Sociologisch Perspectief op Criminaliteit
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1................................................................................................. 1
Hoorcollege 2................................................................................................. 6
Hoorcollege 3............................................................................................... 10
Hoorcollege 4............................................................................................... 14
Hoorcollege 5............................................................................................... 18
Hoorcollege 6............................................................................................... 21
Hoorcollege 7............................................................................................... 24
Hoorcollege 8............................................................................................... 27
Hoorcollege 9............................................................................................... 33
Hoorcollege 1
03/09/2024
Sociologisch perspectief op criminaliteit focus op sociologische theorieën
Sociologisch perspectief: de rol die sociale contexten vervullen in het vormen/verklaren van
gedrag, verschilt met individueel perspectief – richt zich op individuele factoren
Witteboordencriminaliteit = vorm van criminaliteit gepleegd door een persoon met een hoge
sociale/zakelijke status. Het heeft de reputatie van een vrij onschuldige vorm van criminaliteit
en meestal worden de daders niet gepakt of komen ze er makkelijk vanaf. Deze criminaliteit
omvat fraude, belastingontduiking, corruptie en verduistering, waarbij geen fysiek geweld
wordt gebruikt, maar de financiële of economische schade veroorzaakt. Het wordt vaak
gepleegd door middel van misbruik van vertrouwen of machtsposities. Vaak is de schade
indirect en lastig te achterhalen. Ook zijn er geen duidelijke slachtoffers omdat de schade
vaak verspreid is over veel mensen.
Wat is criminaliteit
Er bestaan verschillen definities/benadering voor criminaliteit
I. Wettelijke definitie = klassieke definitie (Tappan, 1947) criminaliteit heeft te
maken van de schending van de strafwet, criminaliteit is alleen datgene wat
strafbaar is. Rechter heeft diens schuld vastgesteld alleen kijken naar deze
personen hun gedrag bij het verklaren van criminaliteit
Kritiek:
- Strafwet omvat niet alle soorten criminaliteit/schadelijk gedrag
, Sutherland stelde dat deze strikte definitie veel witteboordencriminaliteit uit, dit type
criminaliteit beschadigd mensen
- Houdt geen rekening met culturele en historische context wetgeving
Wat door strafrecht verboden is, verschilt tussen landen/staten en verandert over tijd
- Houdt geen rekening met wie wetgeving bepaalt (machtsverschillen)
De wetgever maakt de wet, maar op wiens visie is dat gebaseerd.
Kritische criminologen: wetgever beïnvloed door actoren met macht/geld (invloed = niet
gelijk) en daarom worden sommige gedraging (zoals wittenboordencriminaliteit) minder snel
strafbaar gesteld
II. Consensus-benadering = definitie op basis van overeenstemming (Durkheim &
Roshier) biedt oplossing voor kritiek variaties in wetgeving o.b.v
overeenstemming. Definitie van criminaliteit reflecteert de ideeën van de
samenleving als geheel.
Assumptie: leden van samenleving zijn het eens over wat criminaliteit/crimineel is.
Deze benadering is gebaseerd op ideeën van klassiek socioloog Emile Durkheim
Ideeen Emile Durkheim: mensen worden bij elkaar gehouden door gedeelde (religieuze)
overtuigingen, tradities en gelijke wereldbeelden - gemeenschappelijkheid als ‘sociale lijm’
Criminaliteit = gedragingen die collectieve moraal ‘shockeren’ en leiden tot intense morele
verontwaardiging onder het collectief
Kritiek
- Consensus is afhankelijk van sociale en historische context
- Om wiens moraliteit en wiens verontwaardiging gaat het (wie is het collectief)
Of er sprake is van morele verontwaardigging onder het collectief hangt af van
I. Mogelijkheden groep om van private zaken, publieke zaken te maken
II. Moreel ondernemerschap (Becker, 1973): minderheden proberen anderen te
overtuigen om gedrag, dat de meeste mensen niet als crimineel zien, toch als
verkeerd te beschouwen.
Kortom: als gedragingen (bv tegen minderheden in een samenleving) geen
massale verontwaardiging oproepen, zijn ze dan per definitie niet crimineel?
III. Conflict- benaderingen – verschillende sub-stromingen binnen conflict
benadering
Algemene kenmerken conflict benaderingen
- Assumptie: mensen verschillen, samenleving bestaat uit verschillende groepen met
verschillenden belangen die in conflict zijn met elkaar
- Definities van criminaliteit worden bepaald door machtige groepen, die ze gebruiken
om eigen belangen te behartigen en hun machtige positie te behouden
- Machtelozen vaker ‘slachtoffer van wetgeving
Verschillende sub-stromingen binnen conflict benadering
I. Marxistische/kritische conflict benadering:
Machtsverschillen worden bepaald door verschillen in rijkdom/ financiële
middelen en klasse
Criminaliteit wordt vaak gedefinieerd als gedragingen die rijken bedreigen (vb.
straatroof, criminaliteit van armen tegen de rijken)
, Maar als alles goed zou zijn dan zouden legale acties die schade toebrengen aan
andere ook als crimineel moeten worden gezien
In definities van criminaliteit volgens conflict benaderingen moeten daarom ook
aandacht besteden aan: 1) criminaliteit van machtigen tegen onmachtigen en b)
mensenrechtenschendingen
II. Pluralistische conflict-benaderingen
Assumptie: groepen/macht wordt naast rijkdom en klasse ook bepaald door o.a.
religie, etniciteit, gender etc.
