Samenvatting
aardrijkskunde systeem aarde samenvatting de geo (2019/2020)
samenvatting systeem aarde hele boek, vwo, de geo, vijfde druk, eerste oplage, 2017
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 8 pagina's
Voorbeeld 2 van de 8 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
4 beoordelingen
Door: Capri • 3 jaar geleden
Door: annavanheiningen • 4 jaar geleden
Door: fleur50 • 4 jaar geleden
Door: soksok • 4 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
Aardrijkskunde systeem aarde samenvattingHoofdstuk 1
1 4,6 miljard jaar geleden ontstond ons zonnestelsel, door samentrekking en zwaartekracht ontstond de
zon, later zorgde de zwaartekracht er ook weer voor dat de planeten in botsing kwamen en nog groter werden.
Door het begrip actualiteitsbeginsel is veel te achterhalen, het houdt in dat processen die nu gebeuren ook
vroeger gebeurd zijn (onder gelijke omstandigheden), als een berg dus met 8 cm groeit heeft hij dat
duizendjaar geleden ook gedaan.
De aarde bestaat uit schillen met verschillende samenstellingen. Toen de aarde nog
een hete gesmolten bal was, zakte de zwaarste stoffen naar de kern, zoals ijzer en
nikkel. De binnenste laag van de aarde bestaat daardoor voornamelijk uit ijzer (5000-
6000 C). De aardmantel bestaat voornamelijk uit magnesium en ijzer (1800-2800 C). De
buitenste laag, die in twee vormen voorkomt, continentale korst (30-70 km en licht) en
oceanische korst (7 km en zwaar). Lithosfeer: harde, vaste buitenlaag van de aarde, en
de Asthenosfeer: de zachtere laag.
Inwendige warmtebron: Bij het ontstaan van de aarde is veel warmte vrijgekomen -> in
de aarde. Door radioactief gesteente komt warmte vrij, via magma naar buiten/opp.
Uitwendige warmtebron: Zon.
2 mineralen (verbinding uit de natuur) en organische stoffen (ontstaan uit levende organisme) vormen
de basisbestanddelen van alle gesteentes. Mineralen hebben verschillende chemische eigenschappen zoals: de
kristalvorm en de hardheid.
Gesteenten kun je op basis van hun ontstaanswijze in drie soorten indelen.
Stollingsgesteenten: ontstaan door stolling van magma, en is onderverdeeld in:
1. Dieptegesteenten (graniet, belangrijkste bouwsteen voor de contineten): ontstaat door de
stolling van magma ver onder de aardkorst, en heeft genoeg tijd om kristallen te vormen.
2. Uitvloeiingsgesteenten (basalt, groot deel van de oceaanbodem): ontstaat door het stollen
van lava na een vulkaan uitbarsting, en stolt vaak erg snel waardoor de kristallen niet kunnen
ontstaan. In dit gesteente zit veel ijzer en magnesium.
Sedimentgesteenten: ontstaan wanneer zand of klei worden samengeperst tot gesteentes, en worden
onderverdeeld in:
1. Klastische sedimenten (zandsteen, kleisteen en schalie): ontstaan uit zand of klei dat ophoopt in
zee, meren of rivierbedden, en samengeperst worden door de bovenliggende lagen,
2. Organische sedimenten (kalksteen): ontstaat uit organische en anorganische kalkdeeltjes en uit
de druk van de bovenliggende lagen ontstaat kalksteen.
Metamorfe gesteenten (kalksteen -> marmer, kleisteen -> leisteen): onstaat onder
hoge druk en temperatuur waardoor het gesteente verandert van samenstelling,
omdat de moleculen zich organiseren in nieuwe kristallen. Dit gebeurt vaak: onder de
aardkorst, bij gebergtevorming en het binnendringen van magma.
De gesteentekringloop houdt in dat de geërodeerde gesteenten opnieuw sedimenteren
(zie plaatje).
3 Er zijn twee conclusies beredeneerd uit het studeren van aardlagen:
1 Alle sediment wordt horizontaal afgezet.
2 De bovenste laag is jonger dan de laag eronder (principe van superpositie).
Met deze twee aannames en fossielen kon er een geologische tijdschaal opgesteld worden (relatieve
tijdschaal) je kon alleen zeggen dat een laag gesteente ouder/jonger was dan de andere laag. Sinds de
twintigste eeuw gebruikt men het radioactie verval, en kunnen er jaartallen gegeven worden (absolute
tijdschaal).
Door de jaren heen waren er argumenten dat erop duiden dat er ooit een groot continent was (Pangea),
doordat het leek alsof de continenten in elkaar pasten, fossielen en gesteenten en bergketens die op grenzen
, van de continenten overeenkwamen en dat delen van continenten op dezelfde tijd in een koude periode zaten
door de sporen van ijskappen. Alfred Wegener was de eerste die beweerde dat een supercontinent bestond.
