Leerdoelen recht
1A. beroepsethiek
Ethiek is de filosofie van goed en kwaad. Het goede doen of het slecht doen. het intrinsieke goed of slecht, dat
was van zichzelf goed of slecht is.
1. Je kent de drie hoofdstromingen in de ethiek
- Handelende persoon, de gene die moet beslissen wat het beste is:
Deugdenethiek
Aristoteles deugdethiek, karakter van de handelende persoon is het
belangrijkst. Het gaat hem eromheen dat je goede karaktereigenschappen
hebt als persoon en je leeft volgens die eigenschappen (bloeien als persoon)
dan ben je goed bezig. Goede eigenschappen zijn eerlijkheid, respect,
vrijgevigheid, etc. Goed karakter deugd.
Volgens filmpje van Monique (kritiek) soms doorslaan in goede
karaktereigenschappen, kan slecht uitpakken, is wel een positieve stroming,
trots kunnen zijn op goed karakter.
- Kleine opschrijf boekje, boekje is nog leeg, maar op de regels kunnen
principes staan waarnaar wordt gehandeld, alles wordt dus uit die principes
gehaald: Beginselen ethiek
Principes vast leggen verlichting 18e eeuw, Immanuel Kant alles rationeel
kunnen beredeneren. Eigen wil van de mens en de rationaliteit, hierdoor kan
de mens altijd kijken naar principes die worden vast gelegd. Principes die voor
iedereen gelden en goed zijn. Altijd het mens zijn respecteren. Mens nooit
laten doen wat hij/zij niet wil doen en niks op leggen. Dit heet de
plichtsethiek. Morele plichten en rechten voor de mens.
- Alles om on heen, de samenleving: Gevolgen ethiek
Ook rond de verlichtingstijd Jeremy Panthom Geen algemene principes,
maar kijken naar wat de gevolgen voor iedereen zijn, alles telt even zwaar
mee. Consequentialisme; kijken naar de consequenties. Welke
keuze/handeling doet zoveel mogelijk goed.
2. Je kunt uitleggen wat een ethisch dilemma is
Botsen van verschillende waarden en normen. Ethische dilemma’s zijn problemen
die zich voordoen in situaties waar je moet kiezen, niet kiezen is onmogelijk. Beide
keuze hebben goede kanten. Goede argumenten voor beide alternatieven. Beide
keuzes hebben ook nadelige kanten -> kiezen uit twee kwaden. Waarbij een keuze
definitief is, als men kiest voor het ene kan er niet meer worden gekozen voor het
andere.
Ethische dilemma’s in de praktijk van een SW-er. Er doen zich in de praktijk van
sociaal werkers situaties voor waarbij verschillende waarden met elkaar kunnen
botsen, bijvoorbeeld:
Het maken van keuzes in belang van de burger/cliënt botst soms met het
(ervaren van) welzijn van de burger/cliënt
Belangen en rechten van individuele burgers/cliënten botsen soms met
belangen van de samenleving (bijvoorbeeld de buurt)
Rechten van minderheden botsen soms met belangen van individuele
rechten van een groepslid
De betrokkenheid van de sociaal werker botst met de professionele afstand
of de spanning tussen ondersteuning en correctie
Zorg en ondersteuning van de burger/cliënt staan tegenover controle en
eisen stellen
Belangen van ouders onderling of tussen hun en hun kinderen komen niet
overeen
Een helpende houding botst met de gewenste zelfredzaamheid van de
burger/cliënt
1
, Respect voor de autonomie van de burger/cliënt staat tegenover de
stigmatisering en het geschonden zelfrespect van de burger/cliënt
Respect voor de burgers/cliënten en tegelijk soms bescherming of controle
Respect voor gelijkwaardigheid van man en vrouw tegenover
burgers/cliënten die deze waarde niet onderschrijven.
1B. beroepscode
1. Je bent bekend met de beroepscode (nut, inhoud, indeling, hantering)
de beroepscode draagt bij aan het bewaken van de kwaliteit van hulp en
ondersteuning aan cliënten en burgers. Daarmee versterkt een door de
beroepsgroep gedeelde beroepscode het aanzien van het beroep.
Normen van de beroepsgroep
In een beroepscode staat de beroepsethiek- de normen- van een beroepsgroep
beschreven. Het gaat om regels die aangeven wat gewenst gedrag van de sociaal
werker is. deze normen zijn niet altijd vastgelegd (in bijvoorbeeld protocollen van
de organisatie). Vaak handelt een sociaal werker er onbewust al naar. Zo zal het
voor sociaal werkers logisch zijn dat zij respectvol omgaan met de burgers en
cliënten met wie zij werken. Vaak gaat het echter om situaties die minder
eenduidig zijn en die vragen om de afweging: wanneer doe ik het goede?
