Dit document omvat een samenvatting van alle virtuele klassen en kennisclips van de cursus Formeel Strafrecht van de Open Universiteit. Tevens bevat het alle relevante jurisprudentie en belangrijke begrippen uit het studieboek. Met het leren van deze samenvatting en het maken van de oefententamens ...
Formeel strafrecht
Virtuele klas 1: ‘het strafprocesrecht: een
introductie’
Het legaliteitsbeginsel
Artikel 1 Sv: strafvordering vindt alleen plaats indien is voorzien bij wet.
- Strafvordering = alle fasen van het strafproces (ruime interpretatie en enge
opvatting).
- Wet = wet in formele zin (delegatie is toegestaan).
Waarborgfunctie van het legaliteitsbeginsel: bevorderen van de rechtszekerheid en
bescherming bieden tegen de willekeur van de overheid.
De fasen van het strafproces
Het strafprocesrecht bestaat uit een aantal fasen. Strafvordering omvat al die fasen. Alles
wat er gebeurt in het kader van de opsporing, de vervolging en de berechting moet altijd
ergens in de wet geregeld zijn (enge of ruime interpretatie). Zonder grondslag mag de
politie, officier van justitie of rechter helemaal niets.
Fase 1: opsporing (o.l.v. OvJ)
Opsporing is tegenwoordig een best moeilijk begrip, dat was het niet.
Klassiek begrip: vanaf het moment dat er een verdenking (vermoeden) is van een strafbaar
feit begint de opsporing.
- Politie of justitie kunnen dan bevoegdheden gaan inzetten.
- Het gaat om verdenking van een strafbaar feit, het hoeft niet te betekenen dat er al
een verdachte is (als er een lijk wordt gevonden is er nog geen verdachte, maar er
wordt wel al onderzoek gedaan).
Ruimer begrip (tegenwoordig): ook als er nog geen vermoeden is van een strafbaar feit,
maar als er wel toekomstige delicten worden verwacht, zou er ook al sprake kunnen zijn van
opsporing.
- Art. 132a Sv: omvat de definitie van opsporing en haalt het verdenkingsbegrip eruit
(in verband met strafbare feiten).
Fase 2: vervolging
Op een bepaald moment vindt de vervolging plaats. Er zijn twee soorten vervolging:
1. Dagvaarden: besluit om de zaak voor de rechter te brengen.
2. Strafbeschikking: Officier van Justitie brengt een strafbeschikking uit. Hij doet dan
zelf de zaak af.
Begin vervolging: de fase van de vervolging begint te lopen op het moment dat de rechter in
de strafzaak wordt betrokken. Dat betekent dat ook op het moment dat de rechter moet
beslissen over de vrijheidsbeneming (in bewaring stellen) ook al sprake is van vervolging.
,Fase 3: berechting (o.l.v. rechter)
Er zijn binnen de berechting ook verschillende fasen:
1. Aanhangig maken van de strafzaak: door middel van een dagvaarding.
2. Onderzoek ter terechtzitting.
3. Beraadslaging en uitspraak (ongeveer 2 weken later).
Vervolgens volgt de executie.
Waar vinden we de regels van het strafprocesrecht?
- Wetboek van Strafvordering
- Bijzondere wetten: geven een ruimere bevoegdheid voor de opsporingsambtenaar.
- Opiumwet
- Wet Wapens en munitie
- Wet op de Rechterlijk Organisatie
- Lagere wetgeving: AMvB’s en aanwijzingen.
- Nadere uitleg in jurisprudentie (rechtspraak): je ziet in de wet een begrip staan en in
jurisprudentie wordt dat verder ingekleurd.
- Grondrechten en mensenrechten:
- Grondwet
- EVRM
- Handvest van de grondrechten van de EU
- Beginselen: een deel van strafvordering is in handen van het openbaar ministerie.
Het openbaar ministerie kun je eigenlijk beschouwen als bestuursorgaan, waardoor
we eigenlijk een strafrechtelijke variant hebben van de algemene beginselen van
behoorlijk bestuur: de beginselen van een behoorlijke procesorde.
- Vertrouwensbeginsel, gelijkheidsbeginsel, beginsel van zuiverheid van
oogmerk, beginsel van redelijke en billijke afweging (verbod van
détournement de pouvoir).
