING ........................................................................................................................... 31
STAP 5: RENTE IN AANDELEN/WARRANTS .................................................................................................................... 31
STAP 6: UITHOLLING ............................................................................................................................................... 32
STAP 7: GEEN / TE LAGE RENTE + LANGE LOOPTIJD ........................................................................................................ 35
STAP 8 EN 9: VERVALLEN ......................................................................................................................................... 36
STAP 10: EARNINGSSTRIPPING .................................................................................................................................. 36
FUSIES EN SPLITSINGEN ............................................................................................................................ 37
AANDELENFUSIE ..................................................................................................................................................... 37
SPLITSING .............................................................................................................................................................. 44
JURIDISCHE FUSIE .................................................................................................................................................... 46
1
,DEELNEMINGSVRIJSTELLING ..................................................................................................................... 47
UITBREIDINGEN DEELNEMINGSVRIJSTELLING ................................................................................................................. 50
UITZONDERING: BELEGGINGSDEELNEMING................................................................................................................... 51
UITZONDERING: LIQUIDATIEVERLIESREGELING............................................................................................................... 52
ART. 13B WET VPB................................................................................................................................................ 53
FISCALE EENHEID ...................................................................................................................................... 55
GEVOLGEN ............................................................................................................................................................ 56
VOOR- EN NADELEN ................................................................................................................................................ 57
VOORWAARDEN ..................................................................................................................................................... 57
TOTSTANDKOMING ................................................................................................................................................. 59
GEVOLGEN VOEGING ............................................................................................................................................... 60
VERLIESVERREKENING .............................................................................................................................................. 62
VERBREKING .......................................................................................................................................................... 63
MISBRUIK .............................................................................................................................................................. 64
VERLIESVERREKENING .............................................................................................................................. 67
2
,Relatie inkomstenbelasting/vennootschapsbelasting
Vennootschapsbelasting in internationale context
Tax haven
Nederland wordt vaak aangemerkt als een ‘tax haven’. De Europese Commissie is heel kritisch over de
Nederlandse vennootschapsbelasting. Zo is de Europese Commissie kritisch over dat het in Nederland
mogelijk is voor internationale ondernemingen om afspraken over hun belastingheffing te maken met
de belastingdienst tax rulings. Deze tax rulings kunnen bijvoorbeeld gaan over transfer pricing en
over de toepassing van bepaalde wettelijke regelingen in de vennootschapsbelasting.
De vennootschapsbelasting wordt door veel landen gebruikt om zich concurrerend te maken als
vestigingsland voor multinationale ondernemingen. Dit leidt ertoe dat belastingconcurrentie ontstaat
tussen verschillende Vpb-systemen. Dit kan vervolgens leiden tot een ‘race to the bottom’.
Internationale ondernemingen maken heel veel gebruik van verschillen in belastingregimes tussen het
ene en het andere land. Iets wat in het ene land wordt aangemerkt als vaste inrichting, kan in het
andere land ‘onzichtbaar’ zijn. Door deze ‘loopholes’ betalen internationale ondernemingen minder
belasting.
Dit heeft geleid tot een belangrijk initiatief van de OECD, mede ingegeven door de financiële crisis. De
OECD heeft in 2015 de zogeheten ‘BEPS-rapporten’ uitgegeven. Deze rapporten geven instructies hoe
landen hun vennootschapsbelasting op een specifiek onderwerp moeten aanpassen. De BEPS-
rapporten zijn ‘soft-law’. Dit betekent dat landen zich vrijwillig committeren. Houden landen zich niet
aan de BEPS-rapporten, dan kun je hier niets aan doen.
Binnen Europa zijn de BEPS-rapporten vertaald naar twee richtlijnen: Anti Tax Avoidance Directive
(ATAD 1 en 2). Deze richtlijnen zijn bindend voor landen. Landen zijn dus verplicht hun regelgeving in
overeenstemming te brengen met de richtlijnen van Europa. Nederland heeft dit gedaan per 1 januari
2019 voor ATAD 1, per 1 januari 2020 voor ATAD 2.
Kenmerken Wet VPB 1969
De vennootschapsbelasting is een bij wijze van aanslag geheven directe belasting. Het feit dat de Vpb
een directe belasting is, geeft in formele zin meer duidelijkheid over de heffingstechniek van de Vpb.
De vennootschapsbelasting wordt gegeven naar aanleiding van een aangifte en daarna wordt een
aanslag opgelegd vergelijkbaar met de inkomstenbelasting. In economische zin houdt een directe
belasting in dat de belasting wordt geheven bij degene die hem ook wordt geacht te dragen.
