Literatuur week 6 – Verhaalbaarheid van schulden I: basis
goederenrecht
Vorderingen zijn belangrijke objecten in het handelsverkeer. In dit college wordt
de verhandelbaarheid van vorderingen geanalyseerd en wordt gekeken naar de
juridische aspecten daarvan.
Leerdoelen:
U kunt de verschillende (juridische) vormen van handel in schulden herkennen
en analyseren.
U kunt de regels omtrent het overdragen van schulden uiteenzetten.
U kunt een oordeel kunnen vormen over de wenselijkheid van de ‘wet
opheffing verpandingsverboden’ en de afschaffing van de mededelingseis bij
cessie in 2004 en hier een juridisch betoog over schrijven.
U kunt enkele economische aspecten gerelateerd aan het overdragen van
vorderingen analyseren en verwerken in uw betoog.
U kunt de verschillende (juridische) vormen van handel in schulden
herkennen en analyseren.
Cessie: de overdracht van een vordering van de ene partij (cedent) naar de
andere (cessionaris.
Openbare cessie
Stille cessie
Verpanding: een vorm van zekerheidsrecht waarbij een schuldeiser
(pandhouder) een vordering als onderpand krijgt voor de betaling van een
schuld
Openbaar pandrecht
Stil pandrecht
Cessie en pandrecht zullen bij het volgende leerdoel verder worden
behandeld.
Factoring: Factoring is een vorm van schuldfinanciering waarbij een
onderneming haar openstaande vorderingen verkoopt aan een
factormaatschappij, vaak een bank. De factormaatschappij betaalt de
onderneming een voorschot op de vorderingen, waardoor de onderneming
direct over werkkapitaal kan beschikken. De factormaatschappij neemt
vervolgens het risico van niet-betaling door de debiteuren over.
Juridisch gezien is factoring een cessie van vorderingen. De
onderneming cedeert haar vorderingen aan de factormaatschappij, die de
nieuwe rechthebbende van de vordering wordt. De keuze tussen openbare
en stille cessie is hierbij relevant:
Openbare cessie: hierbij wordt de debiteur op de hoogte gebracht van
de cessie. Dit biedt meer zekerheid voor de factormaatschappij, maar
kan nadelig zijn voor de relatie met de klant.
Stille cessie: de debiteur wordt niet op de hoogte gebracht. Dit kan
gunstiger zijn voor de klantrelatie, maar de factormaatschappij loopt
meer risico.
1
Gemaakt door Tanisha van Aalst
, LET OP: De keuze heeft gevolgen voor de inningsbevoegdheid,
verrekening en de positie van de schuldenaar. Dit wordt behandeld bij
het volgende leerdoel
Securitisatie: Securitisatie is een complex financieel instrument waarbij een
pool van vorderingen, zoals hypotheken of creditcardschulden, wordt
gebundeld en omgezet in verhandelbare effecten. Dus bijvoorbeeld een
pool van hypotheken of creditcartschulden worden gebundeld en omgezet in
verhandelbare effecten. Deze effecten worden vervolgens verkocht aan
beleggers. Securitisatie kan helpen om risico's te spreiden en toegang te
krijgen tot nieuwe financieringsbronnen.
Securitisatie is geen directe cessie van de vorderingen. De effecten
vertegenwoordigen een belang in de onderliggende pool van vorderingen
Door de vorderingen te bundelen, wordt het risico voor beleggers
verspreid.
Meer uitleg securitisatie: Stel je voor dat een bank veel hypotheken heeft
verstrekt. Die hypotheken zijn voor de bank vorderingen: het recht om
maandelijks geld te ontvangen van de huiseigenaren. De bank kan besluiten
deze hypotheken te bundelen in een speciale entiteit, een "Special Purpose
Vehicle" (SPV). Deze SPV geeft vervolgens effecten uit die gekoppeld zijn aan de
prestaties van de hypotheken.
