H1 An overview of psychology
and health
Wat is gezondheid? Wat is gezondheid?
Niet alleen staat van symptomen, fysiek, maar ook mentaal en sociaal (ik zag veel mensen di
aan kunnen steken, mijn ouders roken etc).
Er zijn gradaties van ziekte en gezondheid. Medisch socioloog Antonovsky:
Ziektegezondheidscontinuum – we zijn allemaal terminaal en in mindere of meerdere mate
Ziektegezondheidscontinuum gezond zolang we ademen. Aaron stelde voor om ons te focussen op de mogelijkheden om
gezond te blijven i.p.v. op factoren die ziekte veroorzaken.
Perceptie continuum: ene kant zo ziek zijn (je gaat dood), midden ben je oké, optimale is hea
Perceptie continuum Iedereen zit op dit continuum. Afhankelijk van je positie zit je meer op de een of andere kan
bent dus niet gezond of ziek je beweegt je binnen deze grafiek.
Tool voor:
Spectrum gezondheid death Major Symptones Worse Average Healthful Very Optim
Death > optimal wellness disability and minor than signs signs and healthful welne
from disability average lifestyle signs
ilness signs and
lifestyle
Vroeger (17de tot 19de eeuw) waren mensen ziek door 2 oorzaken:
Infectious diseases: komt door bacteriën, virussen etc (denk tuberculose)
Dietary diseases: ze misten een onderdeel in hun voeding, bijv vitamine B12
Infectious diseases
Dietary diseas Werden opgelost door preventief handelen, hygiëne en gezonder eten (en niet door medicij
die waren er nog niet en worden pas ontwikkeld na ziekte ontstaan en bekend is).
Hygiene
Gezond eten Hedendaagse ziektes die zorgen voor hoge death rate: chronic diseases
Denk aan kanker, heart disease, stroke - > Ontstaan over langere periode
Chronic diseases
Deze ziektes zijn niet nieuw, maar vroeger waren ze maar een klein aandeel van overlijden e
hoger. Waarom? Omdat we nu anders leven.
We worden bijvoorbeeld ouder en meer vatbaarder voor deze ziektes.
Ouder worden Industrie stelt ons bloot aan slechte chemicaliën, plastics , tabak
Chemicalien Meer stress
stress
Jongeren (15 tot 24) overlijden vooral aan ongelukken, hart en vaat ziektes en zelfmoord.
1.2 Geschiedenis psychologie, ziekte proces en de geest
Oude tijd Oude tijd: geloof ziektes komen door mythische oorzaken
Hippocrates Griekse romeinse tijd:
Humoral theory Hippocrates, humoral theory : we hebben vier humors (fluids) in ons lijf. Als die in balans zijn
we gezond, anders ongezond. Bereik je door gezond eten en vermijden van overmatigheden
Plato
Plato: geest en lichaam zijn afzonderlijk, hebben geen invloed op elkaar.
Middeleeuwen Middeleeuwen:
Kerk gaf aan dat god bepaalde wie wel of niet ziek werd. Terug naar oude tijd.
Renaissance Renaissance:
Mensen werden meer human-centered ipv god-centered.
, Franse philosoof Rene Descartes, geloofde net als Grieken in lichaam vs geest en 3 toevoegin
Rene Descartes 1. Lichaam is een machine dat reageert (je raakt vuur, voelt en je hoofd reageert).
2. Ook al is lichaam en geest afzonderlijk, ze communiceren wel met elkaar
3. Dieren hebben geen ziel, mensen wel , en daardoor gaan we dood.
Uit renaissance kwam voort :
Biomedische model: alle ziektes en psychische ziektes kunnen worden uitgelegd door alleen
Microsoop kijken naar biologische processen, bijv door wonden, infecties etc (en dus zo genezen worde
Er wordt alleen gekken naar het fysiologische proces.
Biomedical model 18 en 19de eeuw: microscoop ontstond, autopsies ontstonden, groei medische wereld.
Door nieuwe wetenschap meer vertrouwen in artsen.
20ste eeuw: vooral infectieziektes zoals tyfus, tuberculose en difterie belangrijkste dooroorza
(ook Nederland). Door sociale veranderingen nam dit af en steeg levensverwachting:
Betere voeding
Betere hygiëne.
Betere preventie en medische voorzieningen
Rond de 20ste eeuw werd het biomedische model ter discussie gesteld. Er kwam meer aanda
voor de rol van psychologische factoren , gedrag en persoonlijkheid en de preventie van ziek
Als gevolg hierop ontstonden vakgebieden zoals: psychosomatische, sociale, en medische
geneeskunde, gezondheidspsychologie. De nieuwe kijk heette: biopsychosociaal model.
