Week 6: Geschillen in de Onderneming
Juridische schets van het stakingsrecht (W. Rauws | M. Driessen)
Taak Van piloten en grondpersoneel
Nationale luchthaven Schiphol kent grote problemen. Teveel vluchten, teveel passagiers
maken de luchthaven eigenlijk te klein. Uitbreiding zit er niet echt in en nu een alternatief
vliegveld in Lelystad voorlopig van de baan lijkt te zijn moet men roeien met de riemen die
er zijn en proberen alle passagiers zoveel als mogelijk tevreden te houden. Met lede ogen
ziet de leiding van Schiphol dan ook de problemen aan van een aantal ‘low cost’
vliegtuigmaatschappijen met hun piloten. Die zijn ontevreden met roosters, met salariëring
of andere arbeidsvoorwaarden. Piloten van een aantal maatschappijen dreigen met acties.
Nu Schiphol toch al zoveel klachten krijgt van passagiers ziet men extra wanorde door
deze pilotenacties met angst en beven tegemoet.
a) De vrees van Schiphol blijkt niet onterecht. Piloten van Ryanair besluiten het werk
neer te leggen omdat er na één jaar onderhandelen nog steeds geen cao tot stand
is gekomen. Zij stellen de directie Nederland twee dagen van te voren op de hoogte
dat een en ander zijn beslag zal krijgen in het komende weekend.
In dat weekend in juni zouden 15 vluchten vanaf Schiphol vertrekken. Gelukkig vindt Ryanair 14 piloten van
buitenlandse vestigingen bereid om de vluchten van de stakende piloten
in Nederland over te nemen. De ‘schade’ blijft daarmee beperkt.
De Nederlandse piloten zijn echter woedend. Zij noemen de buitenlandse piloten
onderkruipers. De vakvereniging voor verkeersvliegers (Vvvv) spant een procedure
aan en stelt dat Ryanair onrechtmatig heeft gehandeld door art. 10 Wet allocatie
arbeidskrachten door intermediairs (Waadi) te schenden. Terecht?
Voor de goede orde: Schiphol is het bedrijf wat de airport runt. Ze willen dat de gasten het naar hun zin
hebben / er voldoende voorzieningen zijn etc. Er werkt personeel op het vluchthaven. Dit kunnen de mensen zijn
die de bagages vervoeren, sjouwers etc. Daarnaast heb je personeel die de stands bemand; je kunt daarnaar toe
met klachten. Dan heb je nog de vliegende bemanning. Deze groep bestaat uit piloten en andere crew. De piloten
hebben een hoge verenigingsgraad. Dat betekent dat je heel veel stakingen ziet.
De vraag is dus of hier sprake is van een ‘onderkruipersverbod’. Hiervoor dienen we te kijken naar artikel 10
Waadi. In dit artikel is uitdrukkelijk bepaald dat het verboden is om arbeidskrachten ter beschikking te stellen,
voor zover aan degene die dat doet bekend is of redelijkerwijs bekend kan zijn dat in een bedrijf of onderneming,
of een gedeelte daarvan, een werkstaking, uitsluiting of bedrijfsbezetting bestaat. Dus arbeidskrachten mogen
niet worden aangetrokken of ingezet met het oog op een arbeidsconflict en voor het verrichten van
werkzaamheden, die door de bij het arbeidsconflict betrokken werknemers in normale omstandigheden zouden
worden verricht. Maar het onderkruipersregel lijkt alleen te gelden voor uitzendkrachten.
Hiervoor dient er gekeken te worden naar het arrest van het Hof van 6 februari 2018, ECLI:NL:GHAMS:2018:396.
In dit arrest hadden 15 piloten van EasyJet Holland gestaakt en had EasyJet 14 piloten afkomstig van andere
bases dan Amsterdam ingezet om de vluchten uit te voeren van de stakende piloten van EasyJet Holland. Het
was hier de vraag of de inzet door EasyJet van buitenlandse piloten aan te merken was als de inzet van eigen
personeel of het ter beschikking stellen van arbeidskrachten van een ander. Indien er sprake is van de inzet van
eigen personeel, is er geen sprake van een onderkruipersverbod ex. art. 10 Waadi.
