Alle stof voor het tentamen Verdiepend strafrecht t/m week 4
Aan de hand van de leerdoelen is alle stof voor het tentamen verdiepend
strafrecht hieronder uitgewerkt + aanvullende informatie over de leerstukken aan
de hand van de stof van voorgaande jaren. Ik heb alle verplichte literatuur
gelezen en heb het gebruikt waar nodig! Er staat dus geen onnodige informatie in
dit document.
Literatuur week 1 - Literatuur week 1 – Introductie: de reikwijdte van
het strafrecht vanuit Europees- en internationaalrechtelijk perspectief
en de criteria voor strafbaarstelling
Leerdoelen
Uitleggen van de interactie tussen verschillende actoren bij het bepalen
van de reikwijdte van het Nederlandse strafrecht;
Inzicht krijgen in de ratio achter strafwetgeving en de politiek-
maatschappelijke context achter de totstandkoming van wetgeving;
Uitleggen van de consequenties van de keuze voor het strafrecht, in
verhouding tot andere rechtsgebieden
Uitleggen van de interactie tussen verschillende nationale en
internationale actoren bij het bepalen van de reikwijdte van het
Nederlandse strafrecht;
Analyseren van de invloed van het Europese recht op het Nederlandse
materiële strafrecht – zowel de mensenrechtelijke grenzen aan
criminalisering als positieve verplichtingen tot criminalisering. Inzicht in de
historische ontwikkeling van criteria voor strafbaarstelling in het
Nederlandse strafrecht;
Uitleggen van verschillende benaderingen omtrent criteria voor
strafbaarstelling in het Nederlandse en het internationale debat;
Een beargumenteerd oordeel geven over de verenigbaarheid van recente
strafrechtelijke ontwikkelingen met diverse criteria voor strafbaarstelling
Distilleren van de relevante argumenten uit (strafrechts)theoretische
teksten over criminalisering;
Kritisch reflecteren op diverse benaderingen omtrent criteria voor
strafbaarstelling en de manier waarop deze worden toegepast.
Deze week wordt een introductie gegeven over wanneer en waarom
gedragingen strafbaar worden gesteld door de wetgever of onder een
strafbepaling vallen door toedoen van de rechter. Verschillende
perspectieven, zowel juridisch als niet-juridisch, worden onderzocht. Er
wordt gekeken naar de historische ontwikkeling van criminalisering en
actuele trends, en ook naar nationale en internationale partijen die de
grenzen van het Nederlandse strafrecht beïnvloeden. Daarnaast wordt
dieper ingegaan op de vraag naar criminalisering en decriminalisering
door de wetgever, met aandacht voor de criteria die gebruikt worden
om strafbaarstelling te rechtvaardigen, waarbij nationale en
internationale benaderingen besproken worden.
Gemaakt door Tanisha van Aalst 1
,Uitleggen van de interactie tussen verschillende actoren bij het bepalen
van de reikwijdte van het Nederlandse strafrecht;
Nationale actoren
Wetgever: de wetgever bepaalt welke gedragingen strafbaar zijn en
welke sancties daarop staan. In NL is de wetgever terughoudend met het
inzetten van het strafrecht, dat als ultimum remedium (uiterste redmiddel)
moet worden gezien.
Rechterlijke macht: rechters interpreteren en passen de wet toe in
concrete gevallen. Zij bepalen of er sprake is van een strafbaar feit en
welke straf passend is.
Openbaar Ministerie (OM): het OM is verantwoordelijk voor de
vervolging van strafbare feiten. Zij beslissen of een zaak wordt vervolgd en
welke straf wordt geëist opportuniteitsbeginsel art. 167 en 242 Sv.
Politie: de politie is verantwoordelijk voor de opsporing van strafbare
feiten. Zij verzamelen bewijs en houden verdachten aan.
Media: de media beïnvloeden de publieke opinie over criminaliteit en
strafrecht. Zij kunnen aandacht vragen voor bepaalde misstanden en druk
uitoefenen op de wetgever.
