Tax Accounting – Samenvatting boek – Herleiding van de vennootschappelijke
jaarrekening tot de fiscale aangifte
Deel 1 – Elementen vennootschappelijke jaarrekening & fiscale aangifte
Voor wie geldt IFRS?
IFRS verplicht voor alle binnen de EU gevestigde beursgenoteerde ondernemingen sinds
2005. Alléén voor geconsolideerde vennootschappelijke jaarrekeningen.
Veel verschillen binnen EU: ieder land heeft ook nog eigen GAAP.
→EU mogelijke oplossingen voor harmonisatie in consultatiedocument “IAS” in 2005
→ één van de oplossingen hierin = vennootschappelijk gezien een onderscheid maken
tussen enkelvoudige vennootschappelijke jaarrekening (uitsluitend deze is dan gelijk aan
fiscaal) en de geconsolideerde jaarrekening.
Dus als gevolg van dit streven naar harmonisatie: vennootschappelijke jaarrekening wordt
alleen voor niet beursgenoteerde ondernemingen naar keuze ingericht op basis van de (van
oudsher geldende) nationale wetgeving: Dutch GAAP (B2T9) dan wel op basis IFRS.
In NL niet hierop gewacht, twee-sporen-beleid: enerzijds steeds grotere verschillen ten
opzichte van fiscaal (door vennootschappelijk IFRS toe te staan dan wel voor te schrijven:
nadruk steeds meer op waardenbepaling).
Anderzijds mogen kleine ondernemingen sinds 2008 vennootschappelijke jaarrekening =
fiscaal (waardoor verschil afneemt).
Elementen vennootschappelijke jaarrekening & fiscale aangifte
Vennootschappelijke jaarrekening:
- Balans (enkelvoudig en indien opgesteld ook geconsolideerd);
- P&L (enkelvoudig en indien opgesteld ook geconsolideerd); en
- Toelichting op deze balans en P&L.
Fiscale aangifte (voor lichamen) gevormd door:
- Schriftelijke uitnodiging tot het doen van aangifte
- (elektronisch) aangiftebiljet, bestaande uit:
1.Fiscale jaarrekening (balans, P&L en weergave – per individuele post – van de afwijkende
waardering t.o.v. vennootschappelijke jaarrekening)
2.Berekening van de winst d.m.v. een fiscale vermogensvergelijking en een verdere
herleiding tot het belastbaar bedrag
3.Aantal specifieke fiscaal-technische vragen en tevens toelichtingen t.a.v. de algemene
gegevens van de vp zelf, haar AH’s en haar deelnemingen
→andere eisen voor fiscale aangifte van natuurlijk persoon met onderneming!
,Uitganspunten vennootschappelijke jaarrekening
De vennootschappelijke jaarrekening wordt beheerst door het vennootschapsrecht. In dit
kader is voornamelijk B2T9 BW van belang:
Art. 362 lid 8 B2T9: Rechtspersoon mag IFRS jaarrekening doen, indien hij alle op hem van
toepassing zijnde standaarden toepast. Dus:
- Beurgenoteerde moet sowieso IFRS doen in geconsolideerde
- Beurgenoteerde màg wel B2T9 in enkelvoudige doen (maar IFRS mag ook)
- Niet-beurgenoteerde heeft keuze om IFRS in geconsolideerde doen, maar dan moét
het ook in de enkelvoudige! (en omgekeerd)
Art. 362 lid 1 B2T9: Jaarrekening moet volgens de normen die in het maatschappelijk
verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd een zodanig inzicht geven, dat een
verantwoord oordeel kan worden gevormd over vermogen én resultaat, alsmede (voor
zover jaarrekening het toelaat) over solvabiliteit en liquiditeit van rechtspersoon.
Art. 384 lid 1 B2T9: Bij de keuze van een waarderingsgrondslag (voor actief/passief) en voor
winstbepaling: rechtspersoon laat zich leiden door art. 362 lid 1-4.
Dus vennootschappelijke jaarwinstbepaling = beheerst door begrip “normen die in het
maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd”. Dit begrip wordt verder
uitgewerkt in B2T9 en jurisprudentie van OK en HR, de richtlijnen van de RJ en
theorieën ontwikkeld door bedrijfseconomische wetenschap.
De HR noemt de richtlijnen van de RJ een “gezaghebbende kenbron” voor wat geldt als
“normen die in het maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd”.
→Als je het doet volgens de RJ, kan dit een belangrijke aanwijzing vormen dat voldaan is
aan het vereiste inzicht.
Uitganspunten fiscale aangifte
De fiscale aangifte wordt beheerst door het fiscale recht. In dit kader is vooral Wet IB en
Wet VPB van belang. Voor waarde- en winstbepaling zijn daarvan vooral art. 3.8 en 3.25 IB
en art. 8 VPB van belang.
Art. 3.8 IB: Winst uit onderneming = voordelen die, onder welke naam en in welke vorm ook,
verkregen worden uit onderneming = totaalwinst = winst die onderneming gedurende haar
gehele bestaan in totaliteit zal opleveren.