De vennootschapsbelasting wordt geheven over de winst (object). De belasting wordt geheven bij
lichamen (subject).
Tarieven VPB:
3
,Samenwerkingsverbanden
Stel een advocaat (A) heeft een eenmanszaak. Als hij winst maakt, betaalt hij
hierover inkomstenbelasting. Hij zou kunnen overwegen zijn praktijk onder te
brengen in een eigen vennootschap (BV A). Zo kan de aansprakelijkheid worden
ingeperkt. Ook is het tarief van de vennootschapsbelasting lager dan die van de
inkomstenbelasting.
Stel er zijn twee advocaten (B en C) en die richten samen een vennootschap onder
firma op. Een VOF is niet belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. De
VOF is transparant. Dit betekent dat de winst van de VOF wordt toegerekend aan
de achterliggende vennoten. De winst wordt dus bij B en C belast met
inkomstenbelasting.
Stel er zijn twee advocaten (D en E) en zij oefenen hun onderneming uit in ieder
een eigen vennootschap. Deze twee vennootschappen zijn samen een VOF
aangegaan. De VOF betaalt geen vennootschapsbelasting, want een VOF is geen
lichaam voor de vennootschapsbelasting. De winst wordt weer toegerekend aan
de achterliggende vennoten. De BV’s betalen dus de vennootschapsbelasting.
Rechtsgrond
Lichamen kunnen geen belasting dragen. De belasting wordt uiteindelijk gedragen door de
achterliggende participanten. Er zijn belangrijke praktische redenen waarom er
vennootschapsbelasting wordt geheven en geen inkomstenbelasting:
1. Winsthouding leidt tot uitstel inkomstenbelasting
Als je je winst niet uit zou keren, dan dreigt er (eindeloze) uitstel van belastingheffing plaats
te vinden. Bij grensoverschrijdende situaties kan dit zelfs tot afstel leiden.
2. Open-NV heeft institutioneel karakter
Bij grote open-NV’s is het heel moeilijk om de aandeelhouders te identificeren. Deze
aandeelhouders veranderen namelijk iedere dag.
3. Niet alle aandeelhouders zijn binnenlands belastingplichtig
Niet alle aandeelhouders zijn in hetzelfde land gevestigd als de vennootschap. Dit zou
betekenen dat wanneer de aandeelhouder in het buitenland zit, er geen inkomstenbelasting
geheven kan worden. Dit in strijd met het internationaal geaccepteerde bronlandbeginsel
winst hoort belast te worden daar waar deze wordt gerealiseerd.
4
,Relatie inkomstenbelasting/vennootschapsbelasting
De relatie tussen de inkomstenbelasting en de vennootschapsbelasting kan grofweg verdeeld worden
in een cumulerende heffing en een complementaire heffing.
Cumulerende heffing
Bij de cumulerende heffing zijn de inkomstenbelasting en de vennootschapsbelasting onafhankelijk
van elkaar. Er wordt dus zowel inkomsten- als vennootschapsbelasting geheven. Dit leidt tot
economische dubbele heffing. Dit zorgt ervoor dat vennootschappelijke winst anders wordt belast dan
ander kapitaal- en arbeidsinkomen.
Bijvoorbeeld als een vennootschap rente betaalt is deze rente aftrekbaar in de
vennootschapsbelasting, maar wordt belast in de inkomstenbelasting.
Wanneer een onderneming winst maakt wordt dit belast in de vennootschapsbelasting. Als de winst
wordt uitgekeerd (dividend) wordt er ook nog eens inkomstenbelasting geheven.
Dit betekent dat de vergoeding voor eigen vermogen wordt gediscrimineerd ten opzichte van de
vergoeding voor vreemd vermogen. Hierdoor ontstaat een enorme fiscale incentive om de
vennootschap te financieren met vreemd vermogen. Om deze reden zijn er renteaftrekbeperkingen in
het leven geroepen.
Complementaire heffing
Bij complementaire heffing is de vennootschapsbelasting complementair ten opzichte van de
inkomstenbelasting. Systemen die daartoe leiden kunnen de vennootschap als transparant
aanmerken. De vennootschapsbelasting wordt dan als voorheffing gebruikt (‘transparence fiscale’).
Ook zou de vennootschapsbelasting verrekend kunnen worden op het moment dat er
inkomstenbelasting wordt geheven over de uitdeling.
