JEUGDRECHT BEGREPEN – LYDIA JANSSEN (6E DRUK)
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 – Inleiding recht...............................................................................................................................2
I. Personen- en familierecht........................................................................................................................... 2
Hoofdstuk 2 – De ouders van de jeugdige............................................................................................................2
Hoofdstuk 3 – Het gezag over de jeugdige..........................................................................................................5
Hoofdstuk 4 – De jeugdige en de scheiding van zijn ouders................................................................................7
Hoofdstuk 5 – De rechtspositie van de jeugdige (I)..............................................................................................9
Hoofdstuk 6 – De rechtspositie van de jeugdige (II)...........................................................................................10
Hoofstuk 7 - Kinderbeschermingsmaatregelen..................................................................................................13
Hoofdstuk 8 – Beëindiging van het gezag..........................................................................................................16
Hoofdstuk 9 - Pleegzorg.....................................................................................................................................17
Hoofdstuk 10 - Procesrecht................................................................................................................................18
II. Jeugdstrafrecht........................................................................................................................................ 20
Hoofdstuk 11 – Inleiding strafrecht....................................................................................................................20
Hoofdstuk 12 – Materieel strafrecht..................................................................................................................20
Hoofdstuk 13 – Strafproces algemeen...............................................................................................................21
Hoofdstuk 14 – Van strafbaar feit tot veroordeling...........................................................................................23
Hoofdstuk 15 – Straffen en maatregelen voor jeugdigen..................................................................................26
III. Jeugdwet................................................................................................................................................ 28
Hoofdstuk 16 - Organisatie van jeugdhulp........................................................................................................28
Hoofdstuk 17- Rechtspositie van de cliënten in de jeugdhulp...........................................................................31
IV. Internationaal jeugdrecht....................................................................................................................... 32
Hoofdstuk 18 – Kinderrechtenverdrag...............................................................................................................32
,Hoofdstuk 1 – Inleiding recht
Wat wil men bereiken met recht? Rechtvaardigheid, gelijkheid, beschermen van de zwaksten en
conflictbeheersing
Doelen van recht worden uiteindelijk beslist door de politiek en verschilt van land tot land.
Technisch doel recht: Het ordenen van de samenlevingen en het geven van regels om conflicten te
voorkomen.
Definitie recht: ‘Het recht is het geheel van overheidsregels dat de samenleving ordent’
Rechtsgebieden
Staatsrecht: basisregels voor de organisatie van de overheid. Geeft verhouding tussen verschillende
organen van de overheid (zoals gemeente, provinciale staten, etc.). Hierin staan de taken van elk
orgaan beschreven. Belangrijkste wet grondwet. Houdt zich bezig met de overheid ‘in ruste’
Bestuursrecht: Houdt zich ook met de overheid bezig, maar dan met de overheid ‘in actie’. Dit regelt
bijvoorbeeld: zorg voor het milieu, het onderwijs, etc. Dit geeft regels voor de het uitoefenen van
veelzijdige bestuurstaken. Belangrijkste wet Algemene wet bestuursrecht (Awb).
Strafrecht: Beschrijft verboden gedragingen, zoals diefstal en moord. Onder ‘rechtsorde’ verstaan we
de rust en de veiligheid in de samenleving. Twee belangrijke wetboeken Wetboek van Strafrecht
(Sr) en Wetboek van Strafvordering (Sv). De tweede regelt wat er gebeurt als er een strafbaar feit is
gepleegd.
Burgerlijk recht: regelt rechtsverhoudingen tussen burgers onderling. Het bestaat uit drie
onderdelen. (1) personen en familierecht, (2) vermogensrecht en (3) rechtspersonenrecht. Die
laatste gaan over organisaties of ondernemingen die in het recht een zelfstandig leven leidt, zoals
een bv of nv, een stichting of vennootschap. Twee belangrijke boeken Burgerlijk Wetboek (BW) en
het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv)
Jeugdrecht is het geheel van rechtsregels die de positie van jeugdigen regelt. Dit bestaat uit
onderdelen van verschillende rechtsgebieden (Onderdelen uit het burgerlijk recht, het strafrecht en
het bestuursrecht).
