Samenvatting Ontwikkelingspsychologie Tentamen
Feldman, R.S. (2019). Ontwikkelingspsychologie. 3e editie. Samengesteld door: docenten
Toegepaste Psychologie Fontys Hogescholen HRM en Psychologie. Amsterdam: Pearson
Education.
Deel 1: De ontwikkeling van het kind
- H1: 1.1.1 – Reikwijdte van het vakgebied (blz 5) en 1.2.3 – Vraagstukken bij de
thema’s van de ontwikkelingspsychologie (blz 7)
- H3: 3.3.4 – De prenatale omgeving: bedreigingen voor de ontwikkeling (blz 17)
- H4: 4.1.2 – Geboorte: van foetus tot pasgeborene (blz 25), 4.3.1 – Fysieke
vaardigheden (blz 32), 4.3.2 – Zintuigen (blz 34)
Deel 2: De babytijd
- H5: 5.1.1 – Fysieke groei: de snelle schreden van de babytijd (blz 38), 5.2.1 –
Reflexen: onze aangeboren fysieke vaardigheden (blz 40), 5.2.2 – Motorische
ontwikkeling bij baby’s: fysieke mijlpalen (blz 42)
- H6: 6.1.1 – Belangrijke elementen van Piagets theorie (blz 46), 6.1.2 – De
sensomotorische periode: de basis van de vroege cognitieve groei (blz 48), 6.1.3 –
Meningen over Piaget: steun en kritiek (blz 53), 6.2.2 – Het geheugen in de babytijd
(blz 57), 6.3.1 – De basisbeginselen van taal: van geluiden naar symbolen (blz 60),
6.3.3 – Praten tegen kleine kinderen: babytaal
- H7: 7.1.1 – Emoties in de babytijd: kennen baby’s emotionele pieken en dalen? (blz
68), 7.1.2 – De ontwikkeling van het ik: weten baby’s wie ze zijn? (blz 72), 7.1.4 –
Theory of mind: hoe baby’s het mentale leven van anderen en van zichzelf zien (blz
74), 7.2.1 – Hechting: het vormen van sociale banden (blz 75), 7.3.2 – Temperament:
stabiele factoren in het gedrag van een kind (blz 79)
Samenvatting week 1
1.1.1 – Reikwijdte van het vakgebied
Fysieke ontwikkeling: Ontwikkeling die betrekking heeft op de fysieke opbouw van het
lichaam (hersenen, zenuwstelsel, spieren, zintuigen).
Cognitieve ontwikkeling: Ontwikkeling die betrekking heeft op de manier waarop het
gedrag van mensen wordt beïnvloed door groei en verandering in de eigenschappen die de
ene persoon van de andere onderscheiden.
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling: Ontwikkeling die betrekking heeft op de sociale
relaties en interacties met anderen en op duurzame eigenschappen die de ene persoon van
de andere onderscheiden.
De ontwikkeling van het kind: vier thema’s
Oriëntatie Thema’s Voorbeelden van
vraagstukken
Fysieke ontwikkeling Kijkt naar invloed van de *Wat bepaalt de sekse van een
hersenen, zenuwstelsel, de kind (H3)?
spieren, de zintuigen en de
behoefte aan eten, drinken *Wat zijn de
en slaap op ons gedrag langetermijngevolgen van een
premature geboorte (H4)?
*Wat zijn de voordelen van
, borstvoeding (H5)?
*Wat zijn de consequenties van
vroege of late seksuele rijpheid
(H14)?
Cognitieve Kijkt naar intellectuele *Wat zijn de vroegste
ontwikkeling vermogens, waaronder leren, herinneringen die we van onze
geheugen, het oplossen van babytijd kunnen hebben (H6)?
problemen en intelligentie.
*Wat zijn de consequenties van
tv kijken (H9)?
*Heeft tweetaligheid voordelen
(H12)?
