Internationale machtsverhoudingen tijdens en na de koude oorlog
Week 1.
Tot en met blz. 35, aantekeningen en powerpoint.
2 artikelen historisch nieuwsblad
1e wereldoorlog begin zelfvernietiging Europa als wereldmacht – VS voor het eerst Rol gespeeld
Munchen 1938
Hitler eist Sudetenland op,
1. Interessant want, in een onderonsje werd beslist over een klein land maar in feite lot Europa.
Volkenbond werd gepasseerd.
2. Synoniem voor het toegeven aan de dictator omwille vrede
3. VS en Sovjet Unie (machtspolitiek gaf doorslag molotov-ribbentroppact) nog afwezig
Van WO2 naar Koude oorlog
Hoe kan het dat Geallieerden die tijdens de Tweede Wereldoorlog eendrachtig gevochten hebben
tegen Duitsland (en Japan) zich kort na de Tweede Wereldoorlog in een Koude Oorlog” storten en
elkaars vijanden worden?
Ten eerste zijn er fundamentele ideologische geschillen tussen de Geallieerden. Communisme werd
als een gevaar gezien en dit zorgde voor veel wantrouwen. Stalin wilde een buffer tegen het Westen
in de vorm van een alliantie van Oost-Europa, hij installeerde hier overal communistische overheden
dit was tegen de afspraken in. Uit angst voor meer uitbreiding kwam de VS met containmentpolitiek
(Truman doctrine). Nu een scheidslijn tussen Sovjetblok en het Westen. Door Marshallplan en
Comecon economische deling. Inval Praag 1948 zorgde voor oprichting NAVO. Angst communisme
geeft ruimte herbewapening BRD, antwoord was WP nu tweedeling voltooid.
Welke gebeurtenissen/acties na mei 1945 brengen de “Koude Oorlog” op gang?
Opdeling van Duitsland, verschil denazificatie. Claims Sovjet-Unie op gebieden in Iran, Turkije,
Griekenland. Atoombom VS had invloed op winnen van deze geschillen. Communistische invloed
Oost-Europa, inval Praag SU 1948. Oprichting D-mark en blokkade van Berlijn
Was de “Koude Oorlog” door de machthebbers te voorkomen geweest?
Niet op de manier waarop hun waren ‘ingesteld’. Stalin ging er al van uit dat er een nieuwe strijd zal
komen waaruit het communisme zal winnen uit angst hiervoor zijn er verschillende acties
ondernomen vanuit Westen die de spanning verhoogden. Bemoeienis was voor machthebbers van
fundamenteel belang.
Hoe was de situatie na de Tweede Wereldoorlog in Europa? Economisch en maatschappelijk? Hoe
pakten de diverse bevolkingsgroepen het leven weer op en hoe ging men om met daders en
slachtoffers? Zijn alle schuldigen gestraft en is de slachtoffers recht gedaan?
Leiders Derde Rijk verantwoorden voor internationaal oorlogstribunaal. Berechting van misdaden op
lager niveau zelf geregeld door bezettende mogendheid. Oost-Duitsland drastische afrekeningen met
nazisme, ook grootkapitaal en grootgrondbezig aangepakt. In Westelijke zones wat soepeler en ook
veel hooggeplaatste nazi’s dans ontsprongen. Stalin argumenteerde dat afspraken niet waren
nagekomen. W en O Duitsland groeien economisch en politiek uit elkaar.
Conferentie van Teheran (nov 1943) – Churchill, Roosevelt, Stalin
- Poolse Grens (Stalin wil stuk van Polen)
- Opdeling Duitsland
- Roosevelt doet territoriale concessies
Geschilpunten:
1. Tweede Front (Normandië, (Stalin boos over Afrika)
2. Voorkomen deal tegenpartij (wantrouwen), Stalin wilde veiligheid
Oct. 1944 Moskou – Deal Churchill / Stalin (percentage agreement)
,Jalta Conferentie (feb 1945) Churchill, Roosevelt, Stalin
- Roosevelt wilde vrije verkiezingen Europa
- Verdeling Polen definitief
- Deelname USSR in oorlog Japan (Stalin wilde ijsvrije havens)
- Opdeling Duitsland bezettingszones, Berlijn als Enclave
Verenigde Naties
Stalin op Jalta stemde toe deelname aan nieuwe internationale organisatie (veiligheid waarborgen)
- beter dan Volkenbond
1. universeel lidmaatschap
2. veiligheidsraad optie bindende besluiten
3. optie tot sancties en tegengaan militair optreden
- Tekort communistische landen ondervangen door vetorecht (VS, Sovjetunie, Frankrijk, UK, China
Conferentie Potsdam (Juli, 1945) Attlee, Truman, Stalin
Truman (vicepresident) – Oorlog eindigen (Japan), VN, samenwerking EU
Britse doel – Overleven
Stalin – Duitsland verdeling ongunstig, accepteert want denkt communisme wint op de lange termijn
- Duitsland zou behandeld worden als 1 economische eenheid, in praktijk weinig van terechtgekomen
Proces Neurenberg – Denazificatie.
