Dit document is een samenvatting van het het boek 'Drie Oorlogen' van Maarten van Rossum. Dit boek bestaat uit 319 pagina's en is samengevat in 25 pagina's. In het boek 'Drie Oorlogen' geeft van Rossum een duidelijke en heldere beschrijving van de Eerste Wereldoorlog, de Tweede Wereldoorlog en de K...
Drie Oorlogen, Maarten van Rossem
21ste druk 2019, Nieuw Amsterdam Uitgevers
De Eerste Wereldoorlog
Inleiding
Op zondag 28 juni 1914 was de aanslag op de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger Franz Ferdinand
door Bosnische-Servische terrorist Gavrilo Princip in Sarajevo. Dit is de aanleiding voor het uitbreken
van de Eerste Wereldoorlog. De reden voor het bezoek was symbolisch (inspectie legertroepen). Het
bezoek was op de nationale feestdag van Servië, waarop de serviërs verloren hadden. De
samenzweerders van de aanslag werkten samen met Eenheid van Dood/de Zwarte Hand. Het doel
van de aanslag was autonomie voor Bosnië. Eerst belandde de bom onder de verkeerde auto,
vervolgens toen de stoet terug reed langs dezelfde route werden Franz en zijn echtgenote
doodgeschoten. Princip kreeg als straf twintig jaar dwangarbeid.
Een groot deel van de politieke geschiedenis van de twintigste eeuw kan teruggeleid worden tot de
Eerste Wereldoorlog. Tijdens de Eerste Wereldoorlog stierven acht miljoen soldaten, raakten zeven
miljoen soldaten invalide, raakten vijftien miljoen soldaten gewond en miljoenen burgers overleden.
De oorlog veroorzaakte een destabilisering van de verhoudingen van Europa.
Het Tsaristische regime in Rusland werd in 1917 weggevaagd door een revolutie. Zonder deze
revolutie zou het fascisme en het nationaalsocialisme nooit groot zijn geworden.
Oostenrijk-Hongarije viel uiteen na de oorlog. Duitsland verloor en voelde zich vernederd door het
Verdrag van Versailles. Italië voelde zich tekort gedaan door het Verdrag. Engeland en Frankrijk
hadden gewonnen, maar waren verzwakt. De Verenigde Staten waren de enige die profijt hadden
gehad aan de oorlog.
Grofweg kan gesteld worden dat de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog de oorzaken van de
Tweede Wereldoorlog waren. Zo geldt dit ook voor de Koude Oorlog. Door de nederlaag van
Duitsland en de verzwakking van Frankrijk en Engeland ontstond er een machtsvacuüm dat opgevuld
werd door de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie.
Voorspel
Het Europese Statensysteem stond al een tijd onder spanning. Oostenrijk-Hongarije voelde zich
bedreigd door spanningen in de Balkan. Rusland was ook nauw betrokken bij de Balkan. Engeland en
Frankrijk maakten zich zorgen over de groeiende macht van Duitsland. Duitsland voelde zich
onderdrukt door de omliggende landen. Duitsland wilde ook een rol gaan spelen. Hierdoor zou er
een extra mogendheid bijkomen.
Na de eenwording van Duitsland in 1871, onder leiding van kanselier Otto von Bismarck, was de
buitenlandse politiek behoudend. Zo werden allianties met Italië en Oostenrijk-Hongarije gesloten.
