Week 1
Het zenuwstelsel
Het zenuwstel bestaat uit verschillende bouwstenen
Het autonome zenuwstelsel
Rust en actie (flight & fight)
Parasympatisch zenuwstelsel = betrokken bij de rustsituatie in het lichaam, lage hartslag,
spijsvertering opgang brengen, energie opnemen in het lichaam, herstelt, lichaam bouwt
reserves op
Ezelsbruggetje = paRasympatisch → R van rust
Sympathisch zenuwstelsel = betrokken bij fight or flight situatie, hartslag gaat omhoog,
spieren van energie voorzien, lichaam komt in actie, snelle reactie (belangrijk component)
Bij de sympathische kant veel kleine blauwe lijntjes naar het ruggenmerg, deze verbindingen
zorgen ervoor dat het signaal snel overgebracht wordt naar de hersenen voor een snelle
reactie ook
Bij parasympatische kant zijn de lijntjes veel langer,
lager in ruggenmerg, of minder, hierdoor ook
minder snelle reactie van de hersenen.
Twee stelsels met elkaar in balans en wisselen
elkaar af.
Ook in stress wisselt het elkaar af en zijn ze actief.
,Centrale zenuwstelsel
Anatomie van de hersenen
Frontal → voorkant
Occipital → achterkant
Temporal en parietal zijkant ter hoogte van oor
Anterior/rostral = aan de voorkant
Posterior/caudal = aan de achterkant
Ventral/inferior = aan de onderkant
Dorsal/superior = aan de bovenkant
BBB = blood brain barrier = laagje/muurtje belangrijke functie binnen hersenen, zorgt ervoor
dat vanuit bloed alleen een selectie van stoffen wordt overgegeven aan hersenen. Zorgt
ervoor dat gevaarlijke stoffen of ziekten niet naar de hersenen gaan. Maar ook dat grotere
moleculen vanuit medicatie of hormonen ook niet overgegeven kunnen worden aan
hersenen. Ander stofjes kunnen er wel door heen, vet oplosbare stofjes vanuit het bloed
worden doorgegeven en kunnen een reactie veroorzaken. Filtering van welke stofjes wel of
niet kunnen worden doorgegeven en een reactie kunnen veroorzaken.
Evolutionair gezien afgelopen miljoenen jaren heel veel verandert. Enorme opbouw in
hersenen.
Eerste hersengebieden die we evolutionair kunnen terugvinden, zijn dat de gebieden die
diep in de hersenen liggen. Voorbeeld: substantia nigra, inferior colliculi, thalamus,
hypothalamus en de amygdala. Deze gebieden zie je op de dwarsdoorsnede in de dieper
gelegen gebieden.
Ga je meer naar buiten, naar de wittere rand, dan zie je cerebraal cortex, zijn gebieden die
pas later in de evolutie zijn ontstaan, hoe meer groeven er inzitten, hoe verder in de evolutie
ze zijn ontwikkeld. Die geven de mogelijkheid om de hoger cognitieve functies uit te voeren.
Diepe celkern zijn evolutionair gezien ouder.
Hoe kunnen deze hersengebieden met elkaar communiceren, hoe kan het hersenstelsel
actief zijn.
Opgebouwd uit neuronen (neuron enkelvoud).
Elektrische lading is de basis van het signaal van
een neuron
1 neuron bestaat uit
- Dendrieten (boomtakjes op afbeelding) =
signalen van andere neuronen ontvangen
- Soma (celbody) = beslissingen nemen van
neuron, geef ik het signaal door, of is het
niet sterk genoeg en laat ik het rusten
- Axon = gedeelte signalen doorgeven aan andere neuronen
,Meerdere dendrieten mogelijk, maar slechts 1 axon. Axon vaak langer dan een dendriet.
Relatief lange afstand die overbrugd kan worden met 1 axon. Hoe groter de afstand, hoe
groter de kans dat er een signaal verloren gaat. Daarvoor heeft het lichaam iets bedacht. →
Vorm van isolatie om de axon heen, de myeline schede, zorgt ervoor dat de geleiding van de
axon beter is, minder signaal verloren gaat, en snel wordt overgebracht.
