Literatuur: Persoonlijkheidstrekken
Persoonlijkheid wordt beschreven als het geheel van stabiele,
karakteristieke patronen van gedachten, gevoelens en gedragingen. Deze
persoonlijkheidstrekken helpen ons te begrijpen hoe mensen over langere
tijd consistent reageren in verschillende situaties.
Big Five persoonlijkheidstrekken, ook wel bekend als het OCEAN-
model
1. Openheid voor ervaringen (Openness): Dit beschrijft de mate
waarin iemand openstaat voor nieuwe ideeën, ervaringen en
creativiteit. Mensen die hoog scoren op openheid zijn vaak
nieuwsgierig en avontuurlijk, terwijl mensen die laag scoren meer
traditioneel en pragmatisch zijn.
2. Zorgvuldigheid (Conscientiousness): Dit betreft de mate van
discipline, organisatie en doelgerichtheid. Hoogscorende mensen zijn
vaak betrouwbaar en georganiseerd, terwijl laagscorenden
impulsiever en minder gestructureerd kunnen zijn.
3. Extraversie (Extraversion): Dit verwijst naar hoe sociaal en
energiek iemand is. Extraverten houden van sociale interacties en
zoeken opwinding, terwijl introverten meer gereserveerd zijn en rust
prefereren.
4. Vriendelijkheid (Agreeableness): Dit gaat over de mate van
vriendelijkheid en samenwerking. Mensen die hoog scoren zijn vaak
empathisch en meegaand, terwijl mensen die laag scoren meer
competitief of soms vijandig kunnen zijn.
5. Neuroticisme (Neuroticism): Dit verwijst naar emotionele stabiliteit.
Mensen die hoog scoren op neuroticisme ervaren vaker negatieve
emoties zoals angst en onzekerheid, terwijl mensen die laag scoren
kalmer en emotioneel stabieler zijn.
De Big Five zijn continu verdeeld, wat betekent dat mensen niet volledig
introvert of extravert zijn, maar ergens op een schaal tussen de uitersten
vallen. Persoonlijkheidstrekken blijven stabiel in de tijd en zijn relatief
consistent over verschillende situaties heen.
Hoewel de Big Five het meest gebruikte model is, suggereren sommige
onderzoekers dat niet alle eigenschappen hierin volledig worden
meegenomen. Ook is er een debat over de invloed van
persoonlijkheidstrekken versus situaties: sommige psychologen stellen dat
gedrag meer door de omgeving wordt bepaald dan door stabiele
eigenschappen.
,Tenslotte zijn persoonlijkheidstrekken belangrijk omdat ze langdurige
patronen van gedrag beschrijven die een grote invloed kunnen hebben op
verschillende levensgebieden, zoals werkprestaties, gezondheid en
persoonlijke relaties.
,Facetten: Hoewel persoonlijkheid vaak wordt samengevat in de Big Five,
vangen deze brede eigenschappen niet altijd de volledige complexiteit van
iemands gedrag. Daarom worden specifieke subtrekken, ook wel facetten
genoemd, gebruikt om gedetailleerdere beschrijvingen te geven.
Bijvoorbeeld, iemand kan extravert lijken, maar toch angst hebben voor
spreken in het openbaar. Deze nuances worden verduidelijkt door facetten
zoals warmte of assertiviteit binnen extraversie te meten.
Facetten van Openheid: fantasierijk, open voor gevoelens, nieuwe
ideeën en verschillende waarden.
Facetten van Consciëntieusheid: bekwaam, ordelijk,
plichtsgetrouw, prestatiegericht, gedisciplineerd.
Facetten van Extraversie: sociaal, warm, assertief, actief, op zoek
naar opwinding.
Facetten van Vriendelijkheid: vertrouwend, recht door zee,
altruïstisch, meegaand, bescheiden.
Facetten van Neuroticisme: angstig, boos, depressief, impulsief,
kwetsbaar.
Naast de Big Five bestaan er andere modellen en theorieën.
Hans Eysenck benadrukte bijvoorbeeld het belang van enkel
extraversie en neuroticisme om persoonlijkheidsverschillen te
verklaren, met verbanden naar biologische oorzaken.
Het HEXACO-model voegt de eigenschap eerlijkheid-bescheidenheid
toe aan de Big Five, wat onderscheid maakt tussen oprechte en
manipulatieve persoonlijkheden.
Naast de Big Five zijn er ook andere trekken zoals Machiavellisme,
narcisme, zelfwaardering en optimisme, die belangrijke aspecten van
gedrag en attitudes verklaren.
The person-situation debate: In de jaren ’60 stelde Walter Mischel voor
dat gedrag sterk afhankelijk is van de situatie en niet altijd consistent is.
Deze theorie leidde tot een debat over de vraag of persoonlijkheid
daadwerkelijk bestaat, of dat het een illusie is. Tegenwoordig accepteren
de meeste onderzoekers dat gedrag zowel door persoonlijkheid als door
situaties wordt beïnvloed. Persoonlijkheidstrekken geven een gemiddelde
indicatie van hoe iemand zich gedraagt over verschillende situaties, maar
zijn minder goed in het voorspellen van gedrag in specifieke situaties.
De Mini-IPIP Scale is een korte vragenlijst die iemands persoonlijkheid
meet op basis van de Big Five persoonlijkheidstrekken. De schaal bevat 20
, stellingen die het gedrag van een persoon beschrijven, en de deelnemer
beoordeelt hoe accuraat elke stelling hen beschrijft op een schaal van 1
(zeer onnauwkeurig) tot 5 (zeer nauwkeurig).
De deelnemer vult de schaal in door per stelling een cijfer van 1 tot
5 in te vullen.
Bepaalde stellingen (zoals negatieve formuleringen) moeten
omgekeerd gescoord worden door het oorspronkelijke cijfer van 6 af
te trekken. Elke persoonlijkheidstrek (OCEAN) wordt berekend door
de scores van vier specifieke stellingen op te tellen, inclusief de
omgekeerde cijfers waar van toepassing.
De scores variëren van Extreem hoog (19-20) tot Extreem laag (4-5).
Een lage score op een trek betekent dat de persoon het
tegenovergestelde van die eigenschap vertoont (bijv. laag op
Extraversie betekent introversie).
Literatuur: Roberts 2022 Personality Psychology
De persoonlijkheidspsychologie richt zich op individuele verschillen in
gedachten, gevoelens en gedragingen die stabiel zijn over tijd en situaties.
Er zijn vier belangrijke verantwoordelijkheden binnen de
persoonlijkheidspsychologie:
1. Beschrijving van persoonlijkheid: Welke eenheden of
constructen worden gebruikt om persoonlijkheid te begrijpen?
2. Documentatie van ontwikkeling: Hoe ontwikkelt persoonlijkheid
zich gedurende het leven?
3. Uitleg van processen: Waarom en hoe beïnvloedt persoonlijkheid
verschillende levensuitkomsten?
4. Inzicht in individuen: Hoe kunnen we de persoonlijkheid van een
individu begrijpen en hun acties, gevoelens en motivaties verklaren?
Het veld heeft in de afgelopen twee decennia grote vooruitgang geboekt
in het beantwoorden van deze vier vragen, ondersteund door longitudinale
studies en nieuwe methoden.
WAT ZIJN DE ANALYSE-EENHEDEN IN DE
PERSOONLIJKHEIDSWETENSCHAP?
Personality psychology richt zich op vier belangrijke domeinen of
eenheden van analyse:
