Samenvatting Inleiding Strafrecht
December 2024
Inclusief Hoorcolleges, Webcasts, Aanvullende Literatuur en Jurisprudentie
,Inhoudsopgave
Probleem 1.......................................................................................................................................................... 5
Leerdoel 1: Wie kan wanneer als een verdachte worden aangemerkt?.....................................................................5
Leerdoel 2: Hoe is een strafbepaling opgebouwd? Of wat is de structuur van een strafbepaling?...........................6
Leerdoel 3: Wanneer is een gedraging ook een strafbaar feit?..................................................................................7
Leerdoel 4: Welke soorten delicten zijn er?...............................................................................................................11
Probleem 2........................................................................................................................................................ 13
Leerdoel 1: Wat is poging? Wat is voorbereiding?...................................................................................................13
Leerdoel 2: Ben je strafbaar als je samen een strafbaar feit pleegt?.......................................................................17
Leerdoel 3: Ben je strafbaar als je alleen maar helpt?..............................................................................................20
Toepassingsopdracht – stappenplannetje................................................................................................................21
Probleem 3........................................................................................................................................................ 24
Leerdoel 1: Wat is opsporing en wie kunnen als opsporingsambtenaar optreden?.................................................24
Leerdoel 2: Wanneer mag iemand worden aangehouden?......................................................................................27
Leerdoel 3: Wat is inbeslagneming (voorwerpen)?...................................................................................................28
Leerdoel 4: Wanner mogen agenten een auto doorzoeken?....................................................................................29
Leerdoel 5: Welke beginselen overweegt de wetgever in het kader van de modernisering van het WvSv te
codificeren in Boek 1 en Boek 2 WvSv en op welke bezwaren stuit dit?...................................................................30
Probleem 4........................................................................................................................................................ 34
Leerdoel 1: Wat is vervolging?..................................................................................................................................34
Leerdoel 2: Wie is in NL de vervolgende instantie?...................................................................................................34
Leerdoel 3: Mag het OM altijd vervolgen of zijn er situaties wanneer dit niet mag?...............................................35
Leerdoel 4: Heeft het OM nog andere mogelijkheden dan de zaak voor de rechter brengen?................................40
Probleem 5........................................................................................................................................................ 42
Leerdoel 1: Welke verschillende fases kent het voorarrest? En wat zijn de voorwaarden voor de toepassing?......42
Leerdoel 2: In hoeverre moet de rechter de beslissing om de voorlopige hechtenis te verlengen motiveren?........47
Leerdoel 3: Los de casus op: tot wanneer mag Anouk vastgehouden worden?.......................................................47
Probleem 6........................................................................................................................................................ 49
Leerdoel 1: Hoe wordt een verdachte opgeroepen om ter zitting te verschijnen? Wat is een dagvaarding?..........49
Leerdoel 2: Hoe verloopt het onderzoek ter terechtzitting (chronologisch)?............................................................50
Leerdoel 3: Zijn er bijzonderheden ten aanzien van het onderzoek ter terechtzitting?............................................52
Leerdoel 4: Welke bewijsmiddelen kan een rechter bezigen voor een bewezenverklaring?....................................55
Probleem 7........................................................................................................................................................ 60
2
, Leerdoel 1: Op welke vragen moeten rechters een antwoord geven om een einduitspraak te kunnen doen en
welke einduitspraken kan een rechter doen?...........................................................................................................60
Leerdoel 2: Welke wettelijke en niet-wettelijke strafuitsluitingsgronden bestaan er waardoor de strafbaarheid
van een gedraging wordt weggenomen?.................................................................................................................66
Leerdoel 3: Hoe dient de uitspraak van een rechter te luiden als er een gerechtvaardigd beroep op een
strafuitsluitingsgrond wordt gedaan?......................................................................................................................71
Probleem 8........................................................................................................................................................ 72
Leerdoel 1: Welke sancties kent het Nederlandse strafrecht?..................................................................................72
Hoorcollege....................................................................................................................................................... 82
Week 1:......................................................................................................................................................................82
Introductie.............................................................................................................................................................82
Legaliteit................................................................................................................................................................86
Structuur strafbaar feit en verwijtbaarheid..........................................................................................................88
Week 2:......................................................................................................................................................................94
Verdachte en strafbaarheid..................................................................................................................................94
