Het gaat over de tijd van pruiken en revoluties, over de Amerikaanse- en de Franse revolutie. Ook gaat het over de standenmaatschappij en dit is te herkennen aan de soorten machten van de rechtsstaat van nu. geschikt voor VWO 2
Samenvatting geschiedenis hoofdstuk 4
4.1 de pruikentijd
Tijd van pruiken en revoluties:
In de 18e eeuw ging de economie achteruit:
- Er bleef weinig over van de textielnijverheid in Leiden en Haarlem
- Met de handel ging het slecht. De VOC en andere bedrijven maakten steeds minder winst.
- In veel steden groeide de werkloosheid, hierdoor groeide de armoede en daalde het aantal
inwoners
Het ging goed met banken. Nederlandse families die rijk waren geworden in de 17e eeuw leenden
hun geld uit tegen rente. Hierdoor werden ze nog rijker. Amsterdam was het financiële centrum van
Europa, hier leenden ondernemers en overheden uit heel Europa hun geld.
De 18e eeuw is de tijd van pruiken en revoluties. Aanzienlijke mannen in heel Europa droegen toen
een pruik. De Franse koning Lodewijk XIV was een voorbeeld van hun. Hij droeg een pruik om te
verbergen dat hij kaal werd. Vrouwen lieten vaak haarstukjes verwerken in hun opgestoken kapsel.
Omstreeks 1700 verloor Nederland zijn economische voorsprong aan Engeland en Schotland. Deze
twee landen vormden vanaf 1707 samen Groot-Brittannië. In Frankrijk kwam ook handel en
nijverheid tot bloei. Maar in Frankrijk was ook grote armoede. Arbeiders in de steden en boeren op
het platteland woonden in krotten en hutten.
In de steden werden burgers rijk door:
• Handel
• Nijverheid
In de Franse standenmaatschappij was de bevolking verdeeld in standen met eigen rechten en
plichten. Dit waren de verschillende standen:
1. Geestelijken. Hadden veel privileges, hoefden weinig of geen belasting te betalen.
2. Adel. Hadden veel privileges. Hoefden weinig of geen belasting te betalen. Alleen edelen
konden legerofficier worden of ander goedbetaalde overheidsbanen krijgen. Ook hadden ze
heerlijke rechten.
3. De rest van de bevolking. Boeren moesten pacht (huur) betalen voor het gebruik van de
grond. Als ze graan of druiven wilden malen of persen, moesten ze tegen betaling de molen
of wijnpers van hun heer gebruiken.
Indirecte belasting: wordt betaald door aankoop van producten. Door de indirecte belasting was
voedsel duur. De lonen van de arbeiders bleven steeds meer achter bij de stijging van de prijzen.
Sinds de wetenschappelijke revolutie in de 17e eeuw waren er belangrijke ontdekkingen gedaan in
West-Europa en Noord-Amerika. hierdoor ontstond er in deze landen in de 18e eeuw het idee dat
mensen alles konden begrijpen en verklaren met hun verstand (de rede). Door dit raditionele denken
zou de wereld ook beter en gelukkiger worden. De beweging van mensen die het gebruik van het
verstand wilden bevorderen, werd de verlichting genoemd.
Aanhangers van de verlichting dachten dat kwaad en ellende het gevolg waren van domheid.
o Mensen moesten niet zomaar geloven wat de kerk en andere autoriteiten zeiden
o Kennis was belangrijk en maakte vooruitgang mogelijk. Wie veel wist, liet zich niet zomaar
wat wijsmaken
De schrijvers Diderot en d’Alembert brachten vanaf 1751 alle mogelijke kennis bij elkaar in de
encyclopedie. Hij bestond uit 28 boeken met 72 000 artikelen en duizenden afbeeldingen.
, Verlichte denkers richtten ook genootschappen op om zich samen met wetenschap en cultuur bezig
te houden. (Felix Meritis, Amsterdam).
De verlichting leidde tot nieuwe ideeën:
• Godsdienst, verlichte denkers keurden godsdienstige striktheid af
• Voor de verlichting geloofde bijna iedereen dat god voortdurend ingreep in het leven.
Verlichte denkers meenden dat alles het gevolg was van menselijk handelen en
natuurwetten.
De Franse denker Volitaire zag God wel als degene die de wereld geschapen had, maar dat god er
verder niet mee bemoeide. Sommige mensen gingen nog verder en geloofden niet meer in god. Zij
werden atheïst.
Volgens verlichte denkers zijn alle mensen gelijk geboren en moeten ze gelijke rechten hebben die
voor alle mensen gelden: mensenrechten. (recht op godsdienst en meningsuiting).
Rechtsstaat: staat waarin iedereen zich aan de wet moet houden.
Verlichte denkers wilden meer vrijheid, meer gelijkheid en meer invloed op de politieke
besluitvorming.
De Britse denker John Locke schreef dat vorsten hun macht van het volk krijgen. Het is hun taak om
het leven, de vrijheid en het bezit van de burgers te beschermen. Als vorsten hun macht misbruiken
of ongeschikt zijn, mag het volk ze afzetten en een andere regering aanwijzen.
Volgens Charles Montesquieu moesten drie machten worden verdeeld (driemachtenleer):
1. Wetgevende
2. Uitvoerende
3. Rechterlijke macht
Met gescheiden machten kon worden voorkomen dat bestuurders het volk onderdrukten.
4.2 revolutie in Amerika
Amerikaanse revolutie: 1765-1787
In de 17e eeuw stichtten Engelse kolonisten 13 kolonies aan de Noord-Amerikaanse oostkust. Één
van de kolonies, New York, werd in 1664 veroverd op de Nederlanders. Er woonden hier veel mensen
met een Afrikaanse en Europese achtergrond. Maar steeds minder inheemse bewoners: indianen. In
1700 hadden de kolonies 250 000 bewoners. In 1775 waren dat er tien keer zo veel. Er werden veel
kinderen geboren en weinig stierven er.
Veel Amerikanen ergerden zich al lang aan de Britse overheid. Deze besloot in 1764 dat de
Amerikanen belasting moesten betalen. Dat leidde in 1765 tot felle protesten. Amerikanen die zich
sons of liberty noemden, vonden dat de Bitten hun geen belastingen mochten opleggen zolang ze
niet waren vertegenwoordigd in het Britse parlement (no taxation without representation). Door het
verzet gingen de belastingen niet door, maar in 1773 ontstond opnieuw woede. Het Britse parlement
besloot toen dat alleen de Britse East Indian Company thee in Noord-Amerika mocht verkopen.
Op 16 december 1773 klommen tientallen als indianen verklede Amerikanen in de haven van Boston
aan boord van schepen die waren volgeladen met thee. Ze gooide alle thee over boord. De Britse
regering schafte harde strafmaatregelen aan. Om zich daartegen te verzetten vormden Amerikaanse
kolonies samen het Congres. Vanaf 1765 vond zo de Amerikaanse Republiek plaats, waardoor de
dertien kolonies uiteindelijk in 1783 een onafhankelijke staat werden. Het onafhankelijk worden van
kolonies heet dekolonisatie.
Het Congres wilde zich in 1774 nog niet van Groot-Brittannië afscheiden, maar in 1776 veranderde
dat. Dat komt doordat Thomas Paine (Engelse immigrant) riep op om Groot-Brittannië te breken. De
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper 119989I. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,56. Je zit daarna nergens aan vast.
