College 1: Inleiding door Jan Drost
Leerdoelen
1. De student is in staat de belangrijkste namen en de belangrijkste ideeën van de
behandelde denkers te herkennen en reproduceren.
2. De student kan uitleggen hoe de belangrijkste filosofische en ethische ideeën van de
behandelde denkers van invloed kunnen zijn op pedagogische praktijken.
3. De student kan verschillende filosofische en ethische denkmodellen toepassen en op
eenvoudige casussen die zich voordoen in de professionele praktijk.
4. De student kan verbanden leggen tussen verschillende filosofische ideeën en deze
toepassen in professionele en maatschappelijke situaties.
5. De student kan de samenhang tussen persoonlijke, sociale en professionele waarden
herkennen en analyseren binnen verschillende casussen.
Voorbereiding
• Lees de inleiding pp. 11-15
PowerPoint presentatie + College
• Zie Pdf van PowerPoint presentatie.
Samenvattend:
• 5 redenen waarom filosofie relevant is voor hbo-pedagogen.
• 1 benadering om na te denken over opvoeding: doel, theorie en praktijk.
• 2 noodzakelijke uitgangspunten: vatbaarheid voor opvoeding en vrijheid.
• 2 stromingen: behaviorisme en antipedagogiek.
• 1 visie op pedagogiek als de vraag hoe generaties met elkaar om gaan.
,Samenvatting – inleiding pp-15.
Filosofie en de grote vragen - Drost begint met het idee dat veel mensen filosofie als
"zweverig" zien, maar hij werpt dit idee meteen om. Niet nadenken over het leven noemt hij
juist zweverig. Iedereen wordt uiteindelijk geconfronteerd met grote levensvragen, zoals de
zin van het bestaan, de dood, en de betekenis van geluk. Volgens hem is het ontwijken van
deze vragen een manier om jezelf voor de gek te houden.
Denken als noodzaak - Denken begint vaak wanneer we moeilijkheden ervaren. Zodra het
vanzelfsprekende wegvalt, worden we gedwongen na te denken. Grote vragen zoals "Wie ben
ik?" en "Wat maakt me gelukkig?" komen naar voren, en volgens Drost is het zinvol om die
vragen te onderzoeken. We kunnen ons leven niet beter begrijpen zonder erbij stil te staan en
over na te denken.
Filosofie als hulpmiddel tegen machteloosheid - Drost stelt dat denken helpt om gevoelens
van machteloosheid te overwinnen. Hij ziet de geschiedenis van de mensheid als een
voortdurende strijd tegen machteloosheid, en filosofen hebben daarin een belangrijke rol
gespeeld. Filosofie helpt om inzicht te krijgen in ons leven en onze keuzemogelijkheden,
waardoor we meer grip kunnen krijgen op ons bestaan.
Wereldbeeld en mensbeeld - Mensen hebben allemaal een wereldbeeld dat beïnvloedt hoe ze
de werkelijkheid zien. Onze waarneming en ideeën zijn nooit objectief, maar worden altijd
gefilterd door onze eigen "denkbril". Het begrijpen van je wereldbeeld, en hoe dat verbonden
is met je zelfbeeld, kan helpen bij het maken van betere keuzes in het dagelijks leven.
Praktische wijsheid - Drost benadrukt dat denken niet alleen theoretisch is, maar ook
praktisch. Het helpt ons om beter te begrijpen waarom we doen wat we doen en hoe we
bewuster en vrijer kunnen handelen. Dit leidt uiteindelijk tot een beter begrip van wat ons
gelukkig maakt en hoe we vrijheid kunnen ervaren in ons leven.
Sapere Aude! - Drost sluit af met een verwijzing naar Immanuel Kant's motto "Sapere
Aude!" ofwel: "Durf te denken!" Hij pleit ervoor dat we de moed moeten hebben om ons
verstand te gebruiken en niet terugdeinzen voor de uitdagingen van het nadenken over de
grote vragen van het leven.
In het boek zal Drost filosofen zoals Epicurus, de stoïcijnen, Aristoteles, Spinoza, Sartre en
Foucault bespreken om te laten zien hoe hun denkbeelden ons kunnen helpen om gevoelens
van machteloosheid te overwinnen en een goed, gelukkig en vrij leven te leiden.
,Samenvatting hoorcollege 1 – Inleiding door Jan Drost (30.09.2024)
Waarom filosofie belangrijk is in HBO Pedagogiek: 5 redenen
Als studenten pedagogiek vraag je je misschien af: Waarom filosofie? Wat heeft het te
maken met de praktijk van het opvoeden en begeleiden? Het antwoord ligt in de waarde van
denken. Denken helpt ons niet alleen om problemen beter te begrijpen, maar ook om
complexere situaties vanuit meerdere perspectieven te benaderen. Hier zijn de 5 redenen
waarom filosofie essentieel is voor de HBO-studie Pedagogiek:
Reden 1: Denken verschaft ons zicht op de werkelijkheid
Volgens Jan Drost helpt denken ons om een duidelijker beeld van de werkelijkheid te krijgen.
