Literatuur week 5 – Sancties
Alle literatuur en informatie uit het hoorcollege is in deze samenvatting verwerkt
Regelgeving:
Leidraad Financiële Sanctieregelgeving (12 augustus 2020) van het
Ministerie van Financiën
Addendum bij Leidraad Financiële Sanctieregelgeving (versie 6 maart
2023)
Leidraad Wwft en Sw (versie december 2020) van de Nederlandsche Bank
Sanctions Guidelines:
via: https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-5664-2018-INIT/
en/pdfLinks to an external site.
FAQ sancties inzake Rusland: Frequently asked questions - Sanctions
against Russia - European Commission (europa.eu)Links to an external site.
Richtlijn (EU) 2024/1226Links to an external site.
Introductiecasus FC Hoofddorp
FC Hoofddorp spelt al jaren in de subtop van de hoofdklasse en heeft ambities
om profclub te worden. Om dat doel te bereiken, is er geld nodig. Eén van de
bestuurders vindt een geïnteresseerd persoon, de Rus Anton Tomilev. Tomilev is
een 24-jarige multimiljonair met een eigen olie- en gasbedrijf in Rusland. Tomilev
neemt – in persoon – een meerderheidsbelang in FC Hoofddorp B.V. over en zal
zo de nieuwe UBO worden. De bank van FC Hoofddorp screent de nieuwe UBO en
komt erachter dat het bedrijf van Tomilev zaken doet met gesanctioneerde
partijen in Rusland, zoals Gazprom Neft.
Als je de bank zou zijn, wat zou je dan doen? Zou je de relatie opzeggen?
Er is geen zwart-wit antwoord. De situatie vereist een zorgvuldige afweging van
juridische, ethische en risicomanagementaspecten.
1) Juridische aspecten:
Sancties tegen Rusland: Het feit dat Anton Tomilev zaken doet met
gesanctioneerde partijen zoals Gazprom Neft, roept belangrijke juridische
vragen op. Hoewel hij zelf als individu misschien niet direct onder de
sancties valt, kan de bank verplicht zijn om te handelen op basis van de
bredere sanctiewetgeving (bijvoorbeeld de Europese en/of Amerikaanse
sancties tegen Rusland).
Compliancy met anti-witwaswetgeving: De bank moet voldoen aan de
Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme
(Wwft). Dit houdt in dat de bank moet nagaan of er geen sprake is van
witwassen of andere illegale geldstromen. In dit geval is er reden tot zorg,
omdat Tomilev mogelijk niet goed kan uitleggen hoe hij zijn vermogen
heeft verworven. Dit kan duiden op een risico van witwassen, wat verder
onderzocht moet worden.
2) Toetsing van bronnen en vermogen:
De bank heeft al vastgesteld dat Tomilev zaken doet met gesanctioneerde
bedrijven. Dit is een red flag, maar er is meer nodig om tot een besluit te
komen. De bank zou due diligence moeten uitvoeren om de herkomst
van zijn vermogen te verifiëren. Als Tomilev niet kan aantonen hoe hij
, zijn vermogen heeft verworven, kan dit wijzen op een risico van witwassen
of andere vormen van financieel misbruik.
3) Ethiek en reputatierisico: is een belangrijk aspect. Als het blijkt dat FC
Hoofddorp (onder de nieuwe leiding van Tomilev) betrokken raakt bij
schimmige of illegale activiteiten, kan dit de bank in een negatieve situatie
brengen, ongeacht of er juridisch gezien geen directe overtreding
plaatsvindt. In de huidige maatschappelijke en politieke context, vooral
gezien de geopolitieke spanningen rondom Rusland, kan associatie met
een Russische oligarch een groot reputatierisico vormen voor de bank.
4) Risico’s van financieel terrorisme: De bank heeft, op basis van de Wwft, de
verplichting om potentiële risico’s van financieel terrorisme en witwassen
te onderzoeken. De banden van Tomilev met gesanctioneerde partijen
zouden kunnen wijzen op indirecte steun aan dergelijke activiteiten, zelfs
als hij zelf geen direct betrokken is bij terrorisme of andere strafbare
feiten. Het is belangrijk om te toetsen of zijn bedrijfsactiviteiten legaal en
ethisch verantwoord zijn, en of de investering in de voetbalclub mogelijk
indirecte risico’s met zich meebrengt.
