Kennistoets 4.2 Gezondheid & Preventie (G&P) + Maatschappij
& Organisatie (M&O) + Communicatie & Gedrag (C&G) (46044)
Leerjaar 1: 2018-2019
Aantal vragen: 60
Gezondheid & Preventie
Gezondheidsbevordering & Preventie:
GP 4.1 Preventie bij dementie
Herkennen wat het preventie aanbod bij dementie is.
Uitleggen wat de stappen van het protocollen van Intervention Mapping zijn.
Soorten preventie
Primair = voorkomen dat gezonde mensen gezondheidsproblemen, een ziekte of ongeval
krijgen.
Secundair = richt zich op het vroegtijdig opsporen van ziekten of afwijkingen om ze in een
vroeg stadium aan te pakken.
Tertiaire = voorkomt complicaties en wil voorkomen dat de ziekte of afwijkingen
verergeren.
Intervention Mapping = model van gedragsverandering
Wanneer gebruik je het?
Er moet sprake zijn van een gedragsmatig gezondheidsprobleem. Bijv:
- Dementerende rokende ouderen
- Mensen met diabetes 3 gezonde maaltijden per dag laten eten
Determinanten van gedrag moeten beïnvloedbaar zijn
Uitgangspunt: mensen die gezondheidskundige interventie ontwikkelen werken samen met
mensen die de interventie gaan ontvangen/gebruiken.
Stap 1.1 Needsassesment
Epidemiologie: zoek naar cijfers over het gezondheidsprobleem
- Verspreiding van ziekten en de mate van voorkomen
- Mogelijke oorzaken en verbanden
- Incidentie (mate waarin een bepaalde ziekte voorkomt, gewoonlijk berkend in aantal
per 100.000 individuen per jaar) en prevalentie (aantal gevallen van een bepaalde
ziekte in een gemeenschap of gebied, gewoonlijk berekend per 100.000 inwoners)
Stap 1.2 en 1.3 Lalonde
1. Needs assessment
1) Epidemiologisch
2) Gedrag en leefstijl
3) Omgeving
4) Gedragsdeterminant
2. Veranderdoelen
3. Theoretische methoden
4. Interventie ontwikkeling – Stages of change
5. Implementatie
6. Evaluatie
Stap 1.4 ASE model
Attitude = directe invloed op intentie, voor- en nadelen, afwegen korte-lange termijn,
kennis, wat levert het op het wat vind ikk.
Stap 2 Definiëren van gedragsdoelen
Criteria
, - SMART
- Gerelateerd aan de gedragsdeterminanten
Stap 3 Theory-based methoden en theorieën
Op zoek in (vak)literatuur
Effectief gebleken methoden en theorieën
Voorbeelden: richtlijnen, protocollen, artikelen en onderzoeksverslagen.
Stap 4 Interventie ontwikkeling (model van gedragsverandering)
Vormgeven van gezondheidskundige interventie om (gedrags)determinanten te veranderen
bij je doelgroep.
Doel: concrete gezondheidskundige interventie ontwikkelen.
Voorbeelden hulpmiddelen: folder, brochure, werkboek, groepsbijeenkomsten, eHealth
programma’s.
Stages of change kan je bij stap 4 gebruiken.
1) Precontemplatie fase: niet bewust van het probleem.
2) Contemplatie: openstaan voor gedragsverandering.
3) Preparatie: begrijpen, willen en kunnen.
4) Actie: doen
5) Consolidatie: blijven doen.
Stap 5 Implementatie plan
Beschrijf hoe de gezondheidskundige interventie planmatig uitgevoerd zou kunnen worden.
Communicatie proces tussen zorgvrager en verpleegkundige
Wie (bron, de verpleegkundige), zegt wat (voorlichtingsbericht, via welke educatieve
strategie, hoe, tegen wie, t.a.v. wat (doel)
Stap 6 Evaluatieplan
Doel: concretiseren van resultaten
Doelen van stap 2 behaald?
Beschrijf hoe de gezondheidsdeskundige interventie geëvalueerd gaat worden.
Procesevaluatie(nagaan waarom de interventie wel of niet effectief is geweest) en
effectevaluatie (nagaan op welk niveau er effecten zijn bereikt, bijv. veranderingen in eigen
effectiviteit of langdurig gedragsbehoud).