Dit komt doordat iedereen de wereld door een andere 'denkbril' ziet. Deze bril staat symbool
voor onze eigen opvattingen, ervaringen en vooroordelen. Als pedagoog moet je leren om
deze bril even af te zetten en te luisteren vanuit een niet-weten houding. Dit betekent dat je je
eigen oordelen en aannames loslaat om de ander echt te begrijpen. Alleen zo kun je effectief
werken met kinderen, jongeren en hun ouders.
Reden 2: Hulpverlening is denkhulpverlening
Goede hulpverlening is in feite een vorm van denkhulpverlening. Als hulpverlener moet je
de gedachten van je cliënt begrijpen, maar ook in staat zijn om hen te helpen hun denken te
veranderen. Dit doe je door middel van communicatie en dialoog. Je moet mensen op nieuwe
gedachten brengen of helpen oude, beperkende gedachten los te laten. Hierbij spelen woorden
en ideeën een cruciale rol.
Reden 3: Filosofie ondersteunt de zes HBO-criteria
De zes criteria voor een HBO-student zijn:
1. Professioneel vakmanschap
2. Gedegen theoretische basis
3. Onderzoekend vermogen
4. Maatschappelijk bewustzijn
5. Reflectie en eigenheid
6. Professionele communicatie
Filosofie draagt bij aan elk van deze punten door je kritisch, bewust en reflectief te laten
nadenken. Hierdoor ontwikkel je je als professional met een solide theoretische basis en de
vaardigheden om complexe situaties te analyseren.
Reden 4: Filosofie helpt bij het uitvoeren van kerntaken
Als pedagoog richt je je op drie kerntaken:
1. Opgroeien en opvoeden ondersteunen
2. Condities voor opgroeien en opvoeden bevorderen
3. Professionaliteit versterken
Filosofie helpt je om deze kerntaken uit te voeren door je te leren hoe je goed moet nadenken.
Het gaat hierbij om het gebruiken van de juiste kennis en het maken van verstandige,
weloverwogen keuzes. Hiervoor heb je wijsheid nodig, die je door filosofie ontwikkelt.
, Reden 5: Filosofie ondersteunt jouw groei naar bewust en bekwaam handelen
In het tweede jaar van de opleiding groeit je niveau en wordt er meer van je verwacht. Je
wordt bewuster van je vaardigheden en moet in staat zijn om verantwoorde keuzes te maken
in complexe situaties. Filosofie ondersteunt jouw persoonlijke en professionele groei
richting bewust bekwaam handelen. Het helpt je niet alleen om dingen te doen, maar ook om
te weten waarom je ze doet.
Wat is filosofie eigenlijk? = Filosofie, ook wel bekend als wijsbegeerte in het Nederlands, is
de studie die gericht is op het zoeken naar wijsheid door systematisch na te denken over
belangrijke (levens)vragen. Iedereen stelt vragen en geeft antwoorden op belangrijke vragen
over de fundamentele vragen in het leven.
!! Wijsbegeerte, ofwel filosofie, is gericht op het streven naar wijsheid, en dat speelt ook een
cruciale rol in het vak van de pedagoog.
• Wijsheid betekent het vermogen om in complexe situaties goede beslissingen te
nemen op basis van kennis en inzicht. Wijsheid is niet alleen iets voor filosofen; het is
een cruciaal element voor pedagogen. Filosofen denken en schrijven over wijsheid,
terwijl pedagogen deze wijsheid toepassen om complexe problemen op te lossen en
kinderen en ouders te ondersteunen. In beide gevallen is het doel hetzelfde: het
streven naar een goed leven en het nemen van verantwoorde beslissingen op basis van
kennis en inzicht.
Filosofie lijkt misschien voor sommige mensen iets vaags of abstract, maar iedereen, bewust
of onbewust, stelt zichzelf fundamentele vragen over het leven. Vragen zoals "Wat is de zin
van het leven?", "Wat is goed en kwaad?", en "Wat betekent geluk?" zijn filosofische vragen
die iedereen, vroeg of laat, tegenkomt.
Filosofie is niet alleen denken, het is ook voelen: Een veelvoorkomende misvatting is dat
filosofie enkel om rationeel denken gaat, alsof het alleen een intellectuele oefening is. Maar in
werkelijkheid is filosoferen ook voelen. Emoties spelen namelijk een cruciale rol in ons
denken, want emoties zijn ook gedachten.
De kracht van de pedagoog = Staat met 1 been in de praktijk, met 1 been in de theorie.
Een pedagoog combineert praktijk en theorie op een unieke manier, wat de kern vormt van
hun kracht. Ze staan letterlijk met één been in de praktijk en één been in de theorie. Dit
betekent dat ze zowel handelen vanuit directe, dagelijkse situaties met kinderen en ouders, als
vanuit theoretische kennis en inzicht.
Daarmee onderscheiden we ons ook van de filosoof: zie afbeelding van metafoor.
En pedagoog die in het midden van een bergkam
staat, symboliseert dat de pedagoog een brug
slaat tussen denken (filosofie) en doen
(praktijk), en zich hierdoor onderscheidt van de
filosoof die meer gericht is op het denken zelf.