Klassieke stelsel
Binnen het klassieke stelsel zijn de vennootschapsbelasting en de inkomstenbelasting cumulerend.
Op het inkomen dat de aandeelhouder met het lage inkomen krijgt via de vennootschap, drukt een
tarief van 49%. Deze aandeelhouder wordt dus overbelast 49% > 30%. Op het inkomen dat de
aandeelhouder met het hoge inkomen krijgt via de vennootschap, drukt een tarief van 58%. Deze
aandeelhouder wordt dus onderbelast 58% < 60%.
5
,Stelsel van volledige integratie
Om iets te doen aan het systeem van dubbele heffing (klassieke stelsel), is het stelsel van volledige
integratie bedacht. Er wordt hierbij door de vennootschap heen gekeken ‘transparance fiscale’. De
aandeelhouder wordt gewoon belast voor de winst van de vennootschap.
In het stelsel van volledige integratie is de vennootschapsbelasting een voorheffing geworden.
Dit systeem komt niet meer voor, omdat er twee hele belangrijke bezwaren zijn:
1. Je moet ook belasting betalen wanneer je geen dividend krijgt;
2. Je moet de winst van de vennootschap kunnen toerekenen aan de achterliggende
participanten. Dit is niet mogelijk bij een open-NV.
Verrekeningsstelsel
Het verrekeningsstelsel was tot voor kort heel populair in Europa. Het verrekeningsstelsel houdt
rekening met het feit dat er inkomsten- en vennootschapsbelasting wordt geheven. Er vindt een soort
afstemming plaats. Deze afstemming vindt plaats op het moment van besluit van winstuitdeling.
Binnen dit stelsel kan dit op twee manieren (op vennootschapsniveau):
1. Gesplitst tarief | Ingehouden winst wordt tegen een hoog tarief belast en uitgedeelde winst
tegen een laag tarief, want over de uitgedeelde winst wordt nog een keer inkomstenbelasting
geheven.
2. Dividendaftrek | Er wordt vennootschapsbelasting geheven, maar als je de winst na
vennootschapsbelasting uitkeert, dan mag je dat ten laste van je winst brengen. Dit betekent
dat als uiteindelijk alle winst is uitgekeerd, er geen vennootschapsbelasting meer wordt
geheven. In dit geval is de vennootschapsbelasting dus alleen een heffing over de nog niet
uitgekeerde winst.
De samenloop tussen inkomsten- en vennootschapsbelasting kan ook worden geregeld op het niveau
van de aandeelhouder.
1. Dividendvrijstelling
2. Volledige of partiële VPB-verrekening
6
,Brutering: dividend/winst na VPB x VPB = x 400 = 200
Verrekening over landsgrenzen
Bovenstaand systeem was heel populair in Europa, maar is dat nu niet meer. Dit komt mede doordat
het lastig was hoe het verrekeningsstelsel moest worden toegepast in grensoverschrijdende situaties.
Stel er is een bronland (Nederland) en deze heeft een aandeelhouder in Duitsland. In Nederland is
vennootschapsbelasting geheven en er wordt dividend uitgekeerd. Is Nederland bereid om tegen de
Duitse aandeelhouder te zeggen: ‘Wij hebben vennootschapsbelasting geheven, er is dividend
uitgekeerd, jij krijgt de vennootschapsbelasting terug.’? Nederland zal hier niet toe bereid zijn, want
Nederland kan niet bij die Duitse aandeelhouder inkomstenbelasting heffen. Nederland zou dan
helemaal geen belasting heffen en dat zou in strijd zijn met het bronlandbeginsel, want de winst is in
Nederland gemaakt.
HvJ EU Meilicke, 6 maart 2007 en 30 juni 2011: Duitsland is verplicht op grond van de vrijheid van
vestiging om die Nederlandse vennootschapsbelasting te verrekenen met de Duitse
inkomstenbelasting, maar dit hoeft per saldo niet tot een teruggave te leiden.
7
,Subjectieve belastingplicht
Art. 1 Wet VPB: “Onder de naam vennootschapsbelasting wordt een directe belasting geheven van de
lichamen vermeld in de artikelen 2 en 3 Wet VPB.”
De Wet op de Vennootschapsbelasting geeft geen definitie van ‘lichaam’. De wet maakt gebruikt van
een catalogus in art. 2 en 3 Wet VPB. In deze catalogus staat opgesomd welke lichamen VPB-plichtig
zijn. In deze catalogus staan zowel rechtspersonen als niet-rechtspersonen. Het is niet zo dat alle
rechtspersonen onderworpen zijn aan de vennootschapsbelasting.
