L2 – Taxonomie en evolutie
Herpetologie is een tak van de zoölogie die zich bezighoudt met amfibieën en reptielen.
Herpeton betekent kruipend dier en logica is kennis, oftewel herpetologie is kennis van
kruipende dieren.
Amfibieën: klasse van gewervelde, koudbloedige dieren die zowel op het land als in het
water leven. Ze hebben meestal een vochtige, slijmerige huid die hen beschermt tegen
uitdroging. Ze leggen eieren in het water, waarbij veel soorten verschillende stadia van
larvale ontwikkeling ondergaan. Bv kikkers, padden, salamanders en wormsalamanders.
Reptielen: klasse van koudbloedige, gewervelde dieren met schubben of een
hoornachtige huid. Ze leggen eieren en kunnen leven op het land. Hieronder vallen
slangen, hagedissen, zee- en landschildpadden en krokodilachtigen.
Turtles = schildpadden die leven in het water
Tortoises = schildpadden die leven op het land
Traditioneel worden vogels als reptielen geclassificeerd, maar in de praktijk worden ze
vaak niet als reptielen behandeld. De wetenschap die zich afzonderlijk richt op het
bestuderen van vogels wordt ornithologie genoemd.
Classificatie van organismen
• Bacteriën: hebben geen celkern, genoom ligt los
• Archaea (oerbacteriën): geen celkern, genoom ligt los
• Eukaryoten: wel celkern. Ze kunnen meercellig zijn
Organismen kunnen worden ingedeeld in:
• Domein → eukaryoten
• Kingdom / rijk → dieren
• Phylum / stam →
chordaten =
gewervelde dieren
• Klasse → zoogdieren
• Orde → carnivoren
• Familie → beerachtige
• Geslacht → zwarte beer
• Soort (meest specifiek)
→ Amerikaanse zwarte
beer
Er vallen verschillende klassen
onder dezelfde stam
1
,Carl Linnaeus is begonnen met onderscheid te maken tussen dieren. Hij heeft in 1735
een boek geschreven om orde te creëeren in de natuur, voor planten en dieren. Hij
ontwierp het binomial system: organismen worden genoemd naar genus (geslacht) en
species (soort).
• Genus → nauwverwante organismen die gemeenschappelijke kenmerken delen.
• Soort → groep individuen die in staat is om met elkaar vruchtbare nakomelingen
voort te brengen.
Er zijn 2 belangrijke evolutionaire veranderingen voor het ontstaan van nieuwe soorten:
• Dieren gingen van water naar land, waardoor amfibieën zijn ontstaan. Een vis
wordt een viervoeter. Er zijn 4 soorten viervoeters: zoogdieren, reptielen,
amfibieën en vogels. Dit is gebeurd in de periode ‘Devoon’: 380 miljoen jaar
geleden.
o Vinnen worden poten om te kunnen voortbewegen.
o Kieuwen worden longen om adem te halen: zuurstof moet uit de lucht
worden gehaald ipv uit water.
o Gehoor: vissen hebben een zijlijnsysteem, op het land zijn oren nodig.
o Huidstructuur moet anders, er is niet meer constant contact met water.
o Kop moet bewegen, met name omhoog en omlaag, om predatoren te
spotten. Dus het wervelsysteem moet veranderen
o Wervelkolom moet worden aangepast om soepel te bewegen.
• De vorming van een amnion gedurende de embryonale ontwikkeling. Zo zijn
reptielen ontstaan. Amnion: vruchtvlies dat om het vormende embryo zit en met
water is gevuld. Hierdoor is het dier niet meer afhankelijk van water om zich voor
te kunnen planten.
Ontwikkeling van water naar land
2
,Aan de hand van fosielen kan je voorspellingen doen over de evolutie van diersoorten. 3
fossielen/geslachten worden besproken: tiktaalik, acanthostega en ichthyostega.
Tiktaalik roseae – 383 miljoen jaar geleden
De tiktaalik was het eerste dier dat een poging deed om uit het water te komen. Hiervan
is 1 soort beschreven. Hij heeft iets meer structuur in zijn vinnen dan zijn voorganger. Hij
heeft gepaarde borstvinnen, gepaarde buikvinnen maar een rugvin ontbreekt. Hij heeft
dorsale ogen en neusgaten, waarmee hij omhoog kan kijken ipv opzij. Daarbij heeft het
dier een beweegbare nek. Hij heeft nog geen vingers.
Acanthostega – 365 miljoen jaar geleden
De acanthostega had al echt vingers ipv vinnen. Hij
had 8 vingers aan de voorpoot, van de achterpoot is
dit onbekend. Hij had geen wirstbones, dus kon
waarschijnlijk niet lopen. Hij kon misschien wel met
zijn kop boven water komen. Hij had zowel kieuwen
als een primitieve long, en een gehoorbotje. Hier kon
die niet meer horen, maar hieruit is later wel het
gehoorbot geëvolueerd.
Ichthyostega – 365 miljoen jaar geleden
Dit dier kruipt al echt op het land. Het bevat goede bekken, een stevige ruggengraat en
poten waardoor het dier kan lopen. De nieuwe reconstructie zegt echter dat het dier
eerder zich vooruitsleepte, kijkend naar het bekken, en dat er meer differentiatie zit in de
ruggenwervels. Het is echter
wel speculatie op basis van
versteende botten. Later
kwamen de poten meer eruit
waardoor de huidige
amfibieën wel goed kunnen
lopen.
3
, Vanuit de voorouders van een vis kwamen tetrapoden (viervoeters). Hier krijg je verschil
tussen amfibieën en amnioten. Op de y-as staat de tijd gegeven. Er wordt gedacht dat de
vorming van amfibieën maar 1x gebeurd is. Er kan echter ook dat er op verschillende
momenten in de evolutie amfibieën zijn gevormd. Na amfibieën is er onderscheid
gemaakt tussen de wormsalamanders /// en de kikkers, padden en salamanders. Er
wordt gedacht dat eerst de afsplitsing tussen wormsalamanders plaats vond, en dan
later de splitsing tussen kikkers en salamanders.
Vanuit amnioten kun je reptielen en zoogdieren onderscheiden. Vanuit reptielen
vervolgens weer vogels, dit was redelijk recent.
Gerobatrachus – 250 miljoen jaar geleden
Dit is een dier wat op de splitsing staat tussen
salamanders en kikkers/padden.
4