GP 4.2 Ecologisch model
Verwoorden wat aspecten van het ecologisch model zijn.
Omgevingsfactoren plaatsen en verantwoorden binnen het ecologisch model.
Het ecologisch model is een model voor gedragsverandering. Aanvulling/toevoeging op ACE-model
of Lalonde model. Het ecologisch model is om de omgeving te omschrijven.
Stap 1.3 en stap 2 van Intervention Mapping.
Stap 1 Needs assessment (met behulp van het Lalonde model of ACE-model of aanvullen met
bijv. het ecologisch model)
1. Epidemiologie
2. Gedrag en leefstijl
3. Omgeving
4. Gedragsdeterminanten
Stap 2 Veranderdoelen
Ecologisch model kent vier typen:
1. De fysieke omgeving (bijv. waar kan ik in de omgeving sigaretten kopen?)
2. De sociaal culturele omgeving (bijv. wat zegt mijn vriendengroep over gezond gedrag?)
3. De economische omgeving (bijv. hoe betaalbaar is alles? Wat is goedkoper?)
4. De politieke omgeving (bijv. nix<18 niet roken niet drinken. Wat zegt politiek en wat
zeggen de wetten?)
Ecologisch model maakt de omgevingsfactoren inzichtelijk.
Welke omgevingsfactoren zijn van belang?
Micro (het gedrag) / meso (omgeving) / macro (normen, wetten, waarden, richtlijnen)
Het Angelo Model = matrix om het ecologische model specifiek in te zetten.
Fysiek Sociaal-cultureel Economisch politiek
Micro bijv. gezin. Ouders drinken
, regelmatig en zien geen
kwaad in drinken als je
16 bent. Broer van 19
jaar koopt alcohol voor je
en dronk zelf ook al toen
hij 15 was.
Meso bijv. verkopers Verkopers houden
& winkeliers zich niet aan de
regels, vragen niet
naar legitimatie.
Macro bijv. alcoholwet Alcohol onder 18 jaar
verboden.
In het model hoef je niet alle vakken in te vullen.
Waarom gedragen mensen zich zoals ze doen?
Doelen opstellen
- Gedragsdoel moet aansuiten op de relevante gedragsdeterminanten bijv. kennis en
vaardigheden.
- Veranderdoel: wat moet er veranderen om tot het gedragsdoel te komen?
A.t.i.j.d. aansluiten op de relevant gebleken en veranderbare gedragsdeterminanten!
SMART maken
- Betrek hierbij altijd de doelgroep
Soorten doelen
- Voortzetting ongezond gedrag voorkomen
- Voorkomen dat ongezond gedrag plaatsvindt
- Stimuleren dat gezond gedrag toeneemt
- Voorkomen dan ongezond gedrag afneemt
Voorbeeld matrix gedrag en -veranderdoelen
Risico perceptie en Sociale invloed Eigen effectiviteit
kennis
Gedragsdoel: Veranderdoel: Veranderdoel: Veranderdoel:
Jan kan condooms Jan legt uit hoe hij aan Jan voelt zich Jan kan zelfstandig
kopen condooms kan komen. gesteund door zijn naar de drogist om
vriendengroep in het condooms te kopen.
kopen van condooms.
4.3 Communicatiematrix en voorlichtingsplan
Een voorlichtingsplan schrijven volgens het stages of change model (producttoets).
Benoemen wat aspecten van het communicatieproces zijn (producttoets).
Gemaakte keuzes binnen het communicatiematrix beargumenteren.
Gedragsdoelen ° het idee is dat een gedragsdoel altijd inhoudt dat iemand iets moet leren, en het
veranderdoel geeft aan water er geleerd moet worden.
Bijv. voorlichting SOA´s aan jongeren (14/16 jaar).
Gedragsdoel: ‘…koopt condooms’.
Mogelijke veranderdoelen:
Bij het opstellen van de veranderdoelen speelt de vraag ‘wat moet er veranderen in de
determinanten van de participant om tot het gedragsdoel te komen?’.
Bijv. alcohol drinken onder de 18 jaar.
Sander, 16, heeft een aantal vrienden van 17 en 18 jaar. Iedereen drinkt regelmatig een biertje.