5) KNVB regels en beleidsstandpunten: De KNVB-regels en het
beleidsstandpunt over overnames van voetbalclubs spelen ook een
rol. In dit geval lijkt de KNVB eerder terughoudend te zijn in gevallen
waarin de eigenaar van een club afkomstig is uit een land met sancties,
zoals Rusland. Dit is een beleidskwestie die de bank zou moeten
overwegen, zelfs als de juridische situatie niet volledig verbiedt dat de
overname plaatsvindt.
6) Beslissing:
Doorgaan met de relatie: Als de bank zorgvuldig de due diligence
uitvoert en geen directe risico’s voor witwassen, financieel terrorisme of
andere illegale activiteiten kan vaststellen, kan de relatie in principe
doorgaan. Dit zou echter ook afhangen van hoe goed Tomilev zijn
vermogen heeft kunnen verantwoorden en of er geen andere indirecte
risico's zijn verbonden aan zijn bedrijfsvoering.
Relatie opzeggen: Als er ernstige twijfels zijn over de bron van zijn
vermogen of als de bank niet voldoende kan verifiëren dat Tomilev zich
niet schuldig maakt aan witwassen of andere verboden activiteiten, kan de
bank besluiten de relatie te beëindigen om juridische, ethische en
reputatieredenen. Gezien de geopolitieke situatie met Rusland, zou de
bank ook kunnen besluiten het risico op negatieve publiciteit of juridische
complicaties te vermijden door geen zaken te doen met een partij die
betrokken is bij gesanctioneerde bedrijven.
Wat zijn sancties?
Sancties zijn maatregelen die door landen of internationale organisaties worden
opgelegd aan andere landen, bedrijven of individuen om ongewenst gedrag te
bestraffen of te voorkomen. Ze worden vaak gebruikt als een instrument van
dwang of afschrikking om politieke, economische, sociale of militaire doelen te
bereiken zonder dat er direct gewelddadige middelen aan te pas komen. Er zijn
,verschillende soorten sancties, en ze kunnen variëren in hun omvang en
doelstellingen.
The Ugly Truth
Economie is een heel belangrijk instrument voor de internationale sancties. Dit is
soms niet eerlijk, denk aan Chinese concurrenten die wel zaken mogen doen met
Rusland, maar Nederland niet. Het is in Nederland namelijk strafbaar als je de
sancties overtreedt.
Economie als instrument: Sancties zijn een politiek instrument dat
gebruikmaakt van economische druk om landen of bedrijven te dwingen
hun gedrag te veranderen. Ze worden opgelegd om politieke doelen te
bereiken, zoals het bevorderen van democratie, het beschermen van
mensenrechten of het bestraffen van agressie. De effectiviteit van sancties
is echter afhankelijk van vele factoren, waaronder de bereidheid van
andere landen om mee te werken en de mogelijkheid van het doelwitland
om de sancties te omzeilen.
Onrechtvaardigheid: De onrechtvaardigheid van sancties vloeit voort uit
het feit dat ze niet altijd evenredig zijn en onschuldige burgers kunnen
treffen. Terwijl sancties bedoeld zijn om druk uit te oefenen op de elite van
een land, worden de economische gevolgen vaak gedragen door de
bevolking. Bovendien kan het oneerlijk lijken dat sommige landen kunnen
profiteren van sancties, terwijl andere landen gebonden zijn aan
beperkingen.
Extraterritoriaal bereik: De extraterritoriale werking van sancties, met
name die van de VS, is een belangrijk punt van zorg. Landen die sancties
opleggen, proberen vaak hun invloedssfeer te vergroten door hun
wetgeving toe te passen op bedrijven en personen buiten hun eigen
grondgebied. Dit kan leiden tot conflicten met andere landen, zoals de EU,
die hun eigen bedrijven willen beschermen.