Ook wanneer je het indeelt op onderwerp loopt het dwars door de rechtsgebieden heen
(vreemdelingenrecht, onderwijsrecht, etc.)
Materieel recht bevat de rechten en plichten van burgers, het formeel recht geeft het procesrecht.
Materieel recht (o.a. in Sr) geeft aan wat strafbaar is. Formeel recht (o.a. in Sv) beschrijft het proces
als er een strafbaar feit is gepleegd, ook wel procesrecht genoemd.
Nationaal recht is het recht op landelijk niveau en bepaalt ieder land zelf. Internationaal recht regelt
rechtsrelaties tussen landen. Internationaal recht heeft vaak veel invloed op nationaal recht. Zo zijn
er Europese verdragen, zoals het Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en
de fundamentele vrijheden.
I. Personen- en familierecht
Hoofdstuk 2 – De ouders van de jeugdige
Personen- en familierecht gaat over de juridische relaties tussen ouders en kinderen en tussen
echtgenoten. Vanuit hier ontstaan rechten en plichten. Door juridisch ouderschap ontstaat een
levenslange band tussen ouder en kind.
Een moeder is de vrouw waaruit het kind geboren is. Draagmoederschap is niet bekend in het
Burgerlijk Wetboek. Een draagmoeder is daardoor juridisch moeder van het kind, ondanks dat de
eicel misschien niet van haar is. Via de rechtbank kan de biologische moeder het kind als pleegkind in
haar gezin opnemen, om het uiteindelijk te adopteren.
2
,De juridische vader is de man:
- Die bij de geboorte met de moeder is gehuwd (hoofdregel, ditzelfde geldt voor een
geregistreerd partnerschap)
- Die de jeugdige heeft erkend
- Van wie door de rechter het vaderschap is vastgesteld
- Die de jeugdige heeft geadopteerd
Een vaderschap wat door huwelijk is toegekend kan via de rechtbank ontkend worden. Hiervoor
moet wel duidelijk zijn dat de man niet de biologische vader is. Dit kan niet bij instemming van
kunstmatige inseminatie, donorzaad of als hij bij het huwelijk wist dat de vrouw zwanger was. In dit
soort gevallen kan het enkel als de vrouw de man bedrogen heeft. Overlijdt een man tijdens het
huwelijk en brengt een vrouw binnen 306 dagen een kind ter wereld, dan is de overleden man
juridisch vader.
Een jeugdige die geen juridisch vader heeft kan door een man (die minstens 16 jaar oud is) erkend
worden, hiervoor hoeft hij niet biologisch vader te zijn. Hij heeft hiervoor toestemming van de
moeder nodig. Als het kind tussen de 12 en 16 is moet hij ook toestemming van het kind hebben. Als
het kind 16+ is, is enkel toestemming van het kind nodig.
Als moeder en/of jeugdige weigeren, kan een man via de rechtbank om vervangende toestemming
vragen. De rechter zal dit toekennen als: (1) het de belangen van het kind niet zal schaden, (2) de
belangen niet zal schaden die de moeder heeft bij een ongestoorde verhouding met haar kind.
Wanneer een man deze procedure voert bij de rechtbank, zou een vrouw een andere man het kind
kunnen laten erkennen om de biologische vader tegen te werken. Wanneer het proces al loopt, kan
de andere man alleen voorwaardelijke erkenning krijgen, zodat dit het rechtsproces niet in de weg
zit.
Om een kind te erkennen moet men bij de burgerlijke stand van de gemeente verklaren dat hij
juridisch vader van een jeugdige wil zijn. Hiervan wordt een akte gemaakt, die wordt ingeschreven in
de registers van de burgerlijke stand.
Erkenning is niet mogelijk:
- Door een man die, vanwege te nauwe verwantschap, geen huwelijk met de moeder zou
mogen sluiten
- Door een man die nog geen 16 jaar oud is
- Door een man die onder curatele staat, tenzij hij toestemming heeft van de kantonrechter
- Als de jeugdige al twee ouders heeft
Alleen als een man niet biologisch vader is, kan een proces voor de ongedaanmaking van een
erkenning worden gestart door een kind. Hij/zij heeft drie jaar de tijd om dit te doen, of als hij
minderjarig is, tot zijn 20e.