Waarom is het geen directe cessie? Bij een cessie draag je een vordering
direct over aan een andere partij. Bij securitisatie worden de vorderingen
(bijvoorbeeld hypotheken) niet direct overgedragen aan de beleggers. In
plaats daarvan vertegenwoordigen de effecten die de beleggers
kopen een belang in de SPV, die op zijn beurt de onderliggende
vorderingen bezit.
Denk aan een taart:
Bij een cessie geef je een stuk taart (de vordering) aan iemand anders.
Bij securitisatie verdeel je de taart (de SPV die de vorderingen bezit) in
kleine stukjes (effecten) en verkoop je die stukjes. De kopers van de stukjes
hebben nu een belang in de taart, maar bezitten niet direct een stuk van de
oorspronkelijke taart.
LET OP: Bij securitisatie en factoring moet je nagaan of de vorderingen
daadwerkelijk overdraagbaar zijn. Contractuele bepalingen kunnen de
overdraagbaarheid beperkingen (denk aan een onoverdraagbaarheidsbeding!).
Hoewel securitisatie geen directe cessie van vorderingen is, is de
overdraagbaarheid van de onderliggende vorderingen wel van cruciaal
belang. Dit komt omdat de waarde van de uitgegeven effecten direct
gekoppeld is aan de prestaties van die vorderingen. Stel, de vorderingen
die in de SPV worden gestopt, zijn niet overdraagbaar. Dit kan
bijvoorbeeld voortkomen uit contractuele bepalingen met de debiteuren. In
dat geval kan de SPV niet rechtsgeldig eigenaar worden van de
vorderingen.
2
Gemaakt door Tanisha van Aalst
, Syndicated loans: Syndicated loans zijn leningen die door een groep van
banken (een syndicaat) worden verstrekt aan een enkele kredietnemer.
Deze constructie wordt vaak gebruikt bij de financiering van grote projecten
of overnames, omdat het de banken in staat stelt om grote bedragen te
lenen en de risico's te spreiden
Syndicaten kunnen gezamenlijk grote leningen verstrekken
Het risico wordt verdeeld over de deelnemende banken
Analyse
Elk van deze vormen van handel in schulden heeft voor- en nadelen. De keuze
voor een specifieke vorm hangt af van de omstandigheden, de belangen van
de betrokken partijen en de doelstellingen die men wil bereiken.
Bijvoorbeeld:
Cessie kan een effectieve manier zijn om snel over liquiditeit te
beschikken, maar brengt ook het risico met zich mee dat de schuldenaar
niet betaalt.
Verpanding kan een veilige manier zijn om een lening te verkrijgen,
maar kan ook de vrijheid van de schuldenaar beperken.
Factoring kan een flexibele vorm van financiering zijn, maar kan ook
duurder zijn dan andere vormen van krediet.
U kunt de regels omtrent het overdragen van schulden uiteenzetten.
Cessie: overdracht van vorderingen
Cessie is de overdracht van een vordering op naam van de ene partij (cedent)
naar de andere partij (cessionaris):
Openbare cessie (art. 3:94 lid 1 BW): Bij openbare cessie wordt de vordering
overgedragen door middel van een akte en een mededeling aan de
schuldenaar. Het doel van deze mededeling is om de schuldenaar te informeren
over de overdracht, zodat hij weet aan wie hij moet betalen. Hij komt dus te
weten wat de identiteit is van de nieuwe schuldeiser. De identiteit van de cedent
moet in de mededeling worden vermeld, maar die van de cessionaris mag
achterwege blijven. De mededeling moet ondubbelzinnig zijn, zodat de
schuldenaar deze redelijkerwijs kan begrijpen als een mededeling van cessie. De
mededeling werkt vanaf het moment dat deze de schuldenaar bereikt.