In het fiscale recht gaan we primair van totaalwinst uit. Hierbij is het alléén van belang wat tot
winst behoort, niet uit welke oorzaak de winst is ontstaan.
→Totaalwinst belast alleen nominale winst op basis van euro-is-euro-regel: dus geen winst
volledig veroorzaakt door inflatie.
,“Onder welke naam en in welke vorm ook” =
Wetgever heeft willen aangeven dat antwoord op “wat is winst?” zeer ruim moet worden
opgevat→Niet alleen voordelen uit productieproces; ook waardestijging voorraad/BM,
subsidies, boekwinst BM, schadevergoeding. Maar ook: voordeel behaald met verkoop
onderneming.
Fiscaal mag men dan ook niet (i.t.t. vennootschapsrecht) bepaalde posten buiten de winst
om rechtstreeks in het EV verwerken.
Art. 3.25 IB: Winst in kalenderjaar bepaald volgens GKG, met inachtneming van een
bestendige gedragslijn die onafhankelijk is van de vermoedelijke uitkomst. Bestendige
gedragslijn alleen wijzigen indien GKG dit rechtvaardigt = jaarwinst.
Jaarwinst = grootheid afgeleid van totaalwinst.
Daarbij gaat het om de vraag wanneer iets tot de winst behoort.
Som jaarwinsten = totaalwinst →bereikt door balanscontinuïteit! (beginbalans = eindbalans).
Art. 8 VPB: Winst bepaald op basis van 3.8…. 3.25….Wet IB.
Dus voor vennootschappen wordt zelfde winstbegrip gehanteerd als voor natuurlijke
personen/ondernemers (belastingplichtig voor IB).
Dus; fiscale jaarwinstberekening wordt bepaald door goed koopmansgebruik = autonoom
fiscaal begrip, inhoud ontleent aan doel en strekking van de belastingwet.
Fiscaal is men niet gebonden (en kan zich ook niet beroepen op) de vennootschappelijke
winstbepalingsregels.
→Uitwerking van GKG is te vinden in Wet IB, VPB, jurisprudentie en theorieën ontwikkeld
door bedrijfseconomische wetenschap.
Bedrijfseconomie als bron voor de vennootschappelijke jaarrekening & fiscale aangifte
HR BNB 1957: stelsel van jaarlijkse winstberekening wordt aanvaard als in
overeenstemming met GKG, als dat stelsel gegrond is op hetgeen de bedrijfseconomie leert
over wijze van winstbepaling.
Dus vennootschappelijke jaarrekening en fiscale aangifte putten beide uit dezelfde bron voor
waarde- en winstbepaling: de bedrijfseconomie.
Vennootschappelijk begrip “normen die in het maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar
worden beschouwd” = op een lijn met fiscale begrip “GKG”, behalve wanneer:
-Stelsel in strijd is met uitdrukkelijke wetsbepaling;
-In strijd is met algemene opzet van de belastingwetgeving; of
-In strijd is met de beginselen van de belastingwetgeving; of
Daarom is “bedrijfseconomische jaarrekening” fout: onjuiste suggestie gewekt ten opzichte
van de fiscale aangifte: die is immers ook gebaseerd op bedrijfseconomische opvattingen;
beide putten uit dezelfde bron.
Dus: onderneming die in de vorm van een NV of BV wordt gedreven en daarom door het
vennootschapsrecht wordt beheerst: “vennootschappelijke jaarrekening”.
, →Note: dat de bedrijfseconomie al bron dient voor zowel de vennootschappelijke
jaarrekening als de fiscale aangifte, blijkt niet alleen uit de te hanteren waarde- en
winstbepalingsstelsels, maar ook uit het gemeenschappelijke gebruik van allerlei
algemene beginselen en conventies uit de bedrijfseconomie.
Voor de vennootschappelijke jaarrekening kunnen (mede onder invloed van framework
IASB) de volgende bedrijfseconomische beginselen en conventies worden genoemd:
Grondbeginselen
1. Toerekeningsbeginsel (accrual)
2. Continuïteitsbeginsel (going concern)
Kwalitatieve kenmerken
• Begrijpelijkheid
• Relevantie Omvat materialiteit
• Betrouwbaarheid Omvat: getrouwe weergave, het wezen gaat
boven de vorm, onpartijdigheid,
voorzichtigheid, volledigheid
• Vergelijkbaarheid
• Beperkingen i.v.m. relevantie & Omvat tijdigheid, afweging van nut en
betrouwbaarheid kosten, afweging van kwalitatieve
kenmerken
• Getrouw beeld/getrouwe weergave
Voor de fiscale aangifte kunnen (met name onder invloed van jurisprudentie van HR) de
volgende bedrijfseconomische beginselen en conventies worden genoemd:
1. Realiteitszin Omvat:
Toerekeningsbeginsel
- Toerekeningsbeginsel naar periode
(aangroei/accrual)
- Toerekeningsbeginsel van kosten
aan opbrengsten
(causaliteit/matching)
En omvat:
Realisatiebeginsel
2. Voorzichtigheid
3. Bedrijfscontinuïteit
4. Eenvoud
5. Bestendigheid
6. Liquiditeitsbeginsel
7. Balanscontinuïteit