Echter hadden Oostenrijk-Hongarije en Rusland tegenstrijdige belangen op de Balkan en moest een
alliantie tussen Frankrijk en Rusland voorkomen worden. Bismarck wist dit enkele jaren onder
1
,controle te houden. In 1890 werd Bismarck opgevolgd door Keizer Wilhelm II. Zijn buitenlandse
politiek was veel uitdagender, zo besloot het het verdrag met Rusland niet te verlengen. Het gevolg
hiervan was dat Frankrijk en Rusland een alliantie sloten. Wilhelm II zag oorlog met Rusland als
onvermijdelijk en zag Frankrijk niet als een gevaar. Wilhelm II had de ambitie om van Duitsland een
wereldmacht te maken, waarbij ook koloniaal gebied behoorde (Weltmacht). Ook wilde hij een
alliantie sluiten met Engeland. Het nadeel aan dit idee was dat Duitsland eigenlijk te laat was komen
opdagen op het wereldtoneel. Duitsland zou namelijk de ontstane machtsverhoudingen moeten
doorbreken om ook een kans te maken.
Vanwege de Frans-Russische alliantie werd Duitsland geconfronteerd met de mogelijkheid om een
tweefrontenoorlog te moeten voeren. Een alliantie houd namelijk is dat als de een wordt
aangevallen de andere gaat meevechten. In 1905 werd hiervoor het Schlieffenplan bedacht. Dit plan
was vooral gefocust op het snel voeren van oorlog, zodat een tweefrontenoorlog voorkomen kon
worden. Zo zou Frankrijk binnen zes weken veroverd moeten worden, zodat Rusland onvoldoende
tijd zou hebben om zich te mobiliseren. Ook zou de neutraliteit van België geschonden moeten
worden, waardoor Engeland erbij betrokken zou worden. Daarnaast was er te weinig rekening
gehouden met logistieke tekortkomingen en de politieke en diplomatieke context.
Duitsland begon eind jaren negentig (1890-) met de bouw van een vloot. Hierdoor zou het veroveren
van koloniaal gebied mogelijk worden en het zou helpen met de onderhandelingen met Engeland.
Ondanks is er nooit een akkoord geweest tussen Engeland en Duitsland, aangezien Duitsland continu
een neutraliteitsverklaring van Engeland afdwong in een mogelijk Europees conflict. Engeland
stemde hier niet mee in omdat het de Duitse machtspositie zou versterken.
Ondanks de niet geslaagde pogingen van Duitsland om een mogendheid te worden, werden de
andere landen enigszins zenuwachtig. Engeland vreesde dat na de nederlaag van Rusland tegen
Japan in 1904-05, Duitsland misschien wel in staat zou zijn om zowel Rusland als Frankrijk te
verslaan. Hierdoor zou de Entente Cordiale van 1904 (alliantie Frankrijk-Engeland) beperkt worden.
Hierdoor werd deze alliantie juist alleen maar hechter. In 1907 werd deze alliantie zelf uitgebreid tot
een Triple Entente, Rusland voegde zich erbij.
Mede hierdoor werd de positie van Duitsland verzwakt. Zo was de Duitse vloot in verhouding tot die
van de Franse en Engelse veel minder sterk. Ook waren de Duitse allianties met Italië en
Oostenrijk-Hongarije niet optimaal. De Balkan probeerde te profiteren van het verval van het
Ottomaanse Rijk. Daarnaast werd het nog gecompliceerder doordat Rusland zich ermee ging
bemoeien.
Duitsland voelde zich ingesloten in 1914 en kwam tot de conclusie dat zij beter vroeger dan later de
omsingeling kon doorbreken. Ondanks de politieke verhoudingen was Duitsland economisch gezien
erg sterk. Zo was de industrie goed op dreef en was Duitsland militair sterker dan ooit. Het enige
land dat mee ging in deze trend was de Verenigde Staten. Echter ging zij pas later een rol spelen op
het Europese toneel. Als Duitsland geen oorlog was begonnen was het mogelijk om deze reden toch
wel heel machtig geworden via een andere route. Echter zag Wilhelm II de economie meer als een
gunstig fundament voor oorlogvoering. Hij wilde van Duitsland een wereldmacht maken en zag
oorlog als de enige optie om dat voor elkaar te krijgen.
