WC 6 – Middelbare leeftijd (40 tot 60 jaar)
Fysieke ontwikkeling
De middelbare leeftijd is de periode waarin de meeste mensen zich steeds meer
bewust worden van bepaalde geleidelijke lichamelijke veranderingen die erop wijze
dat ze ouder worden. Een deel van deze veranderingen wordt veroorzaakt door
veroudering. Sommige veranderingen zijn het gevolg van een bepaalde leefstijl,
zoals voeding, lichaamsbeweging, roken, alcohol en drugs. Tijdens de middelbare
leeftijd krijgen deze veranderingen vaak een negatieve betekenis, met name in
westerse culturen. Bij mensen van middelbare leeftijd wordt door vrouwen sterke
maatschappelijke druk ervaren om er jeugdig uit te blijven zien. Deze samenleving
houdt er wat betreft het uiterlijk verschillende normen op na voor vrouwen en
mannen: terwijl oudere vrouwen vaak in weinig vleiende bewoordingen worden
beschreven, vinden we van oudere mannen dat ze een rijpheid tentoonspreiden die
hun uitstraling duidelijk goed doet.
Tijdens de middelbare leeftijd krimpen mannen en vrouwen. Mannen verliezen
gemiddeld 2,5 cm lengte, vrouwen gemiddeld 5 cm. Dit verschil wordt veroorzaakt
door het feit dat vrouwen gevoeliger zijn voor osteoporose. Osteoporose is een
aandoening waarbij de botten broos, breekbaar en dun worden. Tijdens de
middelbare leeftijd neemt de hoeveelheid lichaamsvet over het algemeen toe en de
fysieke kracht neemt af. Deze afname verloopt geleidelijk. Alle drie de processen zijn
beïnvloedbaar met behulp van een gezonde leefstijl, voldoende beweging en
gezonde voeding met voldoende calcium en eiwitten. Beweging heeft daarnaast nog
andere voordelen. Lichaamsbeweging is gunstig voor de werking van het
zenuwstelsel, het spierstelsel en de bloedsomloop.
Rond het veertigste jaar begint de gezichtsscherpte af te nemen. Dat komt doordat
de vorm van de ooglens verandert en de elasticiteit afneemt, waardoor het moeilijker
wordt om het beeld scherp op de retina te projecteren. Bovendien wordt de lens
minder doorzichtig, waardoor de lichtinval afneemt. Een verandering in het
gezichtsvermogen die bijna iedereen tijdens de middelbare leeftijd zal meemaken, is
een afname in het vermogen om dichtbij te zien. Dat wordt ook wel presbyopie
genoemd, oftewel verziendheid. Tijdens de middelbare leeftijd verandert het
gezichtsvermogen ook op andere fronten. De waarneming van diepte en afstand
verslechtert, evenals het vermogen om 3D te zien. Een van de meest voorkomende
oorzaken van oogproblemen is glaucoom, ook wel groene staar genoemd.
Net als het gezichtsvermogen gaat het gehoor vanaf de middelbare leeftijd geleidelijk
achteruit. Veel veranderingen worden veroorzaakt door ouder worden. Het vermogen
om hoge tonen te horen begint gewoonlijk als eerste te verslechteren. Dit fenomeen
wordt presbycusis genoemd. Een andere verandering tijdens de middelbare leeftijd
is de verminderde reactiesnelheid, ook wel een toename in de reactietijd. Deze
toename is over het algemeen zeer gering en nauwelijks merkbaar.
, Het vrouwelijke climacterium en de menopauze
Zo rond hun 45ste bereiken vrouwen een periode die het climacterium wordt genoemd
en die 15 tot 20 jaar zal duren. Het vrouwelijke climacterium is de periode waarin
de overgang plaatsvindt van in staat zijn om kinderen te baren naar nier meer in
staat zijn om kinderen te baren. Het duidelijkste kenmerk is de menopauze.
Menopauze betekent beëindiging van de menstruatie. Als een vrouw een jaar geen
menstruatie heeft gehad, zegt men dat de menopauze is ingetreden. De menopauze
is om verschillende redenen belangrijk. Ten eerste markeert ze het moment waarop
een traditionele zwangerschap niet meer mogelijk is. Bovendien begint de productie
van oestrogeen en progesteron, de vrouwelijke geslachtshormonen, af te nemen,
waardoor verschillende hormoongestuurde veranderingen op gang komen. De
veranderde hormoonproductie kan symptomen opleveren zoals hoofdpijn,
duizeligheid, opvliegers en hartkloppingen.
Het mannelijk climacterium
Mannen ondergaan een aantal veranderingen tijdens de middelbare leeftijd. Al deze
veranderingen bij elkaar worden aangeduid met de term mannelijk climacterium. Het
mannelijk climacterium is de periode van lichamelijke en psychologische
veranderingen in het voorplantingssysteem aan het eind van de middelbare leeftijd,
gewoonlijk na het vijftigste levensjaar. Omdat de veranderingen geleidelijke
plaatsvinden is het moeilijk om de exacte periode van het mannelijk climacterium te
bepalen. Mannen zijn nog wel in staat om kinderen te verwekken. Een lichamelijke
verandering die vaak optreedt, is de vergroting van de prostaatklier. Dit kan tot
problemen tijdens het urineren veroorzaken. Het hebben van een erectiestoornis is
ook een veelvoorkomend probleem bij mannen tijdens de middelbare leeftijd.
Gezondheidskwesties worden steeds belangrijker voor mensen van middelbare
leeftijd. Toch is de middelbare leeftijd voor de meeste mensen een gezonde periode.
Sterker nog, in bepaalde opzichten zijn mensen tijdens de middelbare leeftijd
gezonder dan in eerdere levensfasen. De kans dat mensen tussen 45 en 65 jaar een
infectie, allergie, ademhalingsziekte of spijsverteringsprobleem oplopen is kleiner dan
bij jongvolwassenen. Sommige chronische ziekten steken voor het eerst de kop
tijdens de middelbare leeftijd. Artritis, diabetes, en hypertensie zijn veel voorkomende
aandoeningen tijdens deze periode van het leven.
Stress blijft ook tijdens de middelbare leeftijd een belangrijke factor, hoewel de
oorzaken van stress niet perse dezelfde zijn als tijdens de vroege volwassenheid.
Wat de oorzaak van stress ook is, ze resulteren in hetzelfde. Ten eerste heeft stress
directe fysiologische gevolgen, die uiteenlopen van verhoogde bloeddruk en
hormonale activiteit tot een verminderd functioneren van het immuunsysteem. Ten
tweede leidt stress er soms toe at mensen ongezond gedrag gaan vertonen, zoals
minder slapen, roken, drinken of ander drugsgebruik. Ten slotte heeft stress indirecte
effecten op gezondheid gerelateerd gedrag. Mensen die veel stress ervaren zijn
misschien minder geneigd om goede medische zorg te zoeken, en houden zich over
het algemeen minder strikt aan medische adviezen.