De betekenis van de beroepscode
Een beroepscode ondersteunt professionals in hun dagelijkse werk. De code
bevordert ethische bekwaamheid en het vermogen om doordachte besluiten te
nemen. Hij helpt bij het maken van afwegingen en het nemen van beslissingen in,
soms moeilijke, situaties in hun werk. De code voor sociaal werkers ondersteunt
hen bij het achteraf kunnen verantwoorden voor de keuzes die zij gemaakt
hebben.
Sociaal werkers werken vanuit het mandaat van de samenleving en vanuit hun
professionele autonomie. Dit geeft hen onafhankelijkheid en handelingsruimte.
Daar staat tegenover dat professionals individueel en gezamenlijk blijven toetsen
of de kwaliteit van hun professioneel handelen goed is. En dat zij hierop
aanspreekbaar zijn. Professionele autonomie vraagt dus ook de bereidheid om het
professioneel handelen (geanonimiseerd) te verantwoorden naar burgers/cliënten,
beroepsgenoten, werk of opdrachtgever en samenleving. Een beroepscode geeft
cliënten, burgers, werkgevers en opdrachtgevers duidelijkheid over wat zij mogen
verwachten van (het gedrag van) sociaal werkers.
Kernwaarden van professionals in het sociaal werk
De centrale missie, zoals omschreven in de definitie van sociaal werk, is
uitgewerkt in een aantal kernwaarden.
Sociaal werkers respecteren de intrinsieke waarde en waardigheid van
mensen en de rechten die daaruit voortvloeien
Sociaal werkers respecteren het recht van burgers/cliënten om hun eigen
leven te bepalen en hun eigen beslissingen te nemen, zonder de rechten
van anderen aan te tasten.
Sociaal werkers stimuleren en bevorderen het recht te participeren in de
samenleving.
Sociaal werkers zien de menselijke persoon in samenhang met familie,
sociale gemeenschap en natuurlijke omgeving: ze vormen een geheel.
Sociaal werkers richten zich op de mogelijkheden en krachten van
individuen en gemeenschappen en bevorderen hun empowerment.
Sociaal werkers staan voor het bevorderen van sociale rechtvaardigheid in
relatie met individuen en de gemeenschap.
Sociaal werkers staan op tegen discriminatie en erkennen diversiteit.
Sociaal werkers hebben een taak om de samenleving en overheid te wijzen
op onrechtvaardigheden.
2
, Persoonlijke kwaliteiten
Naast de competenties die horen bij het beroep, beschikt een sociaal
werker over professionele en persoonlijke kwaliteiten, zoals:
Betrokkenheid bij het welzijn en de ontwikkeling van burgers/cliënten en
hun sociale omgeving
Integriteit en betrouwbaarheid naar burgers/cliënten en relevante anderen,
met respect voor hun privacy
Respect voor de burgers/cliënten ongeacht sekse, ras, cultuur, geaardheid
en daden
Betrokkenheid bij kwetsbare burgers/cliënten, dit met gepaste afstand
Professionele onafhankelijkheid en het zelfstandig vermogen om te
oordelen
Verantwoord gebruik van hun professionele positie en bewustzijn van de
grenzen van hun eigen deskundigheid.
De sociaal werker is zich ervan bewust dat hij ervoor zorg draagt dat hij, zowel
in de beroepsuitoefening als in de privésfeer, het vertrouwen in het beroep
bevordert. Dit betekent ook dat hij ervoor waakt dat zijn deskundigheid niet
wordt gebruikt voor belangen die in strijd zijn met de doelstelling van het
beroep. Hij is er zich van bewust is dat vertrouwen in het beroep – in veel
gevallen gebaseerd op zijn voorbeeldrol een bestaansvoorwaarde voor de
uitoefening ervan is.
2. Je kunt de beroepsethiek in internationale context plaatsen
De basis van de beroepsethische normen
Sociaal werkers sluiten met hun beroepscode aan bij het fundamentele mensen-
en kinderrechten, zoals beschreven in internationale verdagen. Dit zijn: de
universele verklaring van de rechten van de mens, internationale verdragen rond
de rechten van kinderen, van mensen met een handicap, en conventies over
burger- en politieke rechten en de uitbanning van discriminatie.
Een belangrijke inspiratiebron bij het formuleren van de beroepsethische normen
is de definitie van Social Work van de internationale federatie Social Work (IFSW)
“ Sociaal werk is een praktijkgerichte professie en een academische discipline die
maatschappelijke verandering, sociale cohesie en de emancipatie en
zelfstandigheid van mensen bevordert. Principes van sociale rechtvaardigheid,
mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan
centraal in het sociaal werk. versterkt door theorieën van sociaal werk, sociale
wetenschappen, geesteswetenschappen en relevante lokale kennis, stimuleert het
sociaal werk mensen en instituties om uitdagingen in het leven aan te gaan en het
welzijn van individu en samenleving te verbeteren.”