Veel chemische reacties in een neuron met ionen, geladen deeltjes die er samen voor zorgen
dat er een elektrisch signaal of elektrisch verschil ontstaat
Kanalen hoef je niet te weten!!!
Verschillende technieken waarmee we activiteit van de hersenen kunnen meten
Hiernaast zie je een neuron en 3 verschillende
axonen, die vanuit drie andere neuronen
komen. Blauwe lijntjes zijn elektrische signalen
die worden doorgegeven.
Als deze signalen aankomen bij de dendrieten
dan komen die allemaal samen in de celbody,
als signaal sterk genoeg is, dan besluit neuron
signaal is belangrijk en wordt doorgegeven. Zo
wordt ie steeds van neuron naar neuron
doorgegeven.
Er ontstaat een elektrisch verschil. Geeft neuron signaal door, dan lading positief, komt uit
boven 0. Gebeurt dit in bepaald hersengebied heel veel, dan is algehele lading van dat
gebied hoger dan bijvoorbeeld ander gebied.
Witte vs zwarte stof
Axonen zijn in wit bekleed (myeline scheden), zorgen ervoor dat binnenkant van de
hersenen wit gekleurd worden.
Dendrieten en celkernen hebben niet die witte laag en zijn dus grijziger, liggen meer aan de
buitenkant van de hersenen
Meer leren over welk gebied waar en door hersenen heen gaan → brainfacts.org/3d-brain
, Hormonen (en neuropeptiden)
- Boodschap stofjes die gemaakt worden door gespecialiseerde neuronen en klieren
- Sommige hormonen kunnen door BBB, niet allemaal
- Zit verschil tussen hormonen en neuropeptiden, maar hebben vaak dezelfde werking,
dus worden nu hormonen genoemd
Endocriene cel maakt hormonen. Kunnen worden afgegeven aan het bloed, en via bloed
verspreiden door het lichaam. Kunnen dus overal komen
Kunnen alleen invloed uitoefenen op cellen die zich ook binden aan deze hormonen. Groene
cel heeft ‘happertje’ aan buitenkant. Alleen als hormoon zich aan dit ‘happertje’ bindt, dan
invloed uitoefenen. Kunnen langdurige effecten hebben (bijv. geslachtshormonen) of
kortdurende effecten (bijv. cortisol).
Langdurige effecten bijv. langdurige blootstelling, tijdens ontwikkeling bij zwangerschappen
organiserende effecten voor wel of niet blootstelling aan testosteron bij de hersenen, maar
ook rest van lichaam. Kan gemeten worden door middel van ratio 2D/ 4D. → lagere 2D/4D
ratio staat in verband/wordt geassocieerd met blootstelling aan testosteron.
Kortdurende effecten bijv. zien van een spin. Stress/cortisol hormoon komt vrij, kort effect.
Kan ook bij knuffelen, oxytocine, baseline maar kan variëren
Hoe meet je hormonen:
- Baseline vs. reactie
- Toedienen van hormoon (meer manipuleren)
- Receptoren (epi genetica) → zie boek
Let op: vasopressine en oxytocine kun je wel in speeksel meten!! Staat verkeerd in boek.
Evolutie
Evolutie is het proces wat alles op aarde heeft vormgegeven, zorg gedrag, empathie, relaties.
Werking van evolutie
Niko Tinbergen (grondlegger ethologie, gedragsbiologie → natuurlijke gedrag van dieren)
1. Mechanisme: hoe komt het gedrag tot uiting? (Proximaal, dichtbij individu)
2. Ontwikkeling: deed je dat altijd al? (Proximaal, dichtbij individu)
3. Functie: hoe beïnvloedt het gedrag de kans op overleving en reproductie? (Ultiem)
4. Evolutie: hoe is dit gedrag ontstaan door de evolutie? (Ultiem)
