Samenvatting Strafrecht
Week 1 – Legaliteit, de structuur van het strafbare feit en
straftheorieën
Wat is (de functie van) materieel strafrecht?
Materieel strafrecht gaat om welke gedragingen onder welke voorwaarden
strafbaar zijn, welke sancties er zijn en onder welke voorwaarden die
sancties kunnen worden toegepast. Het hoofddoel van strafrecht is het
voorkomen van eigenrichting, waardoor de maatschappij wordt
beschermd.
Strafrecht is sanctierecht
Rechtsbescherming
- Rechtsgoederen:
Bescherming tegen inbreuken door anderen:
o Slachtoffers
o Goederen
o Samenleving
- Burger en verdachte: bescherming tegen de overheid
Instrumentaliteit
- Instrumenteler gebruik van strafrecht, bijv. door eerder en sneller
strafrechtelijke aansprakelijkheid
o Gevolg: (mogelijk) verkorting van rechtsbescherming verdachte
tegen overheid
- Meer rechten en waarborgen voor verdachte, minder instrumenteel
gebruik van SR
o Gevolg: (mogelijk) minder bescherming van rechtsgoederen
Structuur van het begrip strafbaar feit
Krenkingsdelict: een delict waarbij een rechtsgoed wordt geschonden.
,Gevaarzettingsdelict: is een delict waarbij een rechtsgoed wordt bedreigd
(leidt eerder tot strafrechtelijke gevolgen, omdat het gevaar zetten al
voldoende is, zonder dat er iets ‘mis’ is gegaan.
Voorwaarden voor strafbaarheid
Een strafbaar feit is een gedraging die valt binnen de grenzen van een
wettelijke delictsomschrijving, die wederrechtelijk is, en aan de schuld van
de verdachte te wijten is.
Vier voorwaarden voor strafbaarheid:
• Gedraging: er moet sprake zijn van daderschap, geen strafbaarheid
zonder gedraging.
• Wettelijke delictsomschrijving: alle bestanddelen van een
toepasselijke delictsomschrijving moeten vervuld zijn, wil de
gedraging strafbaar zijn.
• Deze voorwaarde brengt het legaliteitsbeginsel tot
uitdrukking.
Maar dan zijn nog niet alle voorwaarden voor strafbaarheid vervuld:
eveneens moeten twee zogenoemde ‘elementen’ zijn vervuld.
• Wederrechtelijkheid: de door de wetgever strafbaar gestelde
gedraging, moet in strijd met het recht, wederrechtelijk, zijn.
o HR Huizense Veearts
• Verwijtbaarheid: er moet van de dader van het strafbare feit ook
een verwijt gemaakt kunnen worden, geen straf zonder schuld.
o HR Melk en Water
Legaliteit art. 1 Sr.
Alleen gedragingen die de wet als strafbare feiten bestempelt, zijn
strafbare feiten.
‘Geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan voorafgegane
wettelijke strafbepaling’.
De vier onderdelen van het legaliteitsbeginsel:
- Lex scripta -> de wet moet geschreven zijn
- Lex certa -> strafbepalingen moeten duidelijk en begrijpelijk
geschreven worden
- Verbod op terugwerkende kracht -> je mag niet veroordeeld
worden voor een handeling die nog niet verboden was op het
ogenblik waarop die plaatsvond.
- Verbod op analogie -> de rechter is verboden met
analogieredenering strafbepalingen op te trekken op feiten strafbaar
te stellen die niet tot het bereik van de strafbepaling horen.
Het is uiteindelijk aan de rechter om te beoordelen of het gedrag dat de
verdachte wordt verweten, onder een wettelijke strafbepaling valt, en zo
,ja, onder welke. De rechter kan gebruik maken van verschillende
interpretatiemethoden.
Daderschap en normadressaten HR Laadbak & HR Daderschap
Eén van de voorwaarden voor strafrechtelijke aansprakelijkheid wordt dus
gevormd door het daderschap: er moet sprake zijn van een gedraging,
verricht door een persoon.