Typering van het strafproces 1
Instrumentaliteit & rechtsbescherming (Foqué & ‘t Hart / Herbert Packer)
Uit dit model blijkt dat in de strafrechtspleging twee waardensystemen continu met elkaar
strijden. Dat zijn de modellen instrumentaliteit en rechtsbescherming.
Binnen de strafrechtspleging moeten keuzes worden gemaakt:
- Keuzes door de wetgever, de officier van justitie en rechters commissarissen.
- In het maken van die keuzes worden zij geleid door de waardesystemen. Het is de
zaak om de balans te bewaren tussen deze waardesystemen.
Instrumentaliteit
Het idee van instrumentaliteit is dat de functie van de strafrechtspleging is om crimineel
gedrag te onderdrukken (repressie van crimineel gedrag). Als je dat niet doet, dan leidt dat
namelijk tot een teloorgang van de openbare orde (vrijheid en veiligheid van niet-criminele
burgers in het geding). Men geeft de politie, het openbaar ministerie en de rechter alle
mogelijkheden om strafbare feiten op te helderen. De focus ligt op efficiëntie, want ten slotte
wil men dat ‘alle boeven gevangen worden.’
, Hoe bereik je efficiëntie in Sv?
1. Hoge pakkans en veroordelingsgraad.
- Dat krijg je alleen voor elkaar als er voldoende capaciteit is binnen de
strafrechtspleging (voldoende politie, officieren van justitie, rechters, etc.).
2. Snelle en eindige strafprocedures.
- Snelheid bereik je door uniformiteit (zo min mogelijk maatwerk).
- Eindigheid bereik je door zo min mogelijk rechtsmiddelen in te lassen in de
procedure.
3. Vooronderzoek komt centraal te staan (i.p.v. ter zitting).
- Onderzoek doen en resultaten daarvan neerleggen in een dossier.
- Het vergt wel veel vertrouwen in de uitkomsten van dat onderzoek.
4. Niet-gerechtelijke afdoening waar mogelijk.
5. Bestuursrechtelijke afdoening waar mogelijk.
Resultaat: de strafrechtspleging als een lopende band
Rechtsbescherming
Bij instrumentaliteit is de strafrechtspleging in zijn optimale vorm als een lopende band. In
het geval van rechtsbescherming functioneert strafrechtspleging in zijn optimale vorm als
hindernissenbaan. Er worden allerlei beperkingen opgeworpen.
Bij het opwerpen van beperkingen in Sv staat een drietal waarden centraal:
1. Betrouwbaarheid van de uitkomst van het strafproces.
- Weinig vertrouwen in opsporingsresultaten, want mensen zijn slechte
waarnemers (getuigen kunnen beïnvloed of bevooroordeeld zijn en
verdachten kunnen verklaringen hebben afgelegd onder dwang).
- Onderzoek ter zitting staat centraal (onderzoek tegen onpartijdige rechter,
verdachte mag zijn/haar verhaal doen).
2. Rechtsmiddelen om fouten te herstellen (beslissing van de rechter kan fout zijn en
moet dan kunnen worden hersteld).
- Tegenovergestelde van de waarde die wordt gehecht aan eindigheid bij
instrumentaliteit.
3. Bescherming feitelijk onschuldigen staat centraal (i.p.v. niet-criminele burger).
- Inperking (strafrechtelijke) staatsmacht (i.p.v. efficiëntie)
- De staatsmacht is heel ingrijpend als die bij strafrecht wordt uitgeoefend.
Macht corrumpeert (men zou al snel verdergaan dan eigenlijk mag).
Ten slotte
Het gaat bij de afweging van instrumentaliteit en rechtsbescherming niet om ‘goed tegenover
kwaad’. Het gaat om het bewaren van een balans tussen die twee. In het wetboek van
Strafvordering is die strijd tussen de twee waarden goed te zien (art. 67 Sv).
Het model heeft ook blind spots. Noem bijvoorbeeld de positie van het slachtoffer. De positie
van het slachtoffer komt veel aan de orde in veel facetten van de Nederlandse
strafrechtspleging. De positie van het slachtoffer komt echter weinig aan bod in het model
van instrumentaliteit en rechtsbescherming.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper minkeplate13. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