Het Paleomagnetisme: door de draaiing van de aarde om haar as wordt een magnetisch veld opgewekt, het
magnetische noorden kan veranderen van plek (noordpool naar zuidpool) in vijfduizend tot tienduizend jaar.
Wanneer gesteente stolt, richten de mineralen zich naar het naar het heersende magnetische veld. Geologen
onderzochten het magnetisme van de oceaanbodem, bij een gigantische bergketen in de Atlantische oceaan
vonden ze dichtbij IJsland een patroon aan de weerszijden van de oceanische bergrug een patroon dat perfect
symmetrisch was. Uit meerdere onderzoeken bleek dat de vanuit het midden van de mid-oceanische rug
nieuw gesteente kwam, de platen bewegen zich dus van de rug vandaan, daar komt nieuwe korst, dit heet
‘seafloor spreading’. Ook nauwkeurige satelliet beelden laten zien dat de Atlantische oceaan elk jaar iets
breder wordt, de theorie van Wegener is bewezen, en Wegener is de grondlegger van de theorie
platentektoniek. De platen worden aangedreven door de inwendige warmte van de aarde (convectiestromen),
Middenin komt het magma omhoog, stroomt uit naar twee kanten (doordat de lithosfeer te hard is om uit te
breken), koelt af en gaat weer naar beneden. De platen van de lithosfeer drijven op die mantel en blijven
continu in beweging.
4 Aardbevingen ontstaan door de opbouw van spanning tussen platen, wanneer deze
spanning losschiet ontstaat een schokgolf in het hypocentrum (in de aardkorst) en verplaatst
zich naar het aardoppervlak (epicentrum). De schaal van richter is een schaal om de energie
bij aardbevingen aan te geven. Een 4 op de schaal van richter is tien keer zo sterk als een 3 en
dus 100x zo sterk als een 2. Een andere schaal is de schaal van Mercalli, waarmee de
intensiteit en de schade van een gebied aangeeft. Een ondiepe beving kan namelijk meer
schade doen in een dichtbevolkt gebied met zacht gesteente of gesteente dat verzadigd is met water.
Er zijn drie manieren waarop een plaat kan bewegen:
Divergent↔: meestal zijn dit twee oceanische platen. ‘Ridge and push’ en
‘slab and pull’ proces, zie plaatje hiernaast. De aardbevingen en vulkanen die
bij deze plaatbeweging ontstaan zijn meestal niet explosief en zwak, omdat de
druk niet hoog is. Soms scheuren ook continentale platen, dit is te herkennen
aan de slenk (de grond die wegzakt) en de horst (het deel dat omhoogkomt),
dit wordt breukgebergte genoemd.
transforme↓↑: twee platen die langs elkaar bewegen. Vulkanisme komt hier
nooit voor, de aardbevingen kunnen wel erg zwaar zijn omdat de spanning zich lang kan opbouwen.
convergent ->←: naar elkaar toe bewegen de platen, hier zijn er drie opties:
1. Een oceanische plaat botst met een continentale plaat, doordat de oceanische plaat zwaarder
(basalt vs graniet) is zal er subductie ontstaan, een deel van de continentale plaat zal ook naar
beneden worden getrokken (slab pull) waardoor een diepzeetrog ontstaat en gebergte. De
gesmolten plaat zal magmabellen vormen waardoor er vulkanen en bergen op de continentale
plaat zullen ontstaan.
2. Twee oceanische platen botsten met elkaar, de oudste heeft het langst gehad om af te koelen en
is daardoor zwaarder vanwege de hogere dichtheid, waardoor ook subductie ontstaat.
3. Twee continentale platen botsen met elkaar, hierbij botsen de platen op elkaar en omdat de
platen even ‘zwaar’ zijn, er zal plooiingsgebergte ontstaan en zwaar hevige aardbevingen.
Bij convergente bewegingen zijn oceanische platen betrokken waardoor tsunami’s kunnen ontstaan. Er is dan
een beving onder zee, met als voorwaarde dat de zeebodem door de beving omhoog komt. Veroorzaakt een
vloedgolf die op volle zee hoge snelheid heeft. Hoe dichter hij bij het land komt, hoe langzamer en hoger hij
wordt. Door de vertraging trekt de zee zich eerst terug maar daarna zal er een enorme golf zijn.
Continentale platen duiken nooit onder, waardoor ze veel ouder zijn dan oceanische platen, deze platen
worden schilden genoemd.
5 Schildvulkaan: vind je bij divergente breuken op land, op eilanden bij mid-oceanische ruggen en bij
hotspots. Het magma stijgt door de convectiestromen langzaam in de mantel omhoog. Ondanks de lagere
temperatuur zal het rijzend gesteente toch smelten door de verminderende druk. De uitbarstingen zijn vrij
rustig van aard, effusieve uitbarstingen. Het gesteente wordt basalt, vloeit makkelijk uit en word uiteindelijk
een zeer omvangrijke vulkaan.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper marittb. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53068 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen