(methodiek; methodisch werken)
Leerdoelen
● Je kunt uitleggen wat verstaan wordt onder methodisch werken.
● Je kunt toelichten uit welke vijf stappen een methodisch stappenplan bestaat.
● Je kunt toelichten met welke verschillende soorten doelen je als pedagogisch werker te
maken krijgt.
● Je kunt uitleggen hoe je SMART doelen formuleert.
● Je kunt toelichten hoe je op basis van een beginsituatie en doelen een (methodisch) plan
opstelt voor een activiteit.
● Je kunt toelichten hoe je op basis van een (methodisch) plan de uitvoering van een
activiteit methodisch aanpakt.
● Je kunt uitleggen hoe je instructie geeft volgens het directe instructiemodel.
● Je kunt toelichten hoe je de evaluatie van een activiteit methodisch aanpakt.
● Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen een productevaluatie en een procesevaluatie.
● Je kunt toelichten hoe je reflecteert met behulp van de STARR-methode.
Inleiding
Als pedagogisch werker handel je volgens vooraf bepaalde stappen. Deze manier van
werken heet methodisch handelen. Door methodisch te handelen leer je op een
gestructureerde manier je doel te bereiken. De structuur zit 'm in een vast stappenplan.
1 Methodisch stappenplan
Methodisch te werk gaan is essentieel bij PW. Je noemt deze werkwijze methodisch handelen of
methodisch werken. Als je methodisch werkt, volg je een stappenplan. Deze manier van werken
is nodig om een specifiek doel te bereiken.
UITLEG
Methodisch werken is bewust handelen volgens vooraf geplande stappen. Deze stappen volg je
om een bepaald pedagogisch doel te bereiken.
CASE
Cindy werkt methodisch
Cindy werkt als pedagogisch medewerker op een medisch kinderdagverblijf. Zij werkt op een
groep van acht kinderen in de leeftijd van 3 tot 5 jaar. Sinds kort is er een nieuw meisje in de
groep, Kiara. Kiara is 3 jaar oud en wil niet met andere kinderen spelen of meedoen met
groepsactiviteiten. Huilend rent zij rondjes als Cindy haar toch iets met de anderen wil laten
doen. Haar ouders maken zich ernstig zorgen. Het is tenslotte belangrijk voor de sociale
ontwikkeling van Kiara dat zij met andere kinderen leert omgaan.
In een vergadering met het multidisciplinaire team is het gedrag van Kiara eerst besproken.
Daarna is er gezamenlijk een doel bepaald: Kiara leren omgaan met andere kinderen. Het team
heeft de input geleverd voor een behandelplan met daarin de activiteiten die nodig zijn om dit
doel te bereiken. Cindy en haar collega's kunnen hier gericht mee aan de slag.
Over enkele maanden zal ze rapporteren aan het team zodat ze samen kunnen beoordelen of de
methodische aanpak werkt.
,Cindy op de groep
1.1 Vier kenmerken
Opvallend aan methodisch werken is dat het vier belangrijke kenmerken heeft. Het verloopt
doelgericht, planmatig, procesmatig en bewust.
Doelgericht
Doelgericht handelen is vooruitkijken: wat is het doel, waar werken we naartoe, waar willen we
uitkomen, wat willen we bereiken? Doelgericht handelen is ook terugkijken: hebben we het doel
bereikt en zijn we uitgekomen waar we wilden uitkomen?
Planmatig
De weg waarlangs je gaat werken, beschrijf je in een plan. Dat kan een lesplan zijn, de
beschrijving van één activiteit, een volledig activiteitenplan, een ontwikkelplan of zelfs een
beleidsplan.
Planmatig betekent ook dat elke stap die je zet, te maken heeft met de vorige stap en met de
volgende stap. Alle stappen zijn met elkaar verbonden, er zit een logische lijn in.
Procesmatig
Tijdens de uitvoering van een activiteit werk je naar het doel toe. Als pedagogisch werker houd je
in het oog of je nog op de goede weg zit, of dat je moet bijsturen.
Bewust
Bij het aanbieden van activiteiten denk je na over de doelen die je wilt bereiken. Je houdt tijdens
de uitvoering het proces in de gaten. Dit betekent dat je bewust bezig bent. Je bent je niet alleen
bewust van de situatie van het kind of de groep, de doelen, de werkwijze en het proces, maar
ook van je eigen gevoelens. Ook ben je je bewust van de invloed van je eigen gedrag.
