Samenvatting van het vak theoretische criminologie
op basis van:
- Hoorcolleges door Arjan Blokland
- Werkgroepen door Fallon Cooper en Lys van
de Voorde
- Het boek Criminological Theory: context and
consequences (7th edition) – Lilly, Cullen &
Ball
Inhoud - Alle voorgeschreven artikelen
,Week 1: Introductie.............................................................................................................................. 3
Introductie......................................................................................................................................... 4
Theorieën.......................................................................................................................................... 4
Verklaringsniveaus & causaliteit........................................................................................................ 5
Wetenschap en theorie...................................................................................................................... 6
Week 2: De keuze van de dader........................................................................................................... 8
Maatschappelijke context.................................................................................................................. 8
Klassieke school................................................................................................................................ 8
Conservatieve criminologie............................................................................................................. 10
Routine activiteiten theorie............................................................................................................. 11
Meer theorieën (hoofdstuk 12)........................................................................................................ 13
Crime pattern theory....................................................................................................................... 14
Rationele keuze theorie................................................................................................................... 16
Oefen tentamenvragen.................................................................................................................... 19
Week 3: Biologische en neuropsychologische verklaringen................................................................20
Maatschappelijke context................................................................................................................ 20
Positivisme................................................................................................................................... 20
Sheldon........................................................................................................................................ 23
Biologie en gedrag........................................................................................................................... 23
Franz Jospeh Gall.......................................................................................................................... 23
Neurologische wetenschappen..................................................................................................... 24
Evolutionary neuroandrogenic theorie (ENA)...................................................................................25
Biosociaal........................................................................................................................................ 30
Beleidsconsequenties...................................................................................................................... 30
Week 4: Evolutionaire en biosociale theorieen...................................................................................31
Evolutie door selectie...................................................................................................................... 32
Sociale context................................................................................................................................ 33
Biologische oorzaken criminaliteit................................................................................................... 33
Sociobiologie................................................................................................................................... 36
Oefen tentamenvragen.................................................................................................................... 39
Week 5: Sociale theorieën.................................................................................................................. 40
Sociale context................................................................................................................................ 40
Emile Durkheim: anomie theorie..................................................................................................... 41
Sociale desorganisatie..................................................................................................................... 45
Broken windows theory................................................................................................................... 46
Collective efficacy............................................................................................................................ 48
Ecologie........................................................................................................................................... 52
Beleidsconsequenties...................................................................................................................... 54
Oefen tentamenvragen.................................................................................................................... 54
2
,Week 6: Differentiële associatie, subcultuur en leertheorieen............................................................55
Inleiding........................................................................................................................................... 55
Edwin Sutherland............................................................................................................................. 56
Neutralisatietechnieken................................................................................................................... 59
Meer leertheorieën.......................................................................................................................... 60
Macro-variant differentiele associatie: subcultuur........................................................................62
Labelingtheorie................................................................................................................................ 65
Oefen tentamenvragen.................................................................................................................... 66
Week 7: Controletheorieën................................................................................................................. 67
Sociale context controledenken....................................................................................................... 67
Eerste controletheoretici.............................................................................................................. 68
Sociale controletheorie.................................................................................................................... 69
Zelfcontroletheorie.......................................................................................................................... 71
Zelfcontrole als limited resource.................................................................................................. 74
Artikel Hirschi leeftijd................................................................................................................... 76
Relatie tussen sociale controle en zelfcontrole................................................................................77
Oefen tentamenvragen.................................................................................................................... 79
Week 8: Strain en kritische theorieen................................................................................................. 79
Anomie............................................................................................................................................ 79
Structurele anomie....................................................................................................................... 80
Institutionele anomie.................................................................................................................... 81
Marxisme en kritische criminologie................................................................................................. 81
Strain theory.................................................................................................................................... 84
General strain theory....................................................................................................................... 86
Integratie theorieën......................................................................................................................... 89
Oefen tentamenvragen.................................................................................................................... 92
Week 9: levensloopcriminologie......................................................................................................... 93
Het belang van tijd.......................................................................................................................... 93
Levenslooptheorieën....................................................................................................................... 94
Samspn & Laub............................................................................................................................ 95
Dual taxonomy............................................................................................................................. 96
Integratie levenslooptheorieën..................................................................................................... 98
Agency......................................................................................................................................... 99
(Onbedoelde) effecten van interventies........................................................................................101
Oefen tentamenvragen.................................................................................................................. 101
Tentamen: 5 vragen met abcd, lang, op laptop
WEEK 