Aantekeningen Inleiding politicologie
Wo 6-9-23
Politiek:
- mensen die als dagtaak hebben politiek te bedrijven
- oorlog
- burgers die politiek actief zijn (protesten)
- relaties en zaken in de wereld (economie, handel, industrie, sport), overal aanwezig
Politiek heeft geen goede naam
Politiek is ook positief: samenwerken ipv geweld gebruiken
Het is nodig
Wat bestuderen we hier?
- Politiek is een contested concept. Het wordt onder meer gezien als:
1. De kunst van overheidsbestuur (politiek als arena)
2. Publieke zaken (politiek als arena)
3. Compromis en consensus (politiek als proces)
4. Uitoefening van macht (politiek als proces)
Positionality en hoe het uitmaakt
- Jouw positie in de maatschappij bepaalt wat je ziet – en wat je belangrijk vindt.
Mensen in arme landen denken niet zoveel aan klimaat als hier, omdat ze andere
prioriteiten hebben.
- Mensen in een dominante positie bepalen welke problemen belangrijk zijn, en wat voor
kennis nodig is om die aan te pakken.
- Heel waardevol: een dag in de schoenen van een ander lopen.
De wetenschap van de politiek vs. politieke wetenschap
Wat is politieke ideologie?
- Ideology is a coherent set of ideas which provide a basis for organized political action
- Stromingen in normatieve politieke theorie (normatief: hoe het zou moeten zijn)
Liberalisme
- De politiek moet voor vrijheid zorgen (Spinoza)
- Kernideeën: individualisme, vrijheid, rede, gelijkheid, tolerantie, consensus,
constitutionalisme (grondwet die vrijheden garandeert en overheid beperkt)
- Klassiek liberalisme: negatieve vrijheden (“vrij van”)
- Modern liberalisme: positieve vrijheden (“vrij om … te doen”)
Conservatisme
- Geen grote veranderingen, rustig dingen hetzelfde houden
- Kernideeën: traditie, pragmatisme, menselijke imperfecties, hiërarchie, autoriteit,
eigendom
Socialisme
- Iets ingewikkelder:
• Communisme: normatief ideaal
, • Socialisme: politiek stelsel
• Marxisme: theorie van de geschiedenis
- Maatschappij als een systeem van uitbuiting en onderdrukking
- Politiek als de verlengde arm van dit systeem
- Cultuur en ideeën legitimeren het systeem
- Contradicties en spanningen in het systeem leiden tot maatschappelijke (r)evolutie
Feminisme
- Tradities van ideeën waarin de ongelijke (machts-)relaties tussen mannen en vrouwen
centraal staan.
- 1e golf: formele politieke rechten (stemrecht)
- 2e golf: genderverhoudingen in de maatschappij (“het persoonlijke is politiek”)
- 3e golf: diversiteit binnen ge-genderede verhoudingen (“intersectionaliteit”); aandacht
voor diversiteit in genderidentiteiten
Post-kolonialisme
- Stromingen die zich onder meer richten op:
• Structureel en institutioneel racisme
• De politieke, maatschappelijke, economische, culturele en psychologische
nalatenschap van koloniale verhoudingen
“Groene denkers”/environmentalism
- Analyseert en bekritiseert de maatschappij en hedendaagse politiek op basis van hun
ecologische voetafdruk en (het gebrek aan) duurzaamheid
- Veel verschillende varianten, van esoterisch tot rationeel-wetenschappelijk
- Zou best een belangrijke (en radicale) stroming kunnen worden
Populisme en wat daar achter ligt
- Speelt in op onderbuikgevoelens
- Vaak gedreven door negatieve houding tegenover minderheden en hun rechten
- Focus op een leider
- Sceptisch tegenover democratische instituties, mede vanwege het vermoeden dat elites
achter de schermen vals spelen
- “Power to the people”
- Grenzend aan fascisme?
College 2: wo 13-9-2023
Staten en hun burgers
Wat is de staat?
Vijf centrale kenmerken (van binnen gezien)
- Soevereiniteit: ultiem gezag naar binnen
- ‘Openbaar’ karakter: gaat over collectieve (en bindende) beslissingen
- Legitimiteit: beslissingen worden als bindend geaccepteerd omdat zij (als het goed is) in
het collectieve belang zijn
- Instrument voor dominantie: geweldsmonopolie
- Territorialiteit: rechtspraak gaat over een specifiek gebied
, Definitie van de staat (van buiten gezien)
- Volgens artikel 1 van de Conventie van Montevideo, vier belangrijke kenmerken:
1. Vast omlijnd territorium
2. Vaste bevolking
3. Effectieve overheid
4. Capaciteit om banden met andere landen aan te gaan
Perspectieven op de staat (waarom hebben we die en wat doet die?)
- De pluralistische staat: ‘arbiter’ in de maatschappij
Hegel
- Maatschappelijke vooruitgang in de geschiedenis
- Subjectieve rede: onze individuele en emotionele gesteldheid
- Objectieve rede: het gezin, de burgermaatschappij, de staat
- Absolute rede: kunst, religie, filosofie
- De staat: verwezenlijking van de staat van maatschappelijke ontwikkeling en de geest
der geschiedenis
- Dialectiek is cruciaal – en politiek dynamiet!
- Staat wordt verwoest om iets nieuws op te bouwen, zodat de mensheid overeind blijft
- Marx zette Hegel terug op zijn voeten (vond hij zelf…)
…
- De kapitalistische staat: niet los te begrijpen van de structuur van de maatschappij.
- De bureaucratische staat: de staat volgt eigen belangen, los van die van de
maatschappij.
- De “Leviathan” staat: garant voor orde in de maatschappij.
De teloorgang van de staat?
- Modern debat: mondialisering → teloorgang van de staat
• Verlies van economische soevereiniteit
• Meer beslissingen op internationaal/mondiaal niveau
• Machtige particuliere actoren op het wereldtoneel
- Komt mondialisering zelf in verdrukking?
• Economische herleving van de staat
• Nieuwe veiligheidsbedreigingen
Wat is een natie?
- Een culturele gemeenschap
➔ Link met moderniteit en industrialisering? (nationalisme)
- Een politieke gemeenschap
Versies van nationalisme
- Liberaal nationalisme
- Conservatief nationalisme
- Antikoloniaal en postkoloniaal nationalisme
- “Links” nationalisme
Kan nationalisme goedaardig blijven?
De toekomst van nationalisme