Uitbreiding van strafbaarheid...............................................................................................................................98
Week 3:....................................................................................................................................................................103
Verdieping opsporing..........................................................................................................................................103
Verdieping vervolging.........................................................................................................................................108
Modernisering WvSv...........................................................................................................................................112
Week 4:....................................................................................................................................................................117
Verdieping voorarrest.........................................................................................................................................117
Verdieping onderzoek ter terechtzitting en bewijs:...........................................................................................120
Week 5:....................................................................................................................................................................125
Webcasts......................................................................................................................................................... 126
Week 1:....................................................................................................................................................................126
Kennisclip 1: Structuur strafbaar feit..................................................................................................................126
Kennisclip 2: Opzet culpa....................................................................................................................................126
Week 5:....................................................................................................................................................................127
Kennisclip 3: Strafuitsluitingsgronden................................................................................................................127
Kennisclip 4: Het beslissingsmodel.....................................................................................................................128
Aanvullende literatuur..................................................................................................................................... 129
Week 1:....................................................................................................................................................................129
Week 2:....................................................................................................................................................................142
Week 3:....................................................................................................................................................................151
Week 4:....................................................................................................................................................................156
Week 5:....................................................................................................................................................................163
Jurisprudentie.................................................................................................................................................. 164
Week 1:....................................................................................................................................................................164
Week 2:....................................................................................................................................................................169
3
, Week 3:....................................................................................................................................................................176
Week 4:....................................................................................................................................................................178
Week 5:....................................................................................................................................................................181
Register
xxx Jurisprudentie
xxx definitie/belangrijk zinsdeel
xxx kern/belangrijkste deel/belangrijkste woord
xxx artikel
xxx begrip
xxx Verdiepende informatie (bvb verschillen tussen 2 onderwerpen)
xxx opsomming volgt
xxx naam
xxx tussenkopje
xxx onderkopje
(xxx) definitie van ingewikkeld/lastig begrip
4
,Probleem 1
Leerdoel 1: Wie kan wanneer als een verdachte worden aangemerkt?
De belangrijkste persoon in het strafproces is de verdachte. Er wordt hier niet gesproken over een
‘dader’, dat kan immers nog niet gezegd worden. Het kan zijn dat het heel duidelijk is dat iemand het
heeft gedaan, toch wordt iemand onschuldig gehouden totdat het tegendeel bewezen is in een
strafrechtelijke procedure onschuldpresumptie (art. 6 lid 2 EVRM).
Art. 27 Sv bepaalt wie er als verdachte kan worden aangemerkt. Hierbij noemt het twee criteria ter
bepaling van het begrip ‘verdachte’. Het moment van aanvang van de vervolging bepaalt welk criterium
van toepassing is:
1. Materieel criterium op grond van inhoudelijke feiten of omstandigheden moet een redelijk
vermoeden voortvloeien van schuld aan het strafbare feit (art. 27 lid 1 Sv)
a. Deze is lastig vast te stellen omdat bijvoorbeeld de politie op straat niet altijd de tijd
heeft om na te denken of iemand voldoet aan het verdachtecriterium.
b. Er moet dus sprake zijn van een redelijk vermoeden, dat voort vloeit uit de feiten en
omstandigheden. Welke feiten en omstandigheden dit zijn wordt geïllustreerd door
twee arresten die erg op elkaar lijken, maar bij de ene wordt iemand wel verdachte en
bij de andere zaak niet.
2. Formeel criterium wanneer de vervolging eenmaal is begonnen (dus een rechter is bij de zaak
betrokken) wordt de persoon tegen wie de vervolging is gericht als verdachte beschouwd (art. 27
lid 2 Sv)
Soms is het lastig om onderscheid te maken tussen verdachte en niet-verdachte personen. Op grond van
welke feiten en omstandigheden is het redelijk aan te nemen dat iemand vermoedelijk een strafbaar feit
heeft begaan? Dit kan geïllustreerd worden aan de hand van twee arresten waarbij de feiten erg op
elkaar lijken, maar in de ene zaak sprake was van een verdachte en in de andere niet.