De wettelijke strafbare feiten, de delictsomschrijvingen, kunnen op grond
van de wijze waarop daarin het strafbare gedrag tot uitdrukking wordt
gebracht nader worden getypeerd met behulp van verschillende in de
dogmatiek ontwikkelde onderscheidingen:
Omissiedelicten en commissie delicten: bij een omissiedelict, gaat
het om een gedraging in de delictsomschrijving uit een niet
handelen. Bij een commissiedelict gaat het om een gedraging in de
delictsomschrijving in een doen/handelen.
Materieel en formeel omschreven delicten: het handelen in de
delictsomschrijving kan specifiek zijn aangeduid, in dit geval is er
sprake van een formeel omschreven delict. Het handelen in de
delictsomschrijving kan ook naar het gevolg zijn omschreven, in dit
geval is er sprake van een materieel omschreven delict.
Krenkingsdelicten en gevaarzettingsdelicten: Een krenkingsdelict is
een delict waarbij een rechtsgoed wordt geschonden. Een
gevaarzettingsdelict is een delict waarbij een rechtsgoed in gevaar
wordt gebracht.
Gevolgen van de gedraging kunnen verzwarend zijn bij gekwalificeerde
delicten, of juist verlichtend bij geprivilegieerde delicten.
Strafbaarstelling
A. Artikel 348 Sv: formele vragen
B. Artikel 350 Sv: materiële vragen
i. 1. Tenlastelegging bewezen? Vrijspraak (art. 352 lid 1 Sv)
ii. 2a. Kwalificatie strafbaar feit OVAR (art. 352 lid 2 Sv)
2b. Wederrechtelijkheid strafbaar feit OVAR (art. 352 lid 2
Sv)
iii. 3. Verwijtbaarheid OVAR (art. 352 lid 2 Sv)
iv. 4. Straf/maatregel artikel 351 Sv; 9a Sr
C. Wederrechtelijkheid in DO 2b gaat naar 1
, D. Culpoos delict? Wederrechtelijkheid en verwijtbaarheid zitten
besloten in culpa, culpa moet tenlastegelegd worden 2b en 3
gaan naar 1
E. Wederrechtelijkheid en verwijtbaarheid zijn verondersteld aanwezig,
tenzij er een beroep wordt gedaan op een strafuitsluitingsgrond.
i. Rechtvaardigingsgrond neemt wederrechtelijkheid weg
ii. Schulduitsluitingsgrond neemt verwijtbaarheid weg
Dus stel er is een culpoos delict, dan leidt een geslaagd beroep op
strafuitsluitingsgrond tot vrijspraak, want wederrechtelijkheid en
verwijtbaarheid gaan dan naar vraag 1.
Rechtvaardigingstheorieën over straf en strafrecht
Retributivisme ‘waarom’
Vergelding als grondslag van de straf.
Retrospectief: rechtvaardiging ligt in het verleden (begane strafbare
feit)
Het is een absolute theorie:
o Straf vindt legitimatie in begane misdrijf en laat dus los van het
doel van bestraffing, er wordt gestraft omdat het misdrijf is
begaan
o Straf is verdiend
Wel enige mate van proportionaliteit: straf is pas verdiend wanneer
deze gelijk is aan de schuld van de dader (evenredigheid en
schuld/ernst feit)
Het gaat om een herstel van de balans.
Twee varianten:
o Positief: gerechtigheid eist bestraffing van schuldige (Kant)
o Negatief: alleen schuldige mag (niet: moet) worden bestraft
Utilitarisme ‘waartoe’
Het toekomstgerichte doel staat centraal, met het oog waarop een straf
wordt opgelegd.
Verwachte nut als grondslag van straf
Prospectief: rechtvaardiging ligt in toekomst (beoogde doel van
straffen)
Het is een relatieve theorie:
o Straf is legitiem naarmate deze beter afstemt op het doel van
de straf
o Straffen is goed met betrekking tot nut van de straf
o Gebonden aan effecten
Straf is instrument om doel te bereiken: generale/speciale preventie,
rehabilitatie, incapacitatie en beveiliging
Beccaria: volk levert een stukje vrijheid in, ter bescherming van die
vrijheden. Wel proportioneel straffen, want anders niet zo groot
mogelijk geluk samenleving.
Verenigingstheorieën
