Biologie SV hst 12
Paragraaf 1 – Voorkomen is beter dan genezen
Waar je opgroeit kan jouw kwaliteit in leven beïnvloeden denk aan gezondheidszorg, beweging,
hygiëne, voedsel variatie, psychische factoren, lichamelijke factoren en sociale factoren. Sommige
gezondheidsproblemen kunnen niet voorkomen worden doordat deze erfelijke factoren zijn.
Erfelijke aanleg kan wel onderzocht worden, ook kunnen er vaak sneller medicijnen gegeven worden
zodat je de problemen verkleint. Schoon drinkwater is een essentieel gedeelte van de hygiëne. Als je
op vakantie gaat, dan is het handig om je alvast te laten voorlichten over de leefstijl daar, want dit
kunnen hele andere ziektes meebrengen die je niet gewend bent.
De bloedvaatjes net onder de huid trekken bij kou
samen, hierdoor ontstaat kippenvel. Er stroomt
minder bloed aan het huidoppervlak en de
warmteafgifte neemt af. De vetlaag in het
onderhuidse bindweefsel vlak onder de lederhuid
levert een prima isolatielaag. Dan staan de
bloedvaatjes net onder de huid open en stroomt er
extra bloed naar het huidoppervlak, rode tint/ zweten.
Zweetklieren, exocriene klieren, geven zweet af. Uv-
licht stimuleert pigmentvormende cellen in de
onderste laag van de opperhuid, de kiemlaag om
pigmentkorrels te maken.
Deze pigmentkorrels geven de huid een bruine kleur.
Uv-stralen laten cellen in de kiemlaag sneller delen.
Zo’n dikkere huid biedt het DNA in kiemcellen extra
bescherming tegen de mutagene werking van het uv-
licht. De buitenste laag van de huid, de hoornlaag,
gaat vochtverlies tegen en voorkomt binnendringen
van pathogenen (ziekteverwekkers). Komt een
pathogeen toch een bloedvat binnen, bijvoorbeeld
omdat de huid beschadigd is, is een infectie/ besmetting een feit.
Ogen, luchtwegen, mond, maag, darmen en vagina hebben geen huid. Daar heeft het lichaam andere
afweermechanismen. Traanvocht in je ogen, spoelt vuil weg en enzymen breken bacteriën af. De
luchtwegen, maag, darmen en vagina hebben slijmvliezen. Deze produceren een slijmlaag die stof en
pathogenen tegenhoudt. Trilharen in de luchtpijp duwen het slijm compleet met stof en
ziekteverwekkers naar de keelholte. Je slikt het door en het zure maagsap doodt de meeste
bacteriën.
Erfelijke factoren, omgevingsfactoren en leefstijl beïnvloeden je gezondheid. Je huid speelt een
belangrijke rol bij het handhaven van je lichaamstemperatuur en bescherming tegen uv-stralen. De
huid, traanvocht en slijmvliezen voorkomen het binnendringen van ziekteverwekkers.
Stekels en doornen vormen een geduchte mechanische afweer tegen vraat door dieren. Tegen kleine
planteneters helpen stekels niet. Deze dieren vinden zelfs bescherming tussen de stekels. Sommige
planten maken bepaalde geurstoffen die de roofdieren lokt waardoor de ongedierte opgegeten
word. Dergelijke geurstoffen heten signaalstoffen. Afweer door middel van giftige en vies smakende
stoffen is de chemische afweer van een plant.
, Een celwand biedt niet alleen bescherming, hij draagt ook bij aan de stevigheid van een plantencel
(turgor). Na een celdeling ontstaat tussen de twee nieuwgevormde kernen een middenlamel van
pectine. Pectine is een plakkerige polysacharide, gevormd door het Golgi systeem, die de
aangrenzende cellen aan elkaar plakt. Daarna verdikt de celwand zich doordat de cellen aan beide
zijden cellulosevezels tegen de middenlamel afzetten: de primaire celwand.
Sommige planten verstevigen hun cellen dit doen ze
door stoffen af te zetten tegen de primaire celwand.
Andere cellen, waaronder houtcellen, vormen een
secundaire celwand met houtstof: een extra laag
tussen hun celmembraan en primaire celwand. Alle
stoffen rond het celmembraan van een plantencel
vormen samen de tussencelstof.
Een bananenplantage vormt een monocultuur, vaak sproeien ze hier bestrijdingsmiddelen om plagen
te voorkomen. In gebieden met een grote biodiversiteit zijn er genoeg natuurlijke vijanden die het
ontstaan van plagen voorkomen. Biologische landbouw is het verbouwen van voedselgewassen
zonder gebruik te maken van chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest, is duurzamer dan de
landbouw met monoculturen.
Planten zetten mechanische afweer in tegen grote planteneters. Tegen kleinere planteneters
gebruiken ze vaak chemische afweer. Tussencelstof (pectine, cellulose en eventueel houtstof) biedt
stevigheid aan planten en beschermt tegen micro-organismen. Biologische landbouw is gericht op
duurzaamheid en gebruikt natuurlijke producten in plaats van chemische bestrijdingsmiddelen en
kunstmest.
Paragraaf 2 - Eigen afweer en antibiotica
Slagen de passief beschermende
barrières er niet in ziekteverwekkers
buiten je lichaam te houden, dan gaan
de actieve verdedigingssystemen aan het
werk. Fagocyten, witte bloedcellen,
nemen ziekteverwekkers op via
fagocytose. Vooral de macrofagen, een
deelgroep van de fagocyten, zijn actief.
Zij kunnen hun vorm aanpassen en zo
tussen de cellen van haarvaten doorkruipen. De opgenomen ziekteverwekkers breken ze met behulp
van enzymen af. Fagocyten kunnen geen onderscheid maken tussen verschillende typen
ziekteverwekkers. Deze vorm van afweer heet daarom niet-specifiek.
Stoffen die uit de bacteriën vrijkomen bij een infectie prikkelen het
temperatuurcentrum in de hersenen waardoor de lichaamstemperatuur
omhoog gaat. Dat heeft als voordeel dat het hart sneller pompt en de witte
bloedcellen sneller bij de infectie aankomen, maar het stimuleert ook de
celdeling bij de bacteriën. Antibiotica maken de deling en groei van bacteriën
onmogelijk. Door overmatig gebruik van antibiotica zijn sommige bacteriën
nu multiresistent, deze bacteriën zijn ongevoelig voor meerdere typen
antibiotica. Alle bacteriën samen vormen je microbioom. Het grootste
gedeelte bevindt zich in de dikke darm; de darmflora. Deze bacteriën breken
een deel van de onverteerbare vezels af tot stoffen die de darmperistaltiek