Belangengroepen: belangengroepen behartigen de belangen van
bepaalde groepen in de samenleving. Zij kunnen pleiten voor
strafbaarstelling van bepaalde gedragingen of voor verandering van
wetgeving.
Burgers: burgers bepalen de maatschappelijke normen en waarden. Hun
opvattingen over goed en kwaad beïnvloeden de wetgeving en de
rechtspraak.
Internationale en Europeesrechtelijke actoren
Europese Unie (EU): de EU heeft invloed op het NL strafrecht d.m.v.
richtlijnen en verordeningen. De EU kan lidstaten verplichten om bepaalde
gedragingen strafbaar te stellen, met name op terreinen als terrorisme,
drugshandel en mensenhandel.
Raad van Europa: de RvE heeft het EVRM opgesteld. Het EVRM bevat
bepalingen die de rechten van burgers beschermen, zoals het recht op een
eerlijk proces en het verbod op foltering. Het EHRM kan staten verplichten
tot strafbaarstelling om deze rechten te beschermen.
Verenigde Naties (VN) (internationaal) : de VN heeft verdragen
opgesteld die van invloed zijn op het NL strafrecht, zoals het Verdrag tegen
Foltering en het Verdrag inzake de Rechten van het Kind.
Inzicht krijgen in de ratio achter strafwetgeving en de politiek-
maatschappelijke context achter de totstandkoming van wetgeving;
Strafbaarstelling is geen neutraal proces en wordt beïnvloed door
maatschappelijke ontwikkelingen, politieke belangen en morele opvattingen. Het
is belangrijk om te zorgen dat alleen ernstige gevallen van emotioneel leed
worden gecriminaliseerd om overcriminalisering te voorkomen. Veranderende
Gemaakt door Tanisha van Aalst 2
,gevoeligheden in de maatschappij kunnen invloed hebben op wetgeving, maar
ook dit mag niet leiden tot overcriminalisering.
Criteria voor strafbaarstelling: verschillende auteurs hebben criteria
geformuleerd om te bepalen of en wanneer gedrag strafbaar moet worden
gesteld. Deze criteria helpen bij het structureren van het debat over
strafbaarstelling en zorgen voor een zorgvuldige afweging van de verschillende
belangen.
De invloed van internationale verdragen en organisaties
Het NL strafrecht wordt in toenemende mate beïnvloed door internationale
verdragen en organisaties, met name door de EU en het EVRM. Deze invloed kan
leiden tot harmonisatie van strafrecht binnen Europa, maar ook tot spanning met
nationale opvattingen over strafbaarstelling.
Uitleggen van de consequenties van de keuze voor het strafrecht, in
verhouding tot andere rechtsgebieden
Verhouding strafrecht-civiel recht
Strafrecht is het meest ingrijpende rechtsgebied. Het kan leiden tot
vrijheidsbeneming en andere zware sancties. In het strafrecht bepalen justitiële
autoriteiten, en vooral politie, wat er verder zal gebeuren. Dit is een belangrijk
verschil met het civiele recht, aangezien partijen daar uitmaken of een
vordering zal worden ingesteld, of er al dan niet wordt geschikt en wat er precies
wordt gevorderd, etc.
Het strafrecht kent een procedure waarin aan de handhavingsorganen zeer
ingrijpende en vergaande bevoegdheden zijn toegekend. Ook is aan degene tot
wie de handhavingsmaatregelen zijn gericht, een uitgebreide set van middelen
tot rechtsbescherming toegekend.
Het strafprocesrecht biedt aan het slachtoffer en andere belanghebbenden
allerlei manieren om genoegdoening te krijgen, zoals de art. 12-procedure en art.
332 e.v. Sv (voeging BP met civielrechtelijke vordering). Ten opzichte van het
civiele recht betekent dit dat het conflict het slachtoffer wordt ontnomen, oftewel:
het slachtoffer kan geen invloed meer uitoefenen op de wijze waarop de
strafrechtelijke conflictoplossing verder verloopt. De justitiële organen zijn
namelijk de partijen in de zaak en niet de burgers (c.q. slachtoffers) dit is
anders dan bij het civiele recht.