Art. 1 lid 1 onder c Waadi luidt als volgt:
In deze wet en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder:
(…)
c. ter beschikking stellen van arbeidskrachten: het tegen vergoeding ter beschikking stellen van arbeidskrachten
aan een ander voor het onder diens toezicht en leiding, anders dan krachtens een met deze gesloten
arbeidsovereenkomst, verrichten van arbeid;
Art. 1 lid 3 onder c Waadi luidt als volgt
In afwijking van het eerste lid, onderdeel c, wordt onder ter beschikking stellen van arbeidskrachten niet verstaan:
(…)
c. het ter beschikking stellen van arbeidskrachten voor het verrichten van arbeid in een onderneming, die door
dezelfde ondernemer in stand wordt gehouden als die de arbeidskrachten ter beschikking stelt;
Art. 10 Waadi luidt als volgt: Op het tentamen is het logischer om met artikel 10 Waadi te beginnen en vanuit
daar pas naar artikel 1 lid 1 en lid 3 te gaan
Degene die arbeidskrachten ter beschikking stelt, stelt, voor zover hem bekend is of redelijkerwijze bekend kan
zijn dat in een bedrijf of onderneming, of een gedeelte daarvan, een werkstaking, uitsluiting of bedrijfsbezetting
bestaat, geen arbeidskrachten ter beschikking voor het verrichten van werkzaamheden in dat bedrijf of die
onderneming of wel dat gedeelte daarvan, waar de werkstaking, uitsluiting of bedrijfsbezetting heerst.
1
, Hier werd het onderkruipersverbod van art. 10 Waadi aangenomen. EasyJet heeft te gelden als een en dezelfde
werkgever voor de piloten die bij de diverse in Europa gevestigde bases werkzaam zijn en dat sprake is van een
economische eenheid. De omstandigheden dat EasyJet in Nederland een eigen handelsnaam en een eigen
ondernemingsraad heeft alsmede in het handelsregister van de Kamer van Koophandel is ingeschreven, doen
daar niet aan af.
Let goed op bij het begrip ‘onderneming’. Je ziet het begrip steeds terugkomen, bijvoorbeeld in de WOR. De
WOR zegt: ondernemer is iedere entiteit met een zelfstandige eenheid die je als zelfstandig functionerende
eenheid kunt definiëren. Als dat de definitie van onderneming zou zijn in de zin van de Waadi, dan zou het geheel
tot een andere uitkomst leiden. Kijk je naar een onderneming zoals in boek 2 betiteld, dan krijg je een andere
uitkomst.
Binnen de gekozen structuur heeft EasyJet als werkgever de bevoegdheid werknemers te alloceren en
dat maakt niet dat sprake is van terbeschikkingstelling van arbeidskrachten aan een ander als bedoeld in
art. 1 lid 1 onder c Waadi. Aldus is de Waadi niet van toepassing op het onderhavige geval. Maar ook indien, bij
wijze van veronderstelling, aangenomen zou worden dat sprake is van verschillende ondernemingen, kan dit VNV
niet baten. In dat geval is immers de uitzonderingsbepaling van art. 1 lid 3 onder c Waadi van toepassing nu -
zoals hiervoor is overwogen – sprake is van het ter beschikking stellen van arbeidskrachten voor het
verrichten van arbeid in een onderneming, die door dezelfde ondernemer in stand wordt gehouden als die de
arbeidskrachten ter beschikking stelt. Daarmee is het ‘onderkruipersverbod’ van art. 10 Waadi niet van
toepassing.
Dus het is de vraag of Ryan Air heeft te gelden als een en dezelfde werkgever voor de piloten die bij de diverse
ondernemingen werkzaam zijn en dat sprake is van een economische eenheid. Mocht Ryan Air hieraan voldoen,
dan doet een eigen handelsnaam / eigen OR / inschrijving in het handelsregister van de KvK daar niet aan af.