*Welke invloed heeft het
egocentrisme van een
adolescent op zijn wereldbeeld
(H15?)
Sociale ontwikkeling Kijkt naar de ontwikkeling en *Reageren pasgeborenen
de verandering van sociale anders op hun moeder dan op
relaties en interacties met andere mensen (H4)?
anderen.
*Hoe kunnen we interetnische
vriendschappen bevorderen
(H13)?
Persoonlijkheids- Kijkt naar de duurzame *Wat is de beste manier om
ontwikkeling eigenschappen die de ene kinderen op te voeden (H10)?
persoon van de andere
onderscheiden. *Wanneer wordt een kind zich
bewust van zijn sekse (H10)?
*Wat zijn de oorzaken van
zelfmoord bij adolescenten
(H16)?
3.3.4 – De prenatale omgeving: bedreigingen voor de ontwikkeling
Teratogeen effect: Omgevingsfactor die leidt tot een geboorteafwijking.
- Voedingspatroon van de moeder: een moeder die gevarieerd eet en zorgt dat ze de
juiste voedingsstoffen binnenkrijgt, heeft minder kans op complicaties tijdens de
zwangerschap de bevalling zal waarschijnlijk ook makkelijker verlopen.
- Leeftijd van de moeder: vrouwen vanaf 30 jaar hebben meer kans op verschillende
zwangerschaps- en geboortecomplicaties (vroeggeboorte of geboorteondergewicht)
dan jongere vrouwen.
- Prénatale begeleiding van de moeder: hoge sterftecijfers baby’s van tienermoeders
komt vaak door armoede en geen toegang tot (goede) prénatale zorg en kraamzorg
als de baby geboren is.
- Gezondheid van de moeder: gezond = gezond eten, gemiddeld aankomen en
voldoende bewegen deze leefstijl kan ervoor zorgen dat het risico op obesitas,
hoge bloeddruk en hartkwalen aanzienlijk beperkt wordt. Een zieke zwangere vrouw
kan desastreuze gevolgen hebben op de gezondheid van de baby vooral in het
begin van de zwangerschap: rodehond bij moeder tot elfde week, kan de baby blind,
doof, hartafwijkingen of hersenbeschadiging oplopen. Soa’s en andere ziekten zoals
waterpokken of de bof kunnen de baby ernstig beschadigen.
, - Drugs- of medicijngebruik: paracetamolgebruik kan leiden tot bloedingen veroorzaken
bij de foetus en regelmatig paracetamolgebruik kan leiden tot fysieke achterstand bij
peuters en kleuters. Sommige medicijnen uitten zich pas tientallen jaren later, dit kan
leiden tot baarmoederhalskanker bij vrouwen en onvruchtbaarheid bij mannen. Ook
als al zwangere vrouwen anticonceptiepillen slikken is dit schadelijk. Drugs zijn nog
schadelijker: marihuana kan zorgen voor snel geïrriteerde en nerveuze snel afgeleide
kinderen. Moeders die verslaafd zijn aan cocaïne brengen een kind ter wereld die ook
verslaafd is aan cocaïne en moet een heftige afkickperiode doormaken wanneer het
net geboren is.
- Alcohol, tabak, cafeïne:
Regelmatig alcoholgebruik: kind kan geboren worden met Foetaal
alcoholsyndroom (FAS), dit is een cognitieve stoornis (leerstoornis, ADHD of
andere stoornissen).
Af en toe alcoholgebruik: kind kan geboren worden met Foetale alcoholeffecten
(FAE), het alcoholgebruik resulteert dan in problemen die kenmerkend zijn
hiervoor.
- Stress
- Infecties/ziekte/verwonding
4.1.2 – Geboorte: van foetus tot pasgeborene
Apgar-score
= Een standaard meetsysteem waarmee de gezondheid van een pasgeboren baby kan
worden bepaald aan de hand van verschillende factoren.