Bij het civiele recht beslist de persoon die in zijn belangen is geschaad zelf of hij
zich ter handhaving van zijn rechten zal wenden tot de burgerlijke rechter en wat
hij daar wil vorderen. De rechter is lijdelijk en de partijen zijn dus nog vrij om het
buiten de rechtbank op te lossen. Daarnaast is het civiele recht veel breder dan
het strafrecht: het strafrechtelijk normenstelsel is strak en de grenzen zijn niet
ruim in tegenstelling tot het civiele recht, waarbij de begrippen (zoals de
onrechtmatige daad) heel ruim zijn).
Verhouding strafrecht-administratief recht
Gemaakt door Tanisha van Aalst 3
, De administratieve sancties worden toegepast onder voorwaarden die verwant
zijn aan die waaronder het strafrecht wordt aangewend. De burger staat in het
bestuursrecht wellicht nog meer buiten spel dan in het strafrecht, omdat de
mogelijkheden als voeging BP art. 332 e.v. Sv en de art. 12-procedure niet
mogelijk zijn. Het zijn dan ook publieke en bestuurlijke overwegingen die ervoor
zorgen te kiezen voor het bestuursrecht.
Verhouding strafrecht – andere vormen van handhaving
Denk aan wat wordt aangeduid als zelfregulering in verschillende takken van
het bedrijfsleven, zoals de Reclamecodecommissie, het wettelijk tuchtrecht voor
advocaten, artsen en notarissen.
Deze handhavingsgroepen zijn introvert: gericht op de eigen beroepsgroep of
branche + zijn erop gericht de verhoudingen binnen de beroepsgroep en het
aanzien daarvan op peil te houden. Deze handhavingsmethoden zijn niet veel
aantrekkelijker voor de benadeelde dan het strafrecht. Vanuit
overheidsperspectief biedt het wél voordelen om de aanpak van schadelijke
gedragingen over te laten aan de zelfregulering van de branche of beroepsgroep.
Uitleggen van de interactie tussen verschillende nationale en
internationale actoren bij het bepalen van de reikwijdte van het
Nederlandse strafrecht;
Er is een voortdurende wisselwerking tussen nationale en internationale actoren.
Internationale verdragen en organisaties kunnen de nationale wetgever
verplichten tot strafbaarstelling.
Nederland kan door EU-recht verplicht worden om bepaalde handelingen
strafbaar te stellen, zowel voor interne marktbedreigingen als
grensoverschrijdende gedragingen. Het Verdrag van Lissabon heeft de EU-
bevoegdheden op strafrechtelijk gebied vergroot.
Europese Unie
Art. 83 VWEU: stelt regels vast voor grensoverschrijdende criminaliteit en zware
misdrijven. Het artikel biedt een basis voor harmonisatie van materieel strafrecht
en kan minimumnormen vaststellen voor strafbare feiten en sancties.
Art. 83 lid 1 VWEU noemt 10 vormen van criminaliteit waarvoor een EU-brede
aanpak mogelijk is, zoals terrorisme, mensenhandel, seksuele uitbuiting, illegale
drugs- en wapenhandel, witwassen, corruptie, vervalsing van betaalmiddelen,
computercriminaliteit en georganiseerde criminaliteit (Eurocrimes). Deze lijst
kan worden uitgebreid met goedkeuring van het Europees Parlement en de Raad.
Art. 83 lid 2 VWEU voorziet in de mogelijkheid om gezamenlijke
minimumnormen vast te stellen voor de definities van strafbare feiten en
sancties om de effectieve uitvoering van EU-beleid te bevorderen. Dit kan ook
betrekking hebben op andere beleidsterreinen, zoals milieu, waar strafrechtelijke
sancties vereist kunnen zijn.
EVRM
Gemaakt door Tanisha van Aalst 4