Open-CV
In art. 2 lid 1 onderdeel a Wet VPB staat dat een open-CV onderworpen is aan de
vennootschapsbelasting. Civielrechtelijk kennen we een openbare en een stille CV. Dit is niet hetzelfde
als een open-CV. Met een open-CV wordt bedoeld een lichaam als is omschreven in art. 2 lid 3
onderdeel c AWR. Een besloten-CV is een commanditaire vennootschap waarbij toetreding en
plaatsvervanging alleen mogelijk is met toestemming van alle vennoten. Wanneer dit niet noodzakelijk
is, is er sprake van een open-CV. Een besloten-CV is niet onderworpen aan de vennootschapsbelasting,
een open-CV wel. Bij een open-CV wordt de winst van de commandieten belast bij de commanditaire
vennootschap. De winst van de beherende vennoten wordt altijd (zowel bij een besloten- als bij een
open-CV) belast bij de beherende vennoten zelf.
Vereniging en stichting
Volgens art. 2 lid 1 onderdeel e Wet VPB zijn verenigingen en stichtingen slechts belastingplichtig voor
de vennootschapsbelasting indien en voor zover zij een onderneming drijven. Om een onderneming
te drijven moet je voldoen aan de volgende criteria:
• Duurzame organisatie;
• Van kapitaal en arbeid;
• Gericht op deelname economisch verkeer;
• Met oogmerk winst te behalen.
In art. 4 Wet VPB is een uitbreiding opgenomen. Als je werkzaamheden verricht die uiterlijk
overeenkomen met het drijven van een onderneming die wel onderworpen is aan de
vennootschapsbelasting, en daarmee in concurrentie treedt, dan word je toch subjectief
belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting (sub a).
EFTELING
De Hoge Raad oordeelde dat de activiteiten van de Efteling zodanig zijn dat deze lijken op het
uitoefenen van een onderneming. Ook treedt de Efteling in concurrentie met andere recreatieparken
gelegen in een straal van nog geen 50 km.
De Efteling werd dus ook Vpb-plichtig verklaard.
Staatsonderneming
In art. 2 lid 2 Wet VPB is bepaald dat ondernemingen gedreven door de Staat belastingplichtig zijn voor
de vennootschapsbelasting. Dus bijvoorbeeld een plantsoenendienst van de gemeente is
onderworpen aan de vennootschapsbelasting, omdat de plantsoenendienst een
ondernemingsactiviteit is.
De Staat heft vennootschapsbelasting van haar overheidslichamen om oneigenlijke
concurrentievoordelen voor dit soort ondernemingen te voorkomen.
Vanaf 2022 wordt in art. 2 lid 3 Wet VPB een regeling opgenomen voor omgekeerde hybride entiteiten.
Deze entiteiten worden ook Vpb-plichtig en dit volgt uit ATAD 2.
8
,Vestigingsplaats
De vestigingsplaats van een lichaam wordt geregeerd door de AWR, door art. 4 lid 1 AWR. Ook staat
er een bijzondere bepaling in art. 2 lid 4 Wet VPB.
Het belang van de vestigingsplaats is of je binnenlands of buitenlands belastingplichtig bent. Wanneer
je binnenlands belastingplichtig bent, wordt er belasting geheven over je wereldinkomen. Als je
buitenlands belastingplichtig bent, wordt er belasting geheven voor zover er aangrijpingspunten zitten
in Hoofdstuk 3 Wet VPB. De vestigingsplaats is dus belangrijk voor de grondslag van de
vennootschapsbelasting.
De hoofdregel omtrent de vestigingsplaats staat in art. 4 lid 1 AWR. Hierin staat dat de vestigingsplaats
wordt beoordeeld naar omstandigheden. Daarvan heeft de Hoge Raad in een belangrijk arrest bepaald
dat daarvoor aansluiting wordt gezocht bij waar de feitelijke, hoogste leiding van het lichaam is
gevestigd.
In art. 2 lid 4 Wet VPB is een fictie opgenomen. Deze fictie zegt dat wanneer je bent opgericht naar
Nederlands recht, je binnenlands belastingplichtig bent voor de vennootschapsbelasting. De fictie uit
art. 2 lid 4 Wet VPB is niet van toepassing op alle regelingen uit de vennootschapsbelasting. Zo geldt
de fictie niet voor de faciliteiten rond fusies en splitsingen, de deelnemingsvrijstelling en de fiscale
eenheid.
