Aantekeningen hoorcollege’s PvdC
1.1 ‘Introductie van de cursus’
Hoe werkt communicatie? Wat doet het voor of met mensen? Wanneer werkt het wél, en wanneer
niet? Hoe kan het effectiever?
En dan met name twee onderdelen van de psychologie: • Cognitieve psychologie • Sociale
psychologie
Sociale en cognitieve psychologie
Sociale psychologie
zelfbeeld, zelfpresentatie, stereotypen, attitudes, relaties, groepsprocessen, perspective-taking,
sociale emoties, …
Mens als sociaal wezen
Cognitieve psychologie
waarnemen, aandacht, geheugen, beslissen, creativiteit, taal, motoriek, redeneren, bewustzijn,
emoties, …
Mens als informatieverwerker
• Allebei sterk leunend op het experiment als basis voor wetenschappelijke kennis
Leerdoelen
1. kennis van en inzicht in de (vooral door de sociale en cognitieve psychologie in kaart gebrachte)
universele eigenschappen van de mens die belangrijk zijn voor het begrip van talige én niettalige
vormen van communicatie en mediagebruik
2. kennis van en inzicht in de binnen de sociale en cognitieve psychologie gangbare
onderzoeksmethoden
3. vaardigheden om zelfstandig relevante vakliteratuur te vinden, te verwerken en systematisch te
evalueren
1.2 ‘Introductie tot de diersoort Homo Sapiens: biologische evolutie als vertrekpunt’
Homo sapiens is gewoon een diersoort
Onze ‘extended’ familie
Onze familierelaties zijn mooi zichtbaar in het embryo
Kieuw-structuren in alle gewervelde embryo’s…
Belangrijkste lessen van de evolutie-documentaire
1. We zijn dieren!
2. We zijn net als andere dieren ‘wandelende gereedschapskisten’, met allerlei biologisch
geëvolueerde eigenschappen (‘biologische adaptaties’) die ons in onze ‘niche’ helpen te overleven en
ons voort te planten
3. We delen een flink deel van dat gereedschap met heel veel andere dieren (bijv. een ‘basic
vertebrate body plan’, cardiovasculair systeem, visueel perceptiesysteem, geheugen, emotie, etc.)
, 4. We hebben ook een aantal relatief of zelfs volledig unieke ‘tools’ (bijv. héle handige handen, het
taalvermogen, andere aspecten van onze socialiteit…)
Wat kan je zoal doen om niet ten onder te gaan?
Sean Carroll:
• Get bigger
• Get armor
• Get out of the way
The cultural animal:
De vierde weg:
• Get smarter!
• Wordt beter in het representeren (map-making) van je omgeving en jezelf!
• Zorg voor executive control zodat je geen slaaf bent van evolutionaire reflexen
• Ga samenwerken, daarover communiceren, het vastleggen, er over lesgeven!
Leidend principe in de moderne sociale en cognitieve psychologie: Veel van onze mentale vermogens
en neigingen zijn niet toevallig, maar biologisch geëvolueerde onderdelen van de standaard toolkit
van de soort
“Standaard toolkit” -- dus iedereen is precies hetzelfde?
Gelukkig niet!
• Genetische variatie
• Andere leerervaringen, en daardoor ook andere ideeën
1.3 ‘Introductie tot de diersoort Homo Sapiens: het culturele dier’
Alle levende wezens moeten dingen in de wereld ‘gedaan krijgen’ om te overleven en te
reproduceren…
En wat ze aan interne vermogens hebben moet daar bij passen
• Boom: stofjes uit de grond en de lucht halen, zonlicht opvangen
• Solistisch dier: eten zoeken en evt. doodmaken, ontsnappen aan andere dieren, navigeren,
slaapplek zoeken
• Sociaal dier: Dát alles, plus gedrag coördineren, samenwerken, conflicten oplossen
Onze hersenen lijken best wel op die van chimpansees…
Dunbar 2016
Onderzoek naar verschillende primatensoorten: Relatieve omvang van de neocortex hangt samen
met de omvang van de sociale groepen waarin deze soorten leven Social brain hypothesis: dit is geen
toeval! Voor het samenleven in grotere groepen heb je meer ‘rekenkracht’ nodig
