Samenvatting van de Nederlandse Literatuurgeschiedenis: 1900 - Heden ter voorbereiding voor het schoolexamen 6vwo Nederlands. De behandelde literatuur is op chronologische volgorde en belangrijke begrippen, schrijvers en boeken zijn gemarkeerd. Gebruik gemaakt van het leerboek 'Nieuw Nederlands 5/6...
NEDERLANDS (SCHOOL)EXAMEN VWO:
LITERATUURGESCHIEDENIS 1900 - HEDEN
Behandelde literatuur + opmerkingen:
o Nieuw Nederlands 5/6 vwo
o Persoonlijke aantekeningen van de lessen
o Samenvatting is op chronologische volgorde
Belangrijk:
Chronologie van de schrijvers
Welke periode de schrijvers meest beroemd waren
De kenmerken van de verschillende literaire stromingen
De verbanden tussen verschillende stromingen (oorzaak-gevolg)
De critici die schrijvers of dichters geven aan hun voorgangers
HISTORISCHE CONTEXT
Politiek:
● 1914 - 1918: WOI
○ Nederland was neutraal
○ Toch werd er veel oorlog gerelateerde literatuur geschreven in NL
● 1917: Russische revolutie
● 1929: Beurscrash zorgt voor grote crisis
○ Ontstaan in Amerika, later naar Europa gewaaid
Sociaal-Economisch:
(tijd van het optimisme + pessimisme)
● 1917: Algemeen kiesrecht mannen
● 1919: Algemeen kiesrecht vrouwen
→ Verzuiling: verdeling van een samenleving in groepen op levensbeschouwelijke of
sociaal-economische basis, waarbij de groepen in bepaalde mate van elkaar zijn
afgeschermd. (Katholieken, protestanten, liberalen, socialisten)
LITERATUUR
1. Schrijver en publiek
→ Tijdens de interbellum: periode tussen de twee wereldoorlogen.
● Nieuwe lezersgroepen actief
○ Vb. middengroepen, onder wie veel vrouwen
● Boekenbedrijven werden steeds commerciëler
○ Uitgeverijen drukken boeken in grote hoeveelheid
○ Opkomst van de bestseller: boek waarvan meer dan 10.000 exemplaren
werden gedrukt en verkocht
● Onderscheid tussen twee typen schrijvers:
○ Publieksschrijvers: schreven omvattende realistisch romans
→ Schrijvers van bestsellers (massaliteratuur)
→ Waren makkelijk te lezen boeken; hun lezerspubliek was
voornamelijk de grote middengroepen en vrouwen (veel lezers)
Ina Boudier-Bakker (1875 - 1966); De straat (1924) of De klop op de deur (1930)
Johan Fabricius (1899 - 1981); Komedianten trokken voorbij (1931) of Leeuwen hongeren
in Napels (1934)
○ Eliteschrijvers: schreven vanuit een moderne levenshouding van
onzekerheid, twijfel en zelfreflectie
→ Zetten zich af tegen de publieksschrijvers romans die
bestempeld werden als ouderwets, geen echte romankunst maar massaliteratuur
→ Voelden zich verheven boven de massa; beschouwden
zichzelf als de elite die de cultuur moest beschermen tegen vervlakking van de
massaliteratuur
→ Verkochten weinig boeken; grote lezerspubliek had weinig
tot geen belangstelling
vb.
Menno ter Braak (1902 - 1940) en E. du Perron (1879 - 1940) [zie paragraaf 6]
● Nederlandse literatuur onderging veel verschillende ontwikkelingen. (doorwerking
romantiek en pogingen aansluiting vinden bij de avant-garde) Traditie en vernieuwing
bestonden naast elkaar.
2. Doorwerking romantiek: Slauerhoff en Van Schendel
● Avant-gardebewegingen (moderne kunst) wilden kunst en literatuur vernieuwen en
breken de tradities van de 19e eeuw.
● Die traditie bleek echter levensvatbaar: uit de stroming romantiek ontstond de
stroming neoromantiek → de werkelijkheid wordt ervaren als onbevredigend
en wordt ontvlucht. (vluchten van de huidige tijd naar andere eeuwen;
dromen)
● Het romantische levensgevoel en romantische onderwerpen werden in een
aangepaste vorm aan de twintigste eeuw voortgezet
● Hoofdpersonen werden gedreven door een bijna niet te vervullen droom.