1.3 De rol van psychologen in gezondheid
Biomedical model In het biomedische model wordt het individu/de geest niet meegenomen.
Waarom mensen chronisch ziek? Komt door:
Biologische factoren
Exposure aan schadelijke micro-organismen
Psychisch en sociale factoren (lifestyle)
Lifestyle kan dus chronische ziektes verminderen:
Risico factoren: kenmerken en omstandigheden die bijdragen ontstaan ziektes:
Risico factoren Biologische risicofactoren
Biologisch gedrags risico factoren (roken – suikers eten, veel vet, sporten, slapen, alcohol)
Behavorial
Persoonlijkheid draagt ook bij aan ziektes.
Persoonlijkheid Bijv, hoog level positieve emoties, leeft langer.
Bijv. hoog leven angst, depressie, pessimistisch, hoger risico overlijden hart disease.
Bijv. iemand die positief is maar wel angstig overwint ziektes sneller.
20ste eeuw verband medicijnen en psychologie (sigmund freud)
Psychoanalytische theorie: zag patiënten met fysieke symptomen maar geen aantoonbare
Psychoanalytic theory ziekte, hij stelde dat het kwam door onbewuste emotionele conflicten. Hij noemde dit
Conversion hysteria conversion hysteria. Een voorbeeld is glove anesthesia: je hebt geen gevoel in je hand
Glove anesthesia Om dit te kunnen begrijpen werd meer onderzoek gedaan en ontstond psychosomatische
geneesmiddelen.
Psychosomatische geneeskunde 1930
Psychosomatisch betekend niet dat je de ziekte ‘ in je hoofd zit’ het betekend dat lichaam en
Psychosomatic medicine geest beiden betrokken zijn bij de ziekte. Wetenschap die zich bezighoudt met ziekten met e
Psychosomatisch psychische component.
1970 twee nieuwe velden ontstaan op het gebied van psychologie en ziekte:
, 1. Behavioral medicine/ medische geneeskunde:
behavorial medcine Menselijk gedrag komt uit twee manier van leren:
klassieke conditionering: een stimulus krijgt een reactie door associatie met de
Classical conditioning stimulus.
Operant conditioning Operante conditionering: gedrag veranderd of basis van consequentie (beloningen
straffen)
conditie methodes helpen mensen een probleem , gedrag aan te pakken zoals overeten en
anxiety. Leidde tot 2 methodes:
1) Gedragsmethodes: principes van klassieke en operante conditionering met als
gedrag te veranderen, bijv. veilig gedraag aanleren om ongelukken te voorkom
2) Cognitieve methodes: veranderen van gedachtes en gevoelens. Bijv
ontspanningsoefeningen en anders denken bij chronische pijn.
2. Gezondheidspsychologie
Wetenschapsveld dat is gericht op de toepassing van psychologische kennis en technieken o
Psychosomatic medicine gezondheid, ziekte en gezondheidszorg.
Behavrioal medicine Gezondheid bevorderen en behouden
Health psychology Preventie, Ziekte voorkomen en behandelen van ziekte ; goed’ omgaan met ziekte
Identificatie van oorzaken en diagnostische factoren van gezondheid, ziekte gerela
aan disfunctioneren.
Analyse en verbetering van gezondheidszorg en gezondheidsbeleid
We kijken naar gedrag, alledaagse dingen, zijn er risicofactoren waarom iemand ziek wordt,
iemand met stress omgaat, hoe gedragen patiënten zich, hoe kunnen we die gedragingen be
en gezonder/ minder risicovol maken.
Verschil:
Psychosomatic medicine: bestaat uit artsen en gedragswetenschappers – focust op medisch
displines en psychiatrische hulp. Lichamelijke klachten zijn niet verklaarbaar met aandoening
maar psychologisch.
Medische psychologie (behavioral medicine): focust op het gebruik van aanpassen levenssti
(zonder drugs/medicijnen). Focus op ziektegedrag.
Gezondheidspsychologie: focust op alle gebieden binnen psychologie (klinisch, sociaal etc),
te identificeren welke levensstijl/gedrag en emotionele processen tot ziekte leidt. Focust ook
bevorderen en bewaken gezondheid (preventie) , dit doet medische pyschologie niet.
Overeenkomst: alle delen de visie dat gezondheid en ziekte biologisch, psychisch en sociaal
afleidbaar zijn.