Oost – Drastisch
West – soepeler (vooral lagere functionarissen), veel dans ontsprongen. Gevolg stalin beweerde
dat de westelijke geallieerden de afspraken niet nagekomen zijn.
Bezet Duitsland – oorlogsschade te vergoeden (geen gelijke regeling)
Ruhrgebied – kleine opbrengst naar Rusland, voor de rest naar eigen inzicht
Oost – compleet leeggehaald voor reparaties
West – bang voor gevolgen te harde aanpak (leer versailles), ook grote voedselleveranties
Afspraken Polen massale gedwongen volksverhuizingen
Oost – Socialistische eenheidspartij Duitsland (SED)
West – kapitalistische economie, meerpartijenstelsel
- in plaats van afgesproken hereniging steeds grotere verschillen
- in plaats van demobilisatie werd de bezetting gehandhaafd
Hiroshima
Doel A-bom capitulatie Japan(volgde 15 aug.), stoppen rode leger. Ook signaal Stalin?
1952 veiligheidspact Japan en VS – Japan volledig in Westerse invloedssfeer.
Het ijzeren Gordijn
Polen – niet communisten overwinning (haat tegen Russen), na gemanipuleerde hertelling
communistische partij meerderheid.
Hongarije – zijde van Duitsland WO2. Bezet door Sovjettroepen, communistisch bewind opgelegd en
herstelbetalingen. Alleen stemmogelijkheid communisme.
Bulgarije – Eerst pro Duits, daarna Anti. Patriottisch Front(communistisch verzet). Streng
communistisch bewind
Roemenië – Communisten winnen stemming, bezette belangrijke posten overheid. Collectivisatie.
Relatiever onafhankelijker tegen Moskou dan andere landen.
Joegoslavië – geen last van Sovjettroepen, onder leiding van Josip Broz Tito hardnekkig verzet. Geen
leiding van Staling, openlijke breuk met Moskou in 1948. Werd een federatie (zes) en 2 autonome
gebieden (Kosovo en Vojvodina).
Albanië- Communistische volksrepubliek, strikt Stalinistische koers.
, Tsjecho-Slowakijke – Sovjet eerst bevrijders, communisten winnen stemming. 1948 staatsgreep
communisten, nu een eenpartijstaat. Zuiveringen.
Week 2
Boek tot blz. 54 en aantekeningen en powerpoint
Artikelen Melching en Verhagen (blackboard)
Trumandoctrine
Wereld verdeeld in vrije democratische staten en dictaturen, beleid VS vrijheid overal ter wereld
verdedigen (Economisch, politiek, militair) – containment politiek
Economische component – Marshallplan, hulp mits meewerken aan monetaire stabiliteit, open
marktenen vrijhandel.
- april 1948 ontstaan Europese Economische Samenwerking (OEES) – later OESO
Motieven VS: 1. Wederopbouw Europa
2. Voedingsbodem communisme tegengaan
3. Creëren toekomstige afzetmarkt
4. Politieke invloed
Wirtschaftswunder – opkomst Japan en Duitsland en welvaart in West – Europa
Navo – 4 april 1949 in Washington
* politieke organisatie onder leiding van secretaris-generaal en overleg tussen de regeringen –
militaire organisatie onder leiding van de NAVO-opperbevelhebber
Antwoord Sovjet Unie in 1955 oprichting van het Warschaupact
- Vanaf nu economische en militaire tweedeling in Europa.
Duitsland
- Samenwerking verliep niet in de vier bezettingszones.
1948 – invoering D-Mark, voorlopig bekroning van de drie Westerse zones
Antwoord Stalin – Blokkade van Berlijn – Alle toegangswegen en spoorwegen van Berlijn naar het
Westen Sluiten. Gevolg de luchtbrug (Meer dan driehonderdduizend vluchten), Sovjet-Unie
beëindigt 12 mei 1949 de blokkade als gevolg daarvan.
Oprichting in West Duitsland van de BRD – 20 September 1949
- Snelle ecomonische opkomst wou Frankrijk beteugelen – oprichting EGKS
- Hallsteindoctrine = landen die betrekkingen met de DDR aangingen verloren de diplomatieke
banden met Bonn. Uitzondering was de Sovjet Unie.
Oprichting Oost Duitsland van de DDR – 7 oktober 1949
Duitse herbewapening
- VS wou verdeling van de lasten
- Frankrijk was huiverig voor Duitse herbewapening Voorstel EU defensiegemeenschap, strandde
bij ratificatie in notabene Frankrijk
- Pact van Brussel werd in 1954 omgevormd to West-Europese Unie(WEU) – toetreding BRD en
herbewapening BRD. Gevolg was Warschaupact.
Oost Azië
- Nederland werd gedwongen (VS) regering over te dragen aan de nationalisten van Soekarno in
Indonesië.
- Noorden Vietnam in handen communisten (Vietminh), Frankrijk gesteund door VS in het zuiden. Na
opgeven in 1954 (nederlaag Dien Bien Phoe) Frankrijk nam VS het zelf over.