J.J. Slauerhoff (1898 - 1936)
→ Gedichten hebben ‘het romantische gekwelde bestaan, het lijden aan
het leven’ als centrale onderwerp
→ Staan in een romantische traditie; een persoon is aan het woord die in
onvrede leeft met de werkelijkheid en de enige tijd
→ ‘Het einde’ (ik-figuur voelt pijn of verdriet dat niet verdwijnt; verdwijnt pas als hij
dood is)
→ Belangrijk roman; ‘Het verboden rijk’ (China) (1932)
→ Hoofdpersonen zijn zoekers naar het geluk dat wellicht in het Verre
Oosten is te vinden.
→ Twee verhaallijnen; eerste speelt in het verleden en gaat over
banneling Camoes, Portugese dichter. Komt in China terecht. tweede gaat over
een twintigste-eeuwse naamloze marconist. Komt in dezelfde streken waar ook
Camoes gezworven heeft. Zijn ervaringen lijken steeds meer op die Camoes. Ook
de marconist komt in China terecht.
Arthur van Schendel (1874 - 1946)
→ presenteerde veel van zijn verhalen als historische roman; echter ontbreekt
de verheerlijking van het eigen nationale verleden (typerend kenmerk van 19e eeuw
historische roman)
→ Bekendste ‘Het fregatschip Johanna Maria’ (1930); speelt in de tijd waarin
moderne stoomvaart de zeilvaart verdringt. Hoofdpersoon zeilmaker Jacob Brouwer is
werkzaam op de Johanna Maria, een grote driemaster. Hij heeft een onvervuld verlangen:
eens wil hij het schip in zijn bezit hebben. Probeert verscheidene pogingen om zijn droom
waar te maken
→ ‘De waterman’ (1933) en ‘Een Hollands drama’ (1935)
stroming symbolisme → was een (tegenovergestelde) reactie op het realisme en
naturalisme (nauwkeurige beschrijven van de werkelijkheid. Emoties en
gevoelens werden vaak achtergelaten). Het was ook een uitloper van de
Romantiek. Er was nu meer aandacht voor de vorm en techniek. Sterke
gerichtheid op het verleden, fantasie en persoonlijke gevoelens.
Bekende schrijver; A. Roland
3. Avant-garde invloeden: Van Ostaijen en Marsman
● Opvattingen van de historische avant-garde beïnvloeden de 20e eeuwse literatuur
○ Was een grote overkoepelende beweging die onder te verdelen is in diverse
stromingen/richtingen. Vooral geassocieerd met gedichten.
● NL + Vlaanderen = vooral in de dichtkunst zien we de kenmerken terug
● Toename invloed van de autonomieopvatting: de literaire tekst wordt opgevat als een
op zichzelf staan taalbouwsel en niet als weergave van een individueel gevoel
○ Gevolg; toename belangstelling voor talige middelen → ritme,
klankwerking en dubbelzinnigheid
● De traditionele beeldspraak verdween. Beeldspraak werd voortaan bepaald door een
associatief verband (schakelen van de ene gedachte naar de andere gedachte) dan
een logisch verband.
● Literaire tekst werd niet meer beschouwd als beschrijving van de werkelijkheid.
stroming dadaïsme → Ontstond in Zwitserland. Korte, maar heftige poëzie
stroming. Werd gezien als anti-kunst. De daarvoor bedachte opvattingen van
‘kunst’ werden verbroken. Had als doel om te choqueren. Er waren geen
duidelijke richtlijnen. Deden de meest bizarre dingen. Volledige opstand tegen
alles.
Paul van Ostaijen (1896 - 1928)
→ In zijn bundel Bezette stad (1921) maakte hij gebruik van dadaïstische
collagetechniek; traditionele versregels en volzinnen vallen uit elkaar en associaties
vervangen de logische gedachteontwikkeling. Gebruik van citaten van de ‘entertainment’
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper gycc. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
