Een duidelijke en overzichtelijke samenvatting van het vak verdiepend strafrecht, inclusief kennisclips indien deze werden gegeven, en inclusief beschrijvingen van de voorgeschreven arresten.
Inhoud
Verdiepend Strafrecht..................................................................................1
Criteria voor strafbaarstelling...................................................................2
Bewijs en strafbaarheid feit....................................................................16
Arresten...............................................................................................28
De psychische stoornis in het strafrecht | Rol van de
toerekeningsvatbaarheid........................................................................29
Sanctietoemeting en het risicostrafrecht................................................38
Uitingsdelicten........................................................................................44
Kennisclips...........................................................................................44
Hoorcollege..........................................................................................49
Arresten...............................................................................................56
Migratiecriminaliteit................................................................................59
Arresten...............................................................................................70
Interpersoonlijk geweld...........................................................................71
Ondermijning..........................................................................................79
Arresten...............................................................................................87
Criteria voor strafbaarstelling
, 2
Criteria voor strafbaarstelling
Nationale criteria voor strafbaarstelling
In dit overzicht worden de verschillende benaderingen en theorieën
besproken die door diverse strafrechtjuristen zijn ontwikkeld om te
bepalen onder welke omstandigheden gedrag strafbaar gesteld dient te
worden. De criteria voor strafbaarstelling verschillen per denker, met
sommige die pleiten voor terughoudendheid en anderen die een actievere
inzet van het strafrecht bepleiten. Elke theorie biedt inzichten die relevant
zijn voor de hedendaagse discussie over de rol van het strafrecht binnen
de samenleving.
Hulsman: Het ultimum remedium principe
Hulsman legt de nadruk op het ultimum remedium beginsel, een
fundamenteel principe binnen het strafrecht dat stelt dat strafrecht pas
moet worden ingezet als laatste redmiddel, wanneer andere middelen niet
toereikend zijn. Dit houdt in dat strafbaarstelling pas overwogen mag
worden nadat andere rechtsgebieden, zoals het bestuursrecht en civiel
recht, onvoldoende blijken te zijn. Volgens Hulsman moet strafrecht dus
zeer spaarzaam worden ingezet, en zijn er meerdere criteria waarmee
rekening gehouden moet worden voordat gedrag strafbaar wordt gesteld.
Hij noemt dit negatieve criteria voor strafbaarstelling.
Welk gedrag wordt als onwenselijk gezien? : De staat heeft de
bevoegdheid om te bepalen welk gedrag maatschappelijk
onwenselijk is, maar deze bevoegdheid moet zorgvuldig en
terughoudend worden uitgeoefend.
Baten en kosten van strafrecht: De strafbaarstelling moet worden
afgewogen op basis van de doelen van strafrecht, zoals
conflictoplossing en gedragsbeïnvloeding. Hierbij moet worden
bekeken of de voordelen van strafrechtelijke interventie opwegen
tegen de kosten.
Capaciteit van het strafrechtelijk systeem: Het strafrecht is een
belastend systeem en er moet worden overwogen of het systeem de
capaciteit heeft om het gedrag effectief aan te pakken.
Formele waarborgen: Naast inhoudelijke overwegingen is het ook
belangrijk dat er sprake is van een duidelijke beslissingsstructuur en
voldoende waarborgen tegen willekeur.
Hulsman pleit dus voor een grote terughoudendheid bij strafbaar stellen
van gedrag. De inzet van strafrecht moet altijd de laatste optie zijn,
wanneer andere systemen niet volstaan, en moet gepaard gaan met een
zorgvuldige afweging van de impact op het systeem en de maatschappij.
Van Bemmelen: Positieve criteria voor strafbaarstelling
In tegenstelling tot Hulsman stelt Van Bemmelen dat strafbaarstelling
noodzakelijk is wanneer aan bepaalde criteria wordt voldaan. Waar
Hulsman het strafrecht ziet als een middel dat pas in uiterste nood mag
worden ingezet, ziet Van Bemmelen strafbaarstelling als een verplichting
van de staat in gevallen waarin de bescherming van belangrijke belangen
Criteria voor strafbaarstelling
, 3
in het geding is. Hij introduceert positieve criteria die aangeven wanneer
strafbaarstelling geboden is:
Bescherming van individuele of gemeenschapsbelangen :
Strafbaarstelling is noodzakelijk wanneer individuele rechten of
gemeenschapsbelangen onvoldoende beschermd worden door
andere rechtsgebieden, zoals het civiel of bestuursrecht.
Immoreel en schadelijk gedrag: Gedrag dat in strijd is met morele
waarden en dat in beginsel schadelijk is, moet strafbaar gesteld
worden. Dit vereist een beoordeling van de schadelijkheid en de
immorele aard van het gedrag.
De Gulden Regel: Van Bemmelen hanteert de gulden regel (“wat gij
niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet”) als een
criterium voor strafbaarstelling. Gedrag dat fundamenteel in strijd is
met deze regel moet strafrechtelijk worden aangepakt.
Roekeloosheid en ernstige onbedachtzaamheid: In sommige
gevallen is het roekeloos of ernstig ondoordacht handelen van
individuen een voldoende reden om strafbaarstelling te overwegen,
vooral wanneer dit leidt tot ernstige gevolgen voor anderen.