Rule-based approach: Sancties volgen strikte regels in plaats van risico-
afwegingen. Dit kan leiden tot rigide en onredelijke resultaten, vooral in
complexe situaties. Sommige deskundigen pleiten voor een meer "risk-
based" aanpak, waarbij rekening wordt gehouden met de specifieke
omstandigheden van elke transactie.
Zware gevolgen: Het overtreden van sancties kan leiden tot ernstige
juridische en financiële gevolgen. Bedrijven kunnen hoge boetes krijgen,
hun licenties verliezen of zelfs strafrechtelijk worden vervolgd. De angst
voor deze gevolgen kan ertoe leiden dat bedrijven overdreven voorzichtig
worden en legitieme transacties vermijden, wat de economische groei kan
belemmeren.
Kortom, sancties zijn effectieve maar soms onrechtvaardige middelen met
vergaande gevolgen, die politiek vaak boven juridische of economische
overwegingen stellen.
Bronnen van sancties
VN: sancties uitgevaardigd door de VN-Veiligheidsraad. De VN is
doorgaans de belangrijkste instantie voor het opleggen van sancties, maar
kan dit niet altijd doen vanwege het vetorecht van permanente leden,
, zoals Rusland. Dit vetorecht kan sancties tegen zichzelf of andere landen
blokkeren, zoals in het geval van Syrië.
EU: implementatie VN-sancties en eigen sancties. Als de VN geen sancties
oplegt, nemen vaak de EU en de VS het initiatief. De EU is verplicht om VN-
sancties te implementeren, maar kan ook zelf aanvullende sancties
opleggen, bijvoorbeeld tegen individuen. Dit gebeurt op basis van
verordeningen waaraan alle lidstaten moeten voldoen.
Nationaal: sanctieregelingen op nationaal niveau. Wat er gebeurt bij een
overtreding van sancties is niet altijd duidelijk geregeld in de
verordeningen. Elk EU-lidstaat mag zelf bepalen hoe sancties worden
gehandhaafd en welke boetes worden opgelegd, wat leidt tot aanzienlijke
verschillen tussen landen.
Juridisch kader en handhaving
Overtreding van Europese sanctieregelgeving is strafbaar gesteld onder de Wet
op de economische delicten en in de Sanctiewet 1977 (hierin allerlei
regelingen per sanctieregime en per land)
Hoe? Overtreding van Europese sanctieregelgeving is strafbaar. Als de
overtreding opzettelijk is, wordt het als misdrijf beschouwd. Bij een niet-
opzettelijke overtreding is het een administratieve overtreding.
Opzettelijke overtreding: Als een bedrijf of persoon willens en wetens de
sanctieregels overtreedt, wordt dit beschouwd als een misdrijf. Dit is een
ernstiger delict met hogere straffen
Niet-opzettelijke overtreding: Als de overtreding onbedoeld is,
bijvoorbeeld door nalatigheid of onwetendheid, wordt dit beschouwd als
een administratieve overtreding.
Gevolgen:
Veroorzaakt door een rechtspersonen: Boete van maximaal €1.030.000
of 10% van de jaaromzet.
Veroorzaakt door een natuurlijke persoon: Boete van maximaal €103.000
en maximaal zes jaar gevangenisstraf.
Feitelijk leidinggeven: Bestuurders van bedrijven kunnen zelfstandig aansprakelijk
worden gesteld voor sanctieoverschrijdingen, zelfs als ze niet persoonlijk
betrokken waren bij de overtreding. Dit is gebaseerd op het principe van feitelijk
leidinggeven, dat inhoudt dat bestuurders verantwoordelijk zijn voor het toezicht
op de naleving van de wetgeving door hun bedrijf.
Toezicht en handhaving
Diverse instanties: Verschillende instanties zijn betrokken bij het
toezicht op en de handhaving van sancties. Dit varieert van financiële
toezichthouders zoals de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en De
Nederlandsche Bank (DNB) tot opsporingsdiensten zoals de FIOD
Strafrechtelijke vervolging: Het Openbaar Ministerie (OM) is
verantwoordelijk voor de strafrechtelijke vervolging van
sanctieoverschrijdingen
Bestuurlijke boetes: Naast strafrechtelijke vervolging kunnen ook
bestuurlijke boetes worden opgelegd.