Deze groepen strijden om dominantie en zetten daarbij wetgeving in
o.a. Sellin’s (1939) klassieke culturele conflicttheorie
- primair conflict: persoon uit een cultuur ion andere cultuur heeft andere
normen en wetten
- secundair conflict: groepen in hetzelfde gebied, maar met andere
waardensystemen
Hedendaagse benaderingen
Deze benaderingen zijn een verlengde van de pluralistische conflict benadering en beïnvloed
door het postmodernisme i.p.v. bestaande groepen wordt situationele context benadrukt en
focus op sociale constructie van criminaliteit
Sullivan (2001): een definitie van criminaliteit moet ook datgene omvatten dat voortkomt uit
de hierarchische structuur & sociale regelingen in samenlevingen en dat schade toebrengt
maar niet onder wettelijke definities valt
Integratieve benaderingen: pyramide/prisma criminaliteit
Hierbij wordt er aandacht besteedt aan de kritiekpunten over de verschillende benaderingen
Twee integratieve benaderingen: Hagans pyramide van criminaliteit en prisma van
criminaliteit Lanier et al
Hagan’s (1985) pyramide van criminaliteit
Criminaliteit probeert te vangen als een continue variabelen op een schaal van meer naar
minder crimineel. Hij maakt onderscheidt tussen verschillende vormen van criminaliteit
(plaatje)
Ernst van crimineel gedrag wordt bepaald a.d.h.v. 3 dimensies
- Agreement about the norm: Overeenkomst over de sociale normen of gedragingen
goed ofwel fout zijn
- Severity of societal response: De ernst van de sociale reactie vanuit de samenleving;
hoe sterk de reactie/ hoe zwaar de straf vanuit de samenleving is
- Evaluation of social harm: De evaluatie van de maatschappelijke schade: hoe
schadelijk is het gedrag waar het om gaat en voor wie
De dimensies variëren van laag/zwak naar hoog/sterk
Er is samenhang tussen de 3 dimensies maar die is niet perfect
Kritiek op Hagan’s pyramide
Lanier et al. Punten van kritiek
- Geen aandacht voor of mensen zich bewust zijn van het feit dat er crimineel gedrag
heeft plaatsgevonden of dat zij zelf slachtoffer zijn van criminaliteit
, - Weinig aandacht voor aantal slachtoffers (alleen indirect in de 3e dimensie)
- Tweede dimensie omvat niet waarschijnlijkheid dat er reactie kom. Gaat alleen maar
over hoe sterk de reactie is, maar misschien komt er wel helemaal geen reactie
Kortom er is te weinig aandacht voor gedrag waarbij het bewustzijn, slachtoffers en
kans op reactie laag is
Prisma van criminaliteit: toevoeging van een omgekeerde pyramide wordt een prisma
- Bovenste deel o.a.: zeer zichtbare criminaliteit, vaak door machtelozen (powerless),
met directe schade (stelen, verwondingen etc.)
- Onderste deel o.a.: meer onzichtbare criminaliteit, vaak door machtige mensen
(powerfull) en de schade is vaker indirect/diffuus (belastingontduikers, grote
vervuilende bedrijven – geen duidelijke schade aan één persoon maar veel mensen zijn
in kleine mate slachtoffer)
Bovenaan: ernst is duidelijk, zeer zichtbaar voor samenleving, uiterst schadelijk en niet-
controversieel qua reactie van de samenleving. Bijvoorbeeld terrorisme.
Midden van bovenste helft: gewelddadige daden van individuele misdaden: grotendeels
ernstig, de maatschappelijke reactie is ernstig, hoge straffen, minder mensen gewond.
Bijvoorbeeld verkrachting, doodslag, incest, beroving, inbraak of vandalisme.
Midden: sociale afwijkingen: weinig schade en meestal gepaard met een gebrek aan de
consensus over de strafbaarheid van het gedrag. Bijvoorbeeld openbaar dronkenschap en
misdrijven van minderjarigen.
Midden van onderste helft: criminaliteit is minder zichtbaar, schade is verborgen, gebrek aan
consensus, de ernst verschilt per verschillende belangengroepen, straf is minder ernstig,
bijvoorbeeld boetes. Context is heel relevant!
Onderaan: misdaden die zo obscuur zijn dat ze zelden worden bestraft, en velen beschouwen
die daden niet als crimineel. Bijvoorbeeld seksisme
Crimes of powerless – crimes of the street (staat overval, diefstal)
Traditioneel geassocieerd met lagere sociale klasse, o.b.v. registratiedata van b.v. politie of
OM. Maar data zelfrapportages liet zien: weinig verschillen tussen klassen in ‘street crime’.
Lage sociale klasse zitten vaker in registratiedata omdat ze minder goed in staat zijn de
consequenties van dat gedrag te omzeilen, er zit een fout in het systeem waardoor bepaalde
minderheden een grotere kans hebben om in aanraking te komen met de politie bv door
huidskleur of omdat ze zich vaker in bepaalde wijken bevinden
Crimes of powerfull – crimes of the suite
Niet alleen door individuen, maar ook door organisaties of overheidsinstanties. Fraude door
bedrijven/organisaties, prijsafspraken, kartelvorming, corruptie, gevaarlijke producten etc.
Belemmeren rechtsgang, schending privacy rechten, onvrijwillige medische experimenten,
government agency crimes.
Macht bepaalt mogelijkheden voor crimineel gedrag em mogelijkheden om arrestatie,
vervolgen en veroordeling te vermijden.
Criminologie: systematische bestudering van de aard, omvang, oorzaken en controle van
gedrag dat bij wet verboden is (Lanier et al.).
Kern-componenten:
Criminaliteit gedifineerd als schadelijk gedrag
Verschillende typen criminaliteit