Van Bemmelens benadering is dus een omkering van het ultimum
remedium beginsel. Waar Hulsman de nadruk legt op terughoudendheid,
ziet Van Bemmelen strafbaarstelling als een noodzakelijk middel om
maatschappelijke waarden en belangen te beschermen wanneer andere
rechtssystemen tekortschieten.
De Roos: Strafbaarstelling van economische delicten
De Roos biedt een nieuwe theorie over strafbaarstelling die specifiek van
toepassing is op economische delicten. Hij bouwt voort op het werk van
Hulsman door negatieve criteria te ontwikkelen, maar hij introduceert
daarnaast een aantal beginselen die rekening houden met de praktische
toepassing van strafbepalingen en de bijzondere aard van economische
delicten:
Aannemelijkheid en motivering van de schade: Zowel normatieve als
empirische onderbouwingen van de schade zijn nodig om gedrag
strafbaar te stellen. Het moet aannemelijk zijn dat het gedrag
daadwerkelijk schade veroorzaakt, en deze schade moet
overtuigend gemotiveerd worden.
Tolerantiebeginsel: Dit beginsel houdt in dat de staat tolerant moet
zijn ten opzichte van bepaald gedrag, tenzij er sterke redenen zijn
om dit gedrag strafbaar te stellen. Niet elk maatschappelijk
ongewenst gedrag vereist strafrechtelijke interventie.
Subsidiariteitsbeginsel: Net als Hulsman benadrukt De Roos dat
strafrecht pas ingezet mag worden als er geen juridische of
buitenjuridische alternatieven zijn. Het strafrecht is een laatste
redmiddel.
Proportionaliteitsbeginsel: De strafrechtelijke reactie moet in
verhouding staan tot het gepleegde delict. Overmatig zware straffen
op strafbaarstellingen die onevenredig zijn met de ernst van het
gedrag moeten worden vermeden.
Legaliteitsbeginsel: Dit houdt onder andere in dat de
strafbaarstelling voldoet aan het lex certa-beginsel, oftewel dat de
Criteria voor strafbaarstelling
, 4
wet helder en duidelijk moet zijn, zodat burgers weten welk gedrag
strafbaar is.
Beginsel van praktische hanteerbaarheid en effectiviteit : De
strafbepaling moet zodanig zijn ingericht dat deze in de praktijk
toepasbaar is en effectief kan worden gehandhaafd. Dit omvat onder
andere de vraag of er voldoende capaciteit is binnen het
strafrechtelijk systeem om de overtredingen op te sporen en te
vervolgen, en of de strafbepalingen gedrag daadwerkelijk
beïnvloeden.
De Roos waarschuwt bovendien voor het gevaar van symbolische
strafbaarstellingen, waarbij gedrag strafbaar wordt gesteld om bepaalde
waarden te bevestigen zonder dat er een reële verwachting is dat de
strafbaarstelling effectief is. Hij erkent de waarde-expressieve functie van
het strafrecht, maar pleit voor voorzichtigheid wanneer strafrecht puur
symbolisch wordt ingezet zonder dat dit tot daadwerkelijke
gedragsverandering leidt.
Haveman: Strafbaarstelling en mensenhandel
Haveman past de criteria voor strafbaarstelling toe op het probleem van
mensenhandel, waarbij hij voortbouwt op de theorieën van Hulsman en De
Roos. Hij benadrukt dat de keuze voor strafbaarstelling altijd open moet
blijven en afhankelijk is van een grondige afweging van de
omstandigheden. Haveman introduceert een aantal aanvullende
overwegingen die specifiek van toepassing zijn op de strafbaarstelling van
ernstige misdrijven zoals mensenhandel:
Is er een problematische situatie die om een overheidsreactie
vraagt?: Strafbaarstelling is alleen gerechtvaardigd wanneer en
sprake is van een situatie die een reactie van de overheid vereist.
Dit kan bijvoorbeeld zijn bij ernstige inbreuken op de rechten van
individuen, zoals bij mensenhandel.
Rol van de overheid: Haveman stelt dat de overheid zowel een
juridische als een rechtspolitieke bevoegdheid heeft om in te grijpen.
Dit hangt samen met het schadebeginsel, waarbij de overheid mag
ingrijpen wanneer gedrag schade toebrengt aan anderen.
Adequate niet-strafrechtelijke alternatieven: Net als bij Hulsman en
De Roos wordt hier het subsidiariteitsbeginsel toegepast;
strafbaarstelling mag pas overwogen worden als niet-strafrechtelijke
middelen niet effectief blijken.
Is het strafrecht een adequate respons? : Haveman stelt dat
strafbaarstelling alleen gerechtvaardigd is wanneer het strafrecht in
staat is om het probleem effectief aan te pakken. Hierbij moeten een
aantal randvoorwaarden in acht worden genomen:
o Het probleem moet voortkomen uit specifieke menselijke
gedragingen;
o Het gedrag moet wederrechtelijk en verwijtbaar zijn en een
deuk in de rechtsorde veroorzaken;
o Het strafrecht moet daadwerkelijk in staat zijn om de
gedragingen te beïnvloeden en het probleem op te lossen,
bijvoorbeeld door gedragsbeïnvloeding of conflictoplossing.
Criteria voor strafbaarstelling
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lchm24. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,09. Je zit daarna nergens aan vast.
