Samenvatting van het boekje Systeem Aarde. De methode is De Geo (vwo). Succes met leren voor je examen! Bij vragen/opmerkingen hoor ik het graag. Deze samenvatting heb ik geschreven in mijn examenjaar (V6)
Inhoud
Systeem aarde........................................................................................................................................2
1 De actieve aarde..............................................................................................................................2
1.1 Ontstaan en opbouw van de aarde...........................................................................................2
1.2 Het verhaal van de gesteenten.................................................................................................3
1.3 De leeftijd van de aarde............................................................................................................4
1.4 Plaatgrenzen en aardbevingen.................................................................................................5
1.5 Vulkanen...................................................................................................................................6
1.6 Japan en IJsland onder de loep.................................................................................................7
2 Afbraak en vorming van landschappen............................................................................................9
2.1 De aarde als systeem................................................................................................................9
2.2 Klimaten..................................................................................................................................11
2.3 Verwering en erosie................................................................................................................13
2.4 De Colorado en de Donau.......................................................................................................15
3 Landschappen en hun gebruikers..................................................................................................17
3.1 Natuurlijke landschappen op aarde........................................................................................17
3.2 Boeren en hun cultuurlandschappen......................................................................................20
3.3 Natuurrampen en milieurampen............................................................................................20
4 Verder kijken dan de costa’s..........................................................................................................22
4.1 Natuurrampen en milieurampen............................................................................................22
4.2 Klimaat, plantengroei en landbouw........................................................................................24
4.3 Landdegradatie en duurzaamheid..........................................................................................26
1
,Systeem aarde
1 De actieve aarde
1.1 Ontstaan en opbouw van de aarde
Het verleden van de aarde
Actualiteitsbeginsel: processen die nu op aarde te zien zijn, hebben vroeger ook zo gewerkt.
De kraamkamer van de aarde
De aarde ontstond in een kleine nevel van heet gas en stof, door samentrekking en zwaartekracht.
De grootste massa werd onze zon. In de nevel vormden zich planeten.
Schillen
Bij de vorming van continenten is vloeibaar water en inwendige gelaagdheid van de aarde belangrijk.
Bij het bestuderen van de schillen wordt gekeken naar chemische samenstelling en fysische
eigenschappen.
Chemische samenstelling:
Een van de fysische eigenschappen is de hardheid van de schillen.
Inwendige warmte
De aarde krijgt warmte van;
1. Inwendige bronnen (nevelgassen bij het ontstaan van de aarde en meteorietinslagen).
2. Uitwendige bronnen (de zon).
2
,1.2 Het verhaal van de gesteenten
Bouwstenen
Gesteente: een mengsel van mineralen en/of organische stoffen uit de natuur. Mineralen: verbinding
in die natuur met bepaalde chemische eigenschappen (bv. een kristal).
Soorten gesteenten
1. Stollingsgesteenten (afkoeling en stolling van magma).
Dieptegesteenten magma stolt ver onder de aardkorst. Veel tijd om grote
kristallen te vormen.
o Graniet (vooral op continenten).
Uitvloeiingsgesteenten magma stolt bij een vulkaanuitbarsting als het over de
helling van de vulkaan stroomt. Weinig tijd om grote kristallen te vormen, omdat de
buitentemperatuur laag is.
o Basalt (vooral oceaanbodem).
2. Sedimentgesteenten (afzettingen van zand of klei worden neergelegd en samengeperst).
Klastische sedimenten zand en klei wordt in zee, meren of rivieren neergelegd en
samengeperst tot een hard gesteente.
o Zandsteen (van zand).
o Leisteen (van klei).
Organische sedimenten opeenhoping van organisch materiaal.
o Kalksteen (skeletten van schelpen).
Metamorfe gesteenten (gesteente staat langere tijd onder invloed van hoge druk en
hoge temperatuur. Dit vindt diep in de aardkorst of aardmantel plaats of gebeurt bij
gebergtevorming).
o Marmer (van kalksteen).
o Keisteen (van kleisteen).
Wat kan een steen vertellen
Het soort gesteente kan vertellen welke processen zich er in het verleden hebben afgespeeld. Je kunt
met de gesteentekringloop ook voorspellen wat er met het gesteente in de toekomst zou kunnen
gebeuren.
3
, 1.3 De leeftijd van de aarde
De leeftijd van de aarde
Bij het bestuderen van de leeftijd van de aarde, werden twee conclusies getrokken.
1. Alle sedimenten worden in horizontale beddingen afgezet. Als de lagen geplooid zijn, weet je
dat ze door druk zijn vervormd.
2. Als lagen sedimenten op elkaar liggen, is de onderliggende laag ouder dan de bovenliggende
laag (superpositie).
Voor de processen is veel tijd nodig. Met behulp van dateringsmethoden en het vergelijken van
gesteenten kon men een geologische tijdschaal opstellen.
De schuivende continenten van Wegener
Bevindingen Wegener:
1. Flora en fauna op verschillende continenten vertonen zo veel overeenkomsten dat ze aan
elkaar vast moeten hebben gezeten.
2. Gesteenten in Zuid-Amerika en Afrika sluiten op elkaar aan.
3. Aanwijzingen waaruit blijkt dat grote delen van verschillende continenten bedekt waren
onder dezelfde ijskap.
Wegener noemde alle continenten aan elkaar vast Pangea.
Paleomagnetisme
Paleomagnetisme: een methode die de richting van het aardmagnetische veld in oude
gesteenteformaties kan vaststellen. Door de draaiing van de aarde heeft de aarde een
aardmagnetisch veld. Het magnetische veld wijst nu naar het noorden. Soms verandert de
magnetische noordpool. In gesteenten uit een tijd met een ander magnetisch noorden, zijn
mineralen naar gericht naar dat magnetische noorden.
Geologen onderzochten de bodem en kwamen erachter dat de oceaanbodem bij de oceanische rug
een afwisselend van magnetisme bevat. Het patroon aan weerszijden van de oceanische bergrug is
symmetrisch.
De oceaanbodem spreidt zich uit
Bij langgerekte bergruggen komt magma omhoog en stolt. Een bergrug met jong gesteente wordt
gevormd. Van de bergrug vandaan is de oceaanbodem dus ouder.
Op de mid-oceanische rug wordt nieuwe oceanische lithosfeer gevormd die vanuit het midden
aangroeit. De oceaan wordt dus aan twee kanten breder. De theorie van Wegener is hiermee
bewezen. Wegener is de grondlegger van de platentektoniek.
De motor van plaatbewegingen
Bewegende platen worden aangedreven inwendige hitte van de aarde.
Magma stijgt naar het aardoppervlak en kan door de lithosfeer breken. Hierdoor kan vulkanisme
optreden. Meestal is de lithosfeer te hard en spreidt het magma zich naar twee kanten. Dan begint
het proces opnieuw. Deze stromen heten convectiestromen.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Sietske02. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