3. Je bent in staat de beroepscode te linken aan de praktijk, en omgekeerd
de praktijk aan de beroepscode
Gebruik van de beroepscode in de praktijk
Wanneer de sociaal werker in zijn werk te maken krijgt met morele dilemma’s, dan
vraagt dat van hem een professionele reflectie en vaak ook werk en/of
teamoverleg. Hij moet kiezen tussen handelingsalternatief A of B. De beroepscode
is daarbij een wegwijzer, maar geeft geen concreet advies. De beslissing neemt de
sociaal werker zelf, zo veel mogelijk in afstemming met collega’s. In het sociaal
werk zijn voorbeelden van werkvormen en gespreksmodellen voor moreel beraad
en ethische reflectie beschikbaar. Deze laten zien hoe morele vragen helpen bij
het analyseren van een dilemma.
3
, Niet alle morele plichten of normen zullen voor alle sociaal werkers van toepassing
zijn. Deze beroepscode is van toepassing op de taken, bevoegdheden en
verantwoordelijkheden die bij een functie horen. Als je als sociaal werker niet met
cliëntdossiers werkt, heb je niet te maken met de morele plicht om inzage in het
dossier te geven. En dat kan hetzelfde zijn voor groepsmaatschappelijk werkers
als ze voor groepswerk geen individuele cliëntdossiers bijhouden. Relevant is
vooral dat de beroepsnormen, voor zover ze van toepassing zijn, met de code
kunnen worden getoetst. En niet naar de letter, maar vooral naar de geest.
4. Je bent in staat je beroepsethische overwegingen steekhoudend te
onderbouwen vanuit de beroepscode
Ethische dilemma’s in de praktijk van sociaal werkers
Er doen zich in de praktijk van sociaal werkers situaties voor waarbij verschillende
waarden met elkaar kunnen botsten, bijvoorbeeld:
Het maken van keuzes in belang van de burger/cliënt botst soms met het
(ervaren van) welzijn van de burger/cliënt
Belangen en rechten van individuele burgers/cliënten botsen soms met
belangen van de samenleving (bijvoorbeeld de buurt)
Rechten van minderheden botsen soms met belangen van individuele
rechten van een groepslid
De betrokkenheid van de sociaal werker botst met de professionele afstand
of de spanning tussen ondersteuning en correctie
Zorg en ondersteuning van de burger/cliënt staan tegenover controle en
eisen stellen
Belangen van ouders onderling of tussen hun en hun kinderen komen niet
overeen
Een helpende houding botst met de gewenste zelfredzaamheid van de
burger/cliënt
Respect voor de autonomie van de burger/cliënt staat tegenover de
stigmatisering en het geschonden zelfrespect van de burger/cliënt
Respect voor de burgers/cliënten en tegelijk soms bescherming of controle
Respect voor gelijkwaardigheid van man en vrouw tegenover
burgers/cliënten die deze waarde niet onderschrijven.
Deze dilemma’s zijn onder te brengen in een aantal centrale thema’s. Deze
thema’s komen op verschillende plaatsen in deze beroepscode terug en
worden in meerdere artikelen concreet uitgewerkt. Geheimhouding is zo’n
thema dat als een rode draad door de beroepscode loopt. Je hebt als sociaal
werker de verantwoordelijkheid om de informatie die je krijgt over de
burger/cliënt en de sociale omgeving vertrouwelijk te behandelen. Het delen
van de informatie die je hebt is soms echter onvermijdelijk om doelen te
realiseren, zeker als meerdere professionals samenwerken. Wanneer je welke
informatie deelt, wat je mag vastleggen in een dossier, en welke gedragsregels
je in acht neemt bij het vastleggen en delen, wordt op verschillende plaatsen
in de code uitgewerkt.
Het vertrouwelijk omgaan met informatie draagt bij aan de toegang tot de
hulp en dienstverlening. Burgers en cliënten zullen alleen samenwerken met
sociaal werkers als ze ervan op aan kunnen dat informatie en gegevens niet
zomaar op straat komen te liggen of met anderen worden gedeeld.
De sociaal werker is ervoor verantwoordelijk dat hij zijn werk zo deskundig
mogelijk uitvoert. Ook daarover staan normen in deze beroepscode. Het is
vanzelfsprekend van belang om nieuwe ontwikkelingen op het vakgebied
steeds te volgen, en nieuwe inzichten in het professioneel handelen in te
zetten. Maar minstens net zo belangrijk is het om regelmatig te reflecteren op
4