Vermogensetikettering
Art. 2 lid 5 Wet VPB bepaalt dat de lichamen die staan genoemd in art. 2 lid 1 sub a t/m d Wet VPB
geacht worden hun onderneming te drijven met hun gehele vermogen. Dus het gehele vermogen
wordt aangemerkt als ondernemingsvermogen. Voor lichamen zoals een vereniging of stichting geldt
deze fictie niet.
Voorbeeld:
Er is een BV die niets anders doet dan beleggen. Moet de BV over de winst (de rente die zij ontvangt
over obligaties) vennootschapsbelasting betalen? Ja, want ook al voert de BV alleen
beleggingsactiviteiten uit, is de BV voor het gehele vermogen onderworpen aan de
vennootschapsbelasting, dankzij de fictie van art. 2 lid 5 Wet VPB.
Voorbeeld:
Een stichting houdt een portefeuille met obligaties aan. Wanneer dit de enige activiteit is van de
stichting, dan drijft deze geen onderneming. De stichting is dan dus niet onderworpen aan de
vennootschapsbelasting.
Heeft de stichting naast het houden van de obligaties een ondernemingsactiviteit? Dan moet er
worden beoordeeld of het aanhouden van die obligaties tot het ondernemingsvermogen of tot het
niet-ondernemingsvermogen behoort.
Fictie één onderneming
Art. 2 lid 7 Wet VPB geeft aan dat verenigingen, stichtingen en publiekrechtelijke rechtspersonen één
onderneming drijven. In economische zin kan een stichting meerdere ondernemingen drijven. Als je
twee ondernemingen (stichting) drijft en er vindt een transactie plaats tussen beide ondernemingen,
dan zou de stichting winst maken afrekenen over de stille reserves. Door de fictie van art. 2 lid 7
Wet VPB worden meerdere ondernemingen die onderdeel zijn van dezelfde stichting aangemerkt als
één onderneming, waardoor er niet tussentijds hoeft te worden afgerekend over de stille reserves.
9
, Culturele instellingen
Volgens art. 2 lid 9 Wet VPB mogen culturele instellingen (art. 5b lid 4 AWR) ervoor kiezen een
onderneming te drijven met hun gehele vermogen. Dat betekent dat verliezen uit de culturele
activiteiten kunnen worden gecompenseerd met de commerciële activiteiten.
Omgekeerde hybride
De bepaling omtrent de omgekeerde hybride wordt vanaf 2022 opgenomen in art. 2 lid 3 Wet VPB.
Hierin wordt een nieuw, subjectief belastingplichtig lichaam gecreëerd.
Stel er is een vennootschap (A co) die is gevestigd in de Verenigde Staten. Deze vennootschap richt in
Nederland een samenwerkingsverband op en deze krijgt de vorm van een besloten commanditaire
vennootschap. De besloten CV richt de vennootschap B BV op.
B BV leent geld van het samenwerkingsverband en moet daarover rente betalen. Wat zijn hier de
fiscale gevolgen van? Je kijkt dan zowel naar Nederlands als naar Amerikaans recht.
Nederlands recht
Bij B BV zien we een rentebetaling. Deze rente is in beginsel aftrekbaar bij B BV. De rente wordt
ontvangen door de CV. Kunnen we daar in Nederland belasting over heffen? Nee, want een CV die
besloten is, is geen lichaam voor de vennootschapsbelasting. De CV is fiscaal transparant. Nederland
ziet het als volgt: B BV betaalt de rente aan A co (en dus niet aan het samenwerkingsverband).
In Nederland vindt dus wel aftrek plaats van de rente, maar niet de heffing.
Amerikaans recht
De Amerikanen zien dat er rente wordt ontvangen door de CV. Is die CV een lichaam naar Amerikaans
recht? Ja. De rente wordt dus door Amerika niet in de heffing betrokken.
Er is hier dus een situatie gecreëerd dat er wel aftrek bestaat, maar geen heffing. Dit heffingslek is
inmiddels gedicht door ATAD 2. De implementatie van ATAD 2 is in 2022 van kracht.
In ATAD 2 is bepaald dat de besloten CV nu wel onderworpen is aan de vennootschapsbelasting, indien
de CV is opgericht, gevestigd of geregistreerd in Nederland en indien ten minste 50% van de
participanten van de besloten CV het samenwerkingsverband wel als lichaam beschouwt.
10