Teken 0 punten 1 punt 2 punten
Huidskleur Blauwgrijs, helemaal Normaal, met Normaal over het
bleek uitzondering van de hele lichaam
handen en voeten
Hartslag Afwezig Minder dan 100 Meer dan 100
Reflexen Geen respons Grimas Niest, hoest, draait
weg
Spierspanning Afwezig Beweegt armen en Beweegt actief
benen
Ademhaling Afwezig Langzaam, onregelmatig Goed; huilt
Anoxia: Zuurstofgebrek van een paar minuten bij de baby kan leiden tot
hersenbeschadiging.
5.1.1 – Fysieke groei: de snelle schreden van de babytijd
Vier principes van groei
- Cefalocaudale principe: heeft betrekking op de richting van de groei. Volgens dit
principe volgt groei een patroon dat begint met het hoofd en de bovenste
lichaamsdelen en zich vervolgens uitstrekt naar de rest van het lichaam.
- Proximodistale principe: volgens het proximodistale principe voltrekt onze
ontwikkeling zich vanuit het centrum van ons lichaam naar buiten toe (romp groeit
eerder dan de armen en de benen en hiernaar pas weer de vingers en de tenen).
- Principe van hiërarchische integratie: eenvoudige vaardigheden ontwikkelen zich
doorgaans afzonderlijk en onafhankelijk van elkaar. Iets met de hand grijpen is
bijvoorbeeld pas uitvoerbaar als het kind heeft geleerd hoe bewegingen van de
individuele vingers moet beheersen en integreren.
, - Principe van de onafhankelijkheid van systemen: geeft aan dat verschillende
lichaamssystemen een verschillend groeitempo kennen, de patronen van groei van
de lichaamsomvang, het zenuwstelsel en de seksuele rijpheid lopen sterk uiteen.
5.2.1 – Reflexen: onze aangeboren fysieke vaardigheden
Reflex Leeftijd van Omschrijving Mogelijke functie
verdwijnen
Zoekreflex 3 weken Neiging om het hoofd in de Inname van voedsel
richting te draaien van dingen die
de wang raken.
Stapreflex 2 maanden Beweging van de benen wanneer Voorbereiding op
de baby rechtop wordt gehouden onafhankelijk
en zijn voeten de grond raken. voortbewegen
Zwemreflex 4-6 maanden Neiging om zwembewegingen te Vermijding van
maken met de armen en de gevaar
benen als de baby met zijn
gezicht naar beneden in water
ligt.
Moro-reflex 6 maanden Wordt geactiveerd als de Bescherming tegen
ondersteuning voor de nek en het vallen
hoofd plotseling verdwijnt. De
armen spreiden zich en lijken zich
vervolgens ergens aan vast te
willen klampen.
Babinski- 8-12 Spreiden van de tenen in reactie Onbekend
reflex maanden op een aanraking van de
buitenkant van de voet.
Schrikreflex Blijft in In reactie op een plotseling geluid Bescherming
andere vorm worden de armen en vingers
gespreid en de rug overstrekt.
Knipper- Blijft Snel sluiten en openen van de Bescherming van
reflex ogen bij blootstelling aan direct het netvlies
licht.
Zuigreflex Blijft Neiging om te zuigen aan dingen Inname van voedsel
die de lippen raken.
Kokhalsreflex Blijft De keel vrijmaken Voorkomen van
stikken
5.2.2 – Motorische ontwikkeling bij baby’s: fysieke mijlpalen
Grove motoriek Fijne motoriek
Gemiddelde leeftijd Vaardigheid
(in maanden)
3 Opent hand duidelijk
3,5 Grijpt rammelaar
8,5 Grijpt met duim en wijsvinger
11 Houdt potlood op de juiste
manier vast
14 Bouwt toren van twee blokken
16 Plaatst stokjes in gaatjes
24 Imiteert lijnen op papier
33 Kopieert cirkel