Als een verwekker het kind niet wil erkennen, kunnen moeder en kind dit via de rechter aanvragen.
Gerechtelijke vaststelling van vaderschap wordt nogal eens verward met een vaderschapsactie. Bij
een vaderschapsactie vraagt de moeder echter de rechter slechts om de verwekker te verplichten
een bijdrage te leveren aan het onderhoud van een kind.
Ook voor een vrouw is het (sinds 2014) mogelijk om tweede juridisch ouder, ook wel duo-ouder, van
een kind te worden.
Door deze nieuwe wetgeving:
- Wordt de vrouw met wie de moeder getrouwd is tijdens de geboorte automatisch tweede
ouder van het kind. (Voorwaarde: beschermde donor, via erkende donorbank)
3
, - Kan een vrouw met toestemming van de moeder een kind erkennen
- Heeft een vrouw die als levensgezel van de moeder heeft ingestemd met een daad van
verwekking voor het kind, het recht om vervangende toestemming voor de erkenning te
vragen bij de rechtbank
Wanneer een vrouw van een bekende zaaddonor een kind krijgt, dan moet ze kiezen of ze haar
vrouwelijke partner het kind laat erkennen, of dat ze de zaaddonor toestemming geeft voor de
erkenning.
Adoptie
Na een rechterlijke uitspraak over de adoptie worden de adoptiefouders juridische vader en moeder
van een jeugdige. Adoptie is een uitzondering op de regel dat juridisch ouderschap een levenslange
band schept tussen ouder en kind. De biologische ouders verbreken namelijk de band door hun kind
te laten adopteren.
Ouders die een buitenlands kind willen adopteren moeten een verzoek indienen bij het ministerie
van Veiligheid en Justitie. De ouders worden onderzocht en als dit goed verloopt, volgen de ouders
een verplichte voorlichtingscursus. Als ouders aan de voorwaarden voldoen, krijgen ze
(beginsel)toestemming van de minister voor adoptie. Als zij de beginseltoestemming hebben kunnen
ze aankloppen bij een bemiddelingsbureau.
Voorwaarden voor adoptie:
- Algemene voorwaarden: is het in het belang van het kind? Hebben de ouders echt niks meer
te bieden?
- Voorwaarden adoptiekind: minderjarig, toestemming kind (indien hij/zij ouder is dan 12),
geen kleinkind van adoptiefouders.
- Voorwaarden biologische ouders: geen bezwaar tegen adoptie (met uitzonderingen: zoals
mishandeling, verwaarlozing), moeder minstens 16 jaar oud
- Voorwaarden adoptiefouders: minstens 18 jaar oud, twee ouders: dan moet de jeugdige
voor de adoptie minstens een jaar bij hen thuis wonen en moeten de ouders minimaal 3 jaar
samenwonen. Eén ouder: jeugdige minstens drie jaar wonend bij adoptiefouder
- Voorwaarden in de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie: Interlandelijke
adoptie meestal alleen voor stellen, ouders niet ouder dan 42 en niet meer dan 40 jaar
leeftijdsverschil tussen adoptiefouder en kind. Kind jonger dan 6 jaar bij adoptie.
Na officiële adoptie niet alleen familierechtelijke band tussen ouder en kind, maar tussen hele familie
en kind. Juridische band met biologische ouders wordt verbroken.
We spreken van partneradoptie als de partner van de ouder de jeugdige adopteert. Voor duo-
ouderschap was dit voor twee vrouwen de enige manier op beide juridisch ouder te worden.
Een geadopteerd kind kan tussen zijn 20 e en 23e een verzoek indienen om de adoptie te herroepen.
De rechtbank wijst dit toe als:
- De herroeping ‘in het kennelijke belang is van de geadopteerde’ en:
- De rechter overtuigd is van de redelijkheid van het verzoek tot herroeping
-
Na herroeping komen familierechtelijke betrekkingen met de biologische ouders in de plaats.
Gevolgen van het ouderschap:
- Gezag
- Omgang: dit betekent dat ouder en kind elkaar regelmatig mogen zien
4