De schuldenaar weet dus dat hij niet meer aan de oorspronkelijke schuldeiser
(cedent), maar aan de nieuwe schuldeiser (cessionaris) moet betalen
Gevolgen voor de schuldenaar: de schuldenaar heeft na de mededeling de plicht
om aan de cessionaris te betalen. Betaling aan de cedent is niet langer
bevrijdend, tenzij de cessionaris hiermee instemt. De schuldenaar mag
vertrouwen op de mededeling van cessie. Betaling aan de cessionaris bevrijdt de
schuldenaar, zelfs als later blijkt dat de cessie ongeldig was, tenzij hij wist of
sterk vermoedde dat dit het geval was.
Twijfels over geldigheid cessie: dan kan de schuldenaar zijn betaling opschorten,
totdat hij bewijs heeft van geldigheid.
3
Gemaakt door Tanisha van Aalst
, Publiciteitsfunctie: de mededeling heeft een publiciteitsfunctie t.o.v. derden, zoals
schuldeisers van de cedent. Derden kunnen navraag doen bij de cedent over de
cessie.
Verweermiddelen: de schuldenaar kan tegenover de cessionaris dezelfde
verweermiddelen inroepen die hij tegenover de cedent had. Hij kan zowel
bestaande als toekomstige verweermiddelen tegen de cessionaris inroepen,
zolang deze zijn grondslag vinden in de rechtsverhouding met de cedent. De
schuldenaar kan ook verweermiddelen inroepen die na de stille cessie zijn
ontstaan, zolang hij de cedent nog als zijn schuldeiser beschouwde.
Voorbeeld: stel je voor dat je een telefoon koopt met een defect. Je
hebt een vordering op de verkoper (cedent) om het defect te herstellen
of de telefoon te vervangen. Als de verkoper deze vordering cedeert
aan een incassobureau (cessionaris), behoud je het recht om
dezelfde verweermiddelen tegen het incassobureau in te
roepen. De grondslag van de verweermiddelen moet echter wel in
de rechtsverhouding met de cedent liggen. In het voorbeeld van
de defecte telefoon is de grondslag de koopovereenkomst met de
verkoper.
Toekomstige verweermiddelen, die ontstaan na de stille cessie,
kunnen ook worden ingeroepen, zolang de schuldenaar de cedent
nog als zijn schuldeiser beschouwde. Dit betekent dat als het
defect pas na de cessie aan het licht komt, je dit verweermiddel nog
steeds kunt inroepen tegen de cessionaris.
Verrekening: de schuldenaar kan zijn schuld aan de cessionaris verrekenen met
een tegenvordering op de cedent, mits deze tegenvordering vóór de mededeling
van de cessie is ontstaan en opeisbaar was.
Verrekening is een manier om twee schulden tegen elkaar weg te
strepen. Bij cessie kan de schuldenaar zijn schuld aan de cessionaris
verrekenen met een tegenvordering op de cedent. Echter, om de
cessionaris te beschermen, is er een belangrijke beperking: De
tegenvordering moet zijn ontstaan en opeisbaar zijn vóór de
mededeling van de cessie. Dit voorkomt dat de schuldenaar na de
cessie opzettelijk schulden bij de cedent creëert om te verrekenen met
zijn schuld aan de cessionaris.
Voorbeeld: Stel dat je 100 euro schuldig bent aan een webwinkel
(cedent) voor een aankoop. Tegelijkertijd heeft de webwinkel jou nog
50 euro tegoed vanwege een retourzending. De webwinkel cedeert
jouw schuld van 100 euro aan een incassobureau (cessionaris). Als de
cessie is medegedeeld nadat de retourzending is verwerkt, kun je jouw
tegenvordering van 50 euro verrekenen met je schuld aan het
incassobureau. Je hoeft dan nog maar 50 euro te betalen. Als de cessie
is medegedeeld voordat de retourzending is verwerkt, kun je de
tegenvordering niet verrekenen. Je moet dan de volledige 100 euro
aan het incassobureau betalen.
Faillissement van de cedent: Indien de cedent failliet gaat nadat de cessie is
medegedeeld, heeft dit geen invloed op de cessie. De vordering behoort immers
niet meer tot het vermogen van de cedent.
4
Gemaakt door Tanisha van Aalst