Hof Amsterdam 3 juni 1977, ECLI:NL:GHAMS:1977:AB7142, NJ 1978/601 (Hollende Kleurling)
Inhoud
Twee agenten zien in het centrum van Amsterdam een man met een donkere huidskleur op hen af
komen rennen uit de richting van een café dat bij de politie bekendstond als verzamelplaats van
handelaren in en gebruikers van verdovende middelen. De man houdt zijn hand stevig in zijn
linkerjaszak. De agenten vermoeden op grond hiervan dat de man verdovende middelen bij zich draagt
en houden hem staande. Wanneer de man weigert zich te legitimeren besluiten de agenten hem te
fouilleren, waartegen de man zich verzet. Tijdens dit verzet valt een wikkel heroïne op de grond. De man
wordt vervolgd wegens heroïnebezit (strafbaar gesteld in de Opiumwet) en wegens wederspannigheid
(met geweld verzetten tegen ambtenaar in rechtmatige uitoefening van zijn functie) (art. 180 Sr).
Rechtsregel
Voor art. 180 Sr moet sprake zijn geweest van met geweld verzet tegen een ambtenaar werkzaam in de
rechtmatige uitoefening van zijn bediening. Vraag is hier dus of die fouillering rechtmatig plaatsvond.
Fouilleren mag alleen wanneer er sprake is van ‘ernstige bezwaren’ (art. 56 Sv). Hiermee wordt bedoeld
dat er meer dan een redelijk vermoeden moet zijn van schuld aan een strafbaar feit. ‘Ernstige bezwaren’
is een zwaardere graad van ‘verdenking’. Het ging er daarom in de eerste plaats om of de man überhaupt
verdachte was geweest in de zin van art. 27 Sv. Het gerechtshof beantwoordde deze vraag negatief. De
5
,feiten en omstandigheden die tot de fouillering aanleiding gaven, waren niet voldoende om er een
verdenking op te funderen. De agenten zagen de man alleen uit de richting van een bepaald (drugs)café
rennen, terwijl hij zijn hand in zijn zak hield. Dit leverde op zichzelf geen grond voor verdenking op, laat
staan voor ernstige bezwaren.
Conclusie
Het hof sprak de man vrij van de ten laste gelegde wederspannigheid (art. 180 Sr). Ook van het
heroïnebezit werd de man vrijgesproken omdat het bewijsmateriaal op onrechtmatige wijze was
verkregen en daarom uitgesloten was als bewijsmiddel.
Maar als de agenten de man uit het café zouden aankomen en hij opeens weg zou rennen toen hij de
agenten zag, zou er dan mogelijk wél sprake zijn geweest van een verdachte? Waarschijnlijk wel.
HR 2 februari 1988, ECLI:NL:HR:1988:AB7881, NJ 1988/820 (Stormsteeg).
Inhoud
Man loopt door de Stormsteeg die bekent staat als drugsdeallocatie, met zijn hand stevig in zijn zak.
Zodra de man de politie ziet schrikt hij en rent hij weg. De man wordt gearresteerd en gefouilleerd.
Rechtsregel
Is het fouilleren rechtvaardig verlopen volgens art. 56 Sv?
Conclusie
De Hoge Raad vindt van wel. Het feit dat de verdachte schrok en wegrende zodra hij de politie zag is er in
deze situatie wel sprake van ernstige bezwaren, waardoor de fouillering rechtvaardig is.
Verschillen tussen de ene en de andere zaak In Hollende-kleurlingarrest ging het om een man die
kwam aanrennen uit de richting van een café dat bekend stond vanwege drugshandel. In de Stormsteeg
was de man nog niet aan het rennen en zorgde zijn plotseling loopversnelling na zijn schrikreactie voor
een verdenking. Daarnaast stond de Stormsteeg als geheel bekend als een straat waar drugs werd
gehandeld.
Per geval moet dus onderzocht worden of er voldaan is aan het verdachte-criterium van art.27 lid1 Sv.
Leerdoel 2: Hoe is een strafbepaling opgebouwd? Of wat is de structuur
van een strafbepaling?
Opbouw wetboek van Strafrecht (Sr) en wetboek van Strafvordering (Sv):
Het Wetboek van Strafrecht bestaat uit 3 boeken:
- Algemene leerstukken van materieel strafrecht zoals uitzonderingen en uitbreidingen. Zijn
toepasbaar op alle delicten. Bevat ook regels met betrekking tot sanctierecht en enkele andere
onderwerpen.
- Betreft de strafbaarstelling van (ernstige) misdrijven. Strafbepalingen met omschrijvingen van
het gedrag dat strafbaar is en de maximale straf die daarvoor mag worden opgelegd.