Sander wil hier graag aan mee doen en slaat dan ook geen biertje af als hij deze aangeboden krijgt.
Gedragsdoel: drinkt geen alcohol voor zijn 18e verjaardag.
Veranderdoel: legt uit wat het gevaar is van alcohol voor zijn ontwikkeling / geeft aan in te zien dat
het niet verstandig is om eerder dan 18 jaar alcohol te drinken.
Gerelateerd aan de determinanten kennis en attitude.
Communicatie matrix
Stages of Wie? Wat? Hoe? Tegen Doel?
change Bron Boodschap Strategie wie?
Openstaan Verpleegkundige Verwerft Intentionele Dhr. Op doen
Aandacht n informatie voorlichting Jansen van kennis.
revalidatiecentru over gevolgen door midden Openstaan
m het Roessingh. CVA en van face-to- voor
verloop face verandering
, herstelperiode gesprekken. in dagelijks
. Informatiefolde leven.
r
Begrijpen
Begrip
Willen
Attitudes
Sociale invloed
Eigen
effectiviteit
Kunnen
Barrieres
Vaardigheden
Doen
Blijven doen
gedragsbehou
d
GP 4.4 Evaluatiefase Intervention Mapping
De aspecten van de communicatiematrix herkennen en rangschikken.
Benoemen wat de verschillende vormen van evaluatie zijn.
Verwoorden wat aandachtspunten zijn bij de evaluatie en deze herkennen.
Evaluatieplan = in je evaluatieplan komen gedragsdoelen en veranderdoelen terug, en de doelen
gericht op het veranderen van exogene omgevingsfactoren. Je beschrijft hoe de interventie
geëvalueerd gaat worden.
Doel: concretiseren van de bereikte resultaten. Doelen worden afgezet tegen effecten.
Leren voor de toekomst en ethische overwegingen overwegen.
Valkuil: tevredenheid met uitgevoerde interventie, terwijl het gezondheidsprobleem niet
werkelijk is verminderd of het ongewenste gedrag niet werkelijk is veranderd.
Vormen van evaluatie:
Proces evaluatie = nagaan waarom de interventie wel of niet effectief is geweest.
Processen die ervoor zorgen dat een bepaald effect wel of niet ontstaat, werden
blootgelegd in de procesevaluatie. Er wordt kritisch gekeken naar de manier waarop
processen zijn verlopen bij het uitvoeren van de interventie. Wat is goed/anders verlopen
en dus verantwoordelijk voor het succes/tegenvaller van de intervetie?
Effect evaluatie = nagaan op welk niveau effecten zijn bereikt, bijv. op niveau van een
verandering in gedragsdeterminanten, op het niveau van werkelijke verandering in gedrag
of op het niveau van langdurig gedragsbehoud. De doeltreffendheid van de interventie
wordt onderzocht en het effect ervan wordt vastgesteld.
GP 4.5 Preventie en gezondheidsbevordering bij CVA
Het preventie aanbod bij CVA herkennen.
Het preventie aanbod bij CVA ordenen m.b.v. Lalonde.
Model van Lalonde
1. Leefstijl en gedrag = invloed die gedrag van mensen heeft op gezondheid en op ontstaan of
verergeren van gezondheidsproblemen. Gaat om iemands beweegredenen om zich op een
bepaalde manier te gedragen.
- Gezondheidsvaardigheden = BRAVVO: beweging, roken, alcohol en drugs, voeding,
veilige seks, ontspanning.
- Rol VPK: preventieve en curatieve taken, aanzetten tot gezonder gedrag.
2. Extern milieu / exogene gezondheidsdeterminanten = fysieke een maatschappelijke
omgeving.
- Fysieke omgeving = factoren buiten menselijk lichaam: fysische, chemische en
biotische factoren (bodem, water, lucht, klimaat, omringende organismen, geluid en
straling).
- Maatschappelijke omgeving = plaats van mensen binnen maatschappij (werk, school,
gezin, sociaaleconomisch, sociale omgeving en gezondheidstoestand).
- Rol VPK: preventieve zorg en begeleiding, bijdragen aan behouden, beschermen en
bevorderen, oberserven en signaleren, adviseren en verwijzen.
3. Intern milieu / endogene, persoonsgebonden gezondheidsdeterminant = factoren in
menselijk lichaam: genetische en verworven