2
, De crisis van 1914
Na de aanslag op Franz Ferdinand zag Oostenrijk-Hongarije gelegenheid om Servië hard aan te
pakken. Aangezien Oostenrijk-Hongarije wist dat dit ervoor zou zorgen dat Rusland mee ging doen,
vroeg het eerst Duitsland om toestemming en steun. Duitsland stemde gelijk in en moedigde
Oostenrijk-Hongarije aan om een oorlog met Servië te gaan voeren. Duitsland verwachte een
overwinning te behalen, ongeacht of Rusland wel of niet zou meevechten. Op 23 juli bood
Oostenrijk-Hongarije Servië een ultimatum (eerder een verkapte oorlogsverklaring) aan. Servië zou
moeten instemmen dat Oostenrijkse politiefunctionarissen in Servië onderzoek zouden gaan doen
naar de aanslag. Servië stemde op 29 juli in met het ultimatum, maar weigerde Oostenrijkse agenten
toe te laten op grondgebied, op advies van Rusland. Op 1 augustus verklaarde Oostenrijk-Hongarije
Servië de oorlog.
Deze oorlogsverklaring was een essentieel escalatiemoment in de julicrisis. Duitsland had hier
regelrecht op aangestuurd en had alle onderhandelingsmogelijkheden afgewezen. Rusland besloot
Servië te steunen, omdat als zij dat niet deed de mogelijkheden in de Balkan voor eeuwig zouden
komen te vervallen. Rusland begon op 30 juli met mobiliseren. Dit gaf het signaal naar
Oostenrijk-Hongarije dat Rusland Servië zou steunen.
Duitsland zag de Russische mobilisatie als een soort oorlogsverklaring en toen de Russen niet bereid
waren te stoppen begon Duitsland op 31 juli ook met mobiliseren. Zo verklaarde Duitsland op 1
augustus de Oorlog aan Rusland en op 3 augustus aan Frankrijk. Ook legde het België een ultimatum
voor. Hierdoor verklaarde Engeland op 4 augustus de oorlog aan Duitsland. 6 augustus verklaarde
Oostenrijk-Hongarije Rusland de oorlog en op 12 augustus verklaarde Engeland en Frankrijk
Oostenrijk-Hongarije de oorlog.
Later werd beargumenteerd dat Duitsland niet de schuldige was maar het alliantiesysteem. Ook was
Duitsland niet verantwoordelijk voor de aanslag. Echter had Duitsland samen met
Oostenrijk-Hongarije wel als eerste aangestuurd op oorlog. Ook het Schlieffenplan droeg bij aan de
schuld van Duitsland. Daarnaast gaf de Duitse kanselier Bethmann-Hollweg later toe dat Duitsland
aanstuurde op oorlog om verdere versterking van de Entente-mogendheden te voorkomen.
Een belangrijk punt om te benoemen is dat de verwachtingen van alle mogendheden over het
ontstane conflict veel anders waren dat hoe het daadwerkelijk zou verlopen. Iedereen verwachtte
dat de oorlog maar van korte duur zou zijn. Als Duitsland een blik in de toekomst zou kunnen hebben
zouden ze waarschijnlijk veel eerder gaan onderhandelen met Lord Grey.
Ook waren de percepties en de mentaliteit van de landen belangrijk. Het Duitse verlangen om een
wereldmacht te worden was niet uniek, ze waren er alleen laat bij. De andere mogendheden
onttrokken ook juist veel macht en aanzien uit hun koloniale gebieden. Daarnaast werd in 1914
oorlog als iets prachtigs gezien en stonden militaire waarden hoog in aanzien. Economische belangen
speelden geen rol in dit alles.
Oorlog
Aan het begin van de oorlog was er veel enthousiasme en vertrouwen op een spoedige overwinning.
De nationalistische gevoelens waren overal vertegenwoordigd. Oorlog bood een mogelijkheid tot
ontsnapping uit het burgerlijk bestaan. Het idee dat oorlog leuk was kwam door de jarenlange
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper IsabelOverbeek. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