- Betreft de strafbaarstelling van (minder ernstige) overtredingen. Strafbepalingen met
omschrijvingen van het gedrag dat strafbaar is en de maximale straf die daarvoor mag worden
opgelegd.
Het Wetboek van Strafvordering bestaat uit boeken, titels en afdelingen. Er zijn 4 belangrijke boeken:
- Boek 1 Algemene bepalingen: belangrijkste bevoegdheden tijdens het opsporingsonderzoek
regelen.
6
, - Boek 2 Strafvordering in eersten aanleg: regelt de vervolgingsbeslissing van de OvJ en de hele
procedure voor berechting van een verdachte door de rechtbank.
- Boek 3 Rechtsmiddelen: om beslissingen aan te vechten bij de rechter (hoger beroep).
- Boek 6 Tenuitvoerlegging (Uitvoering van een uitspraak/arrest. In het strafprocesrecht: de
omzetting van een voorwaardelijke straf in een onvoorwaardelijke straf)
Plaats en structuur van strafbepalingen
Het materiële strafrecht bepaalt welk gedrag strafbaar is. Dat wordt in de eerste plaats aangegeven door
de wet. De inhoud hiervan wordt soms verder ingevuld door de rechtspraak.
De strafbepaling in meest volledige vorm bestaat uit:
- Delictsomschrijving welke ongewenste gedraging wil de wetgever strafbaar stellen?
- Kwalificatie-aanduiding hoe moet dit gedrag in juridisch opzicht worden benoemd?
- Strafbedreiging welke soort straf mag worden opgelegd en wat is het maximum?
Voorbeeld: art. 225 lid 1 Sr: ‘’Hij die een geschrift dat bestemd is om tot bewijs van enig feit te dienen,
valselijk opmaakt of vervalst, met het oogmerk om het als echt en onvervalst te gebruiken of door
anderen te doen gebruiken ( link met delictsomschrijving), wordt als schuldig aan valsheid in
geschrifte ( link met kwalificatie-aanduiding) gestraft, met een gevangenisstraf van ten hoogste zes
jaren of geldboete van de vijfde categorie ( link met strafbedreiging).’’
Niet alle strafbepalingen hebben dit duidelijk, bij veel artikelen uit het WvSr ontbreekt de kwalificatie-
aanduiding of wordt deze geacht besloten te liggen in de delictsomschrijving.
Voorbeeld: art. 300 lid 1 Sr: ‘’Mishandeling ( link met delictsomschrijving EN kwalificatie-aanduiding)
wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren of geldboete van de vierde categorie (
link met strafbedreiging).’’.
De opbouw van bijzondere wetten is vaak anders. Hierbij liggen de delictsomschrijving en strafbedreiging
vaak uit elkaar, waarbij een delictsomschrijving soms niet op klassieke manier geformuleerd is als een
gedraging, maar als een verbod.
Voorbeeld: art. 2A Opiumwet waarin wordt gesteld dat cocaïne invoer verboden is. Hierin is geen
strafbedreiging genoemd, deze staat verderop in art. 10 lid 5 Opiumwet. ‘’Hij die opzettelijk handelt in
strijd met een in artikel 2 onder A gegeven verbod, wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten
hoogste twaalf jaren of geldboete van de hoogste categorie.’’
Veel bijzondere wetten hebben bij strafbepalingen deze zogenoemde gelaagde structuur.
Leerdoel 3: Wanneer is een gedraging ook een strafbaar feit?
Structuur strafbaarstelling
De structuur van strafbaarstelling bestaat uit het vierlagenmodel van cumulatieve voorwaarden:
1. Menselijke gedraging (MG)
2. Wettelijke delictsomschrijving (DO)
3. Wederrechtelijkheid (W)
4. Schuld/verwijtbaarheid (V)
Menselijke gedraging
Het woord ‘menselijke’ lijkt voor de hand liggend, maar in middeleeuwen waren dierprocessen niet
ongewoon. Tegenwoordig gaat het hier om zowel natuurlijke personen (mensen) als rechtspersonen
(bijvoorbeeld BV’s, stichtingen en gemeenten) art. 51 Sr. Alleen mensen kunnen dus terechtstaan en
gestraft worden.
7
, Het moet hierbij wel duidelijk gaan om een gedraging en niet een gedachte. Louter een gedachte is
onvoldoende. Pas wanneer iemand door een gedraging geheel of gedeeltelijk deze gedachte uitvoert, is
voldaan aan deze voorwaarde van strafbaarheid. In sommige gevallen kan het ook gaan om een nalaten
om actief op te treden (art. 450 Sr).