Helpen patiënten Gezondheidspsychologen helpen in het ziekenhuis
Veranderingen gedrags risico factoren – door psychologische methodes aan te lere
Behavioral Risico factoren Biofeedback om pijn te verdragen (meten/ analyseren van pijn , wat er in het lijf
Biofeedback gebeurd). Maakt zichtbaar wat er in het lijf gebeurd.
onderzoek Onderzoek naar levensstijlen en effecten op ziektes etc.
Huidige perspectieven op healthy and ilness
Biopsychosocial model Biopsychosocial model: kijkt naar biologische, psychologische en sociale factoren die ieman
gezondheid beïnvloeden en andersom.
Biologisch Biologisch: welk DNA en genen heb je, erfelijke ziektes. Hoe reageert je lijf op ziekte etc.
Psychologisch Psychologisch: combi van levensstijl en persoonlijkheid.
Sociale factoren Kijkt naar de cognitie die je hebt (hoe je leert, onthoud, beslissingen maakt en oordeelt). Ho
draagt die cognitie bij aan je gezondheid? Bijv. je vind plezier halen uit leven belangrijk, roke
vind je plezier, dus je stopt niet.
Cognitie : hoe je dingen waarneemt.
Emotie: een subjectief gevoel dat gedrag en gevoel beïnvloed
Motivatie: het proces dat een individu laat starten met een activiteit
, Sociale factoren: je omgeving beïnvloed je. Roken je ouders, dan jij ook. Je leefomgeving
(society) beïnvloed je ook. Woon je bij een park – sporten daar mensen etc.
Levensloop is van toepassing op gezondheid
Adverse childhood experiences – emotionele en fysieke misbruikingen zorgen later
hoger risoco op ziektes
Ouderen ook hoger risico omdat ze minder sociaal worden
Gender perspective, mannen en vrouwen functioneren biologisch verschillend. Stre
voor mannen en vrouwen anders.
Overeenkomsten andere vakgebieden:
Geneeskunde : basiskenis t.o.v menselijk lichaam
Epedimiologen Epedemiologist : overlapt gezondheidspsychologie omdat ze kijken naar sociale factoren die
ziektes versterken (bijv meer chemicaliën in dat gebied waardoor kanker meer voorkomt).
Mortality
Mobbidity Gebruiken verschillende aspecten om hun bevindingen in te delen:
Mortality: dood, overlijden (grootschalig). Bijv: we zien een afname/toename in mortality
Morbidity: ziekte, injury, disability
Prevalence Prevalence: refereert naar aantal , bijv percentage mensen met asma
Incidence Incidence: number naar nieuwe aantal, bijv tijdens covid
Epedimic Epidemic: refereert naar situatie waar de incidence snel toeneemt (covid epedimie).
Tip je kan achter elk woord ‘rate’ zetten.
Risk factoren Epidemiologen voorspellen:
Verspreiden nieuwe ziektes Risk factors, lager inkomen sneller ziek is niet alleen wegens weinig toegang tot ziek
verlening – maar bijv ook kijk naar ziektes (komt door een geest of slangen).
Voorkomen verspreiden nieuwe ziektes
Sociologie: Kijken naar leven van mensen, maatschappij.
Medical sociology: onderzoeken problemen gerelateerd aan health, bijv reacties op ziektes
Anthropologie: culturele verschillen
Sociologie Medical anthropology: verschillende health care in culturen.
Gezondheidsecnomoie: vraag en aanbod van gezondheidsbronnen, uitgaven, kosten en
Medical sociologu voordelen van gezondheidszorg
Nathropoly
H2 the body’s physical systems
Module 1 the nervous system Het zenuwstelsel wordt aangestuurd door de hersenen, via de zintuigen (ogen, oren, neus,)
zenuwstelsel Via neuronen wordt je zenuwstelsel aangestuurd.
Neurotransmitter: signaalstofjes die je zenuwimpulsen overdragen tussen je zenuwcellen
/kliercellen of spiercellen.
Ontwikkeling zenuwstelsel
1. Basisstructuren voor neuronen worden in je jeugd aangelegd maar zijn nog onrijp.
2. Eerst ontwikkelen gliacellen, die de neuronen ondersteunen.
3. Grote toenamen ontwikkeling dendrieten (zenuwvezel) en synapsen
4. Vanaf adolescenten neemt het gewicht brein af, door afname synapsen
Het zenuwstelsel heeft twee grote afdelingen:
1. centraal zenuwstelsel – hersenen en ruggenmerg – centrale aansturing systeem
2. perifeer zenuwstelstel – deel buiten centraal stelsel – uitgebreid netwerk zenuwcellen
ruggenmerg is de verbindingsweg zenuwstelsel en perifere stelsel