Ryan air heeft dan de bevoegdheid werknemers te alloceren en dat maakt niet dat sprake is van ter beschikking
van arbeidskrachten aan een ander als bedoeld in art. 1 lid 1 onder c Waadi.
Maar ook indien aangenomen zou worden dat er sprake is van verschillende ondernemingen, dan zou alsnog art.
1 lid 3 onder c Waadi van toepassing zijn aangezien aangenomen kan worden dat er sprake is van het ter
beschikking stellen van arbeidskrachten voor het verrichten van arbeid in een onderneming, die door dezelfde
ondernemer in stand wordt gehouden als die de arbeidskrachten ter beschikking stelt. Daarmee zou het
onderkruipersverbod van art. 10 Waadi niet van toepassing zijn.
Stel je neemt wel aan dat er verschillende ondernemingen zijn, dan nog steeds geldt de Waadi niet. Als je een
beroep doet op artikel 10, dan is, mocht je aannemen dat er sprake is van verschillende onderneming, art. l lid 3
sub c van toepassing. De reden is dat ze niet aan arbeidsbemiddeling willen doen. Het is geen uitzendbureau,
dus de hele wet is niet van toepassing. Anders oordelen zou onwenselijk zijn. De Waadi ziet op uitzendkrachten,
je zou het anders te erg oprekken. Het is niet de plaats van de rechter om anders te oordelen, de wetgever moet
het doen.
b) Wijs geworden door deze actie besluiten de piloten een aantal weken later (het is
intussen eind juni) het werk wederom neer te leggen, maar zij melden het nu 6 uur
voor aanvang van de staking zelf. Om 23.55 maakt de Vvvv bekend dat de volgende
dag tussen 06.00 tot 10.00 uur geen vluchten door Ryanair worden uitgevoerd.
Verder geeft de vakbond aan dat deze staking een eerste in een serie van
onvoorspelbare stakingen zal zijn. Ryanair vordert in kort geding de staking
onrechtmatig te verklaren, nu een en ander zal leiden tot grote problemen bij
vakantiegangers, ook omdat Ryanair in zogenoemde ‘triangles’ vliegt: een vliegtuig
doet steeds twee vliegvelden aan voordat hij weer terugkeert op de basis. Zal deze
vordering slagen?
Voor dit soort vragen is vereist dat je de volgende stappen neemt:
Is er een belangengeschil?
Dit wordt ruim uitgelegd volgens ECSR. Volgens het Enerco-arrest dient er gekeken te worden of de actie
redelijkerwijs kan bijdragen tot de doeltreffende uitoefening van het recht op collectief onderhandelen.
Wat wordt er verstaan onder redelijkerwijze kan bijdragen?
Er moet een causaal verband zijn tussen de actie en de handelingen. Er moet wel een causaliteit zitten
tussen de actie en het uiteindelijk o.b. daarvan een verbetering van de doeltreffende handeling van de
onderhandelingsvrijheid. Een werkgeversstaking valt hieronder.
In beginsel zijn de actievoerders vrij om te kiezen van welke middelen ze wensen gebruik te maken.
Enige voorwaarden is dat de middelen redelijkerwijs kunnen bijdragen aan de doeltreffende uitoefening
van het recht op collectief handelen. Dus actiemiddelen als zodanig zijn toegestaan, maar er moet een
verband zijn. Omdat het jurisprudentierecht is, moet je je houden aan de overwegingen van de HR.
Daarna moet je kijken of het een onderwerp is/ kan zijn van onderhandelingen tussen werkgevers en
werknemers. Bijvoorbeeld de werknemers zijn ontevreden over salarissen / tijden etc. De actie richt en keert zich
tegen de werkgever.
Dus de keuze van de middelen staat je vrij indien voldaan is aan de voorwaarde dat het redelijkerwijs kan
2