In strafprocessueel perspectief zal de menselijke gedraging uiteindelijk tot uitdrukking moeten komen in
een tenlastelegging. Dit is een processtuk waarin staat beschreven welke gedraging de verdachte,
volgens de OvJ, zou hebben verricht. De feiten in de tenlastelegging zijn de feiten die aan de verdachte
verweten worden en waarvoor hij terecht moet staan. Art. 350 Sv schrijft voor dat de rechter zich
vervolgens buigt over de vraag of het ten laste gelegde feit bewezen kan worden verklaard. Als om welke
reden dan ook het niet mogelijk is om te bewijzen dat de verdachte de ten laste gelegde gedraging heeft
begaan, zal de rechter hem moeten vrijspreken (art. 352 lid1 Sv).
Wettelijke delictsomschrijving
Menselijke gedragingen zijn pas strafbaar als ze in de strafwet terug te vinden zijn ( legaliteitsbeginsel
in art. 1 Sr en art. 1 Sv). Het is onmogelijk voor de wetgever om alle strafbare feiten expliciet te
omschrijven in de wet, dus worden deze veralgemeniseerd (algemeen weergegeven). De feitelijke
gedragingen moet door het interpreteren van de wet, een juridische duiding krijgen om strafbaar gesteld
te worden. Maar soms ontstaan er interpretatieproblemen, bijvoorbeeld bij het Elektriciteitsarrest over
de vraag of elektriciteit wel een ‘goed’ is dat ‘weggenomen’ kan worden (diefstal art. 310 Sr). De Hoge
Raad besluit uiteindelijk van wel. Bij het maken van de vertaalslag van een feitelijke gedraging naar een
juridische duiding ontkomt men niet aan het interpreteren van de wet.
In strafprocessueel perspectief zal de rechter in iedere individuele strafzaak de bewezen verklaarde
feitelijke gedraging uit de tenlastelegging juridisch moeten benoemen, dit noem je kwalificatie (art. 350
Sv). In dit wetsartikel wordt bepaald dat de rechter in een strafzaak in vier stappen moet beoordelen of
de verdachte een straf verdient:
1. De rechter moet beslissen of het duidelijk is dat de verdachte het feit echt heeft gepleegd.
2. Na de bewezenverklaring moet de rechter bepalen welke wettelijke delictsomschrijving van
toepassing is ( kwalificatie).
3. Wanneer het feit bewezen en strafbaar is, dan overweegt de rechtbank over de strafbaarheid
van de verdachte
4. Daarna beslist de rechtbank over de oplegging van de straf of maatregel, bij de wet bepaald.
Als de rechter om welke reden dan ook het bewezenverklaarde niet kan kwalificeren, zal hij de verdachte
moeten ontslaan van alle rechtsgevolgen wegens niet-kwalificeerbaarheid van het bewezenverklaarde
(art. 352 lid 2 sv).
Wederrechtelijkheid
De wederrechtelijkheid betekent in strijd met het recht. Het is onzinnig om iemand te straffen zonder
dat zij een norm uit het recht hebben geschonden. We kijken hier puur en alleen naar het al dan niet
gerechtvaardigd zijn van de daad, oftewel: de afwezigheid van een excuus voor het gedrag. In
uitzonderingsgevallen kunnen er echter wel excuses zijn die het gedrag rechtvaardigen, dit noem je de
rechtvaardigingsgrond. Het gedrag is dan niet wederrechtelijk.
Voorbeeld: Theo wordt gewurgd door een inbreker en steekt hem dood met een mes. In dit geval is er
geen sprake van wederrechtelijkheid (men handelt in strijd met de eisen van het recht), omdat iedereen
recht heeft zich te verdedigen als je wordt gewurgd (art. 41 Sr, noodweer).
Er is dus wel voldaan aan de voorwaarde menselijke gedraging die valt onder een wettelijke
delictsomschrijving (voorwaarde 1 en 2), maar niet aan voorwaarde 3, de wederrechtelijkheid.
In strafprocessueel perspectief zal Theo, mits er voldoende aanleiding voor is, worden gedagvaard
wegens doodslag (art. 287 Sr) op de inbreker. Theo bekent, maar beroept zich op de
8