1.2 Vijf stappen
Methodisch werken bestaat uit vijf stappen. Het doorlopen daarvan leidt naar het behalen van de
doelen. Voordat je met de kinderen of jongeren aan de slag gaat, heb je nagedacht over hoe je
stap voor stap naar het gestelde doel toe kunt werken.
,Het methodisch stappenplan
Stap 1: Beginsituatie beschrijven
In de eerste plaats is het belangrijk om een beeld te krijgen van het kind, de jongere of de groep
voor wie je iets, bijvoorbeeld een activiteit, voorbereidt. Je stelt jezelf een aantal vragen en
beschrijft dan de beginsituatie.
VOORBEELD
Voorbeeldvragen beginsituatie
Wie is het kind, de jongere of de groep?
Welke hulpvraag heeft hij/zij?
Hoe ziet zijn/haar achtergrond eruit?
Welke mogelijkheden heeft hij/zij?
Stap 2: Doelen formuleren
Na het beschrijven van de beginsituatie ga je doelen formuleren. Je denkt na over het doel dat je
voor het kind, de jongere of de groep voor ogen hebt. Ook dat kun je doen aan de hand van
vragen. Pas als je weet wat het doel is, kun je een plan maken.
VOORBEELD
Voorbeeldvragen doelen
Welk gedrag wil ik zien?
Welk leerdoel staat er in het lesplan?
Wat moet het kind uiteindelijk bereiken?
, Stap 3: Plan maken
Nu ga je een plan maken. In het plan beschrijf je hoe je naar het doel wilt toewerken. Je stippelt
de route uit. Daarbij sta je open voor meningen en feedback van anderen. Je regelt de zaken zo,
dat je het plan kunt uitvoeren: je zorgt ervoor dat alles wat je nodig hebt, er is. Je weet wat je
gaat doen en hoe je dat gaat doen. Ook weet je wat het kind, de jongere of de groep gaat doen.
Als je dit allemaal weet, ben je klaar voor de uitvoering van het plan. Maar eerst stem je nog de
werkzaamheden af met collega’s.
VOORBEELD
Afstemming
Weet je nog dat Cindy op het medisch kinderdagverblijf eerst met het multidisciplinaire team
overlegde? Dat deed ze ook zodat iedereen die met Kiara werkt, weet wat de doelen zijn en hoe
ze die doelen denken te gaan bereiken. Op die manier werkt iedereen aan dezelfde uitkomst.
Activiteiten van verschillende disciplines zijn dan 'eenduidig', ze botsen niet met elkaar.
Stap 4: Uitvoeren
Je licht het kind en de ouders/opvoeders nu in. Je vertelt over het doel en welk plan is bedacht
om dat doel te bereiken. Daarbij leg je uit wat je van hen verwacht. Hoe je dit allemaal gaat doen
heb je van tevoren vastgelegd. Tijdens de uitvoering van de activiteit(en) begeleid je het kind, de
jongere of de groep professioneel, op een door jou (vooraf) gekozen wijze. Je houding is
betrokken en empathisch. Je blijft tijdens de uitvoering het proces in de gaten houden. Op die
manier kun je bewust kiezen om veel te sturen en de zaken nauwlettend in de gaten te houden,
of je kiest juist voor begeleiding op afstand.
CASE
Amir leert braille
Sophie werkt als onderwijsassistent op een Cluster 1-school voor blinde en slechtziende
kinderen. Ze begeleidt Amir bij het aanleren van het brailleschrift. Dat is een stappenplan op
zichzelf. Ze begint bij het leren voelen van de zes verschillende posities binnen een braillecel.
Daarna gaan Sophie en Amir aan de slag met de eerste tien letters van het alfabet. Sophie legt
nog veel uit, controleert regelmatig of Amir het begrijpt en test zijn vaardigheid. Daarna volgen de
volgende tien letters, dan de laatste zes, en de interpunctie. Hoe meer Amir oefent, des te beter
kan Sophie het aan hem zelf overlaten. Ze neemt steeds meer afstand in de begeleiding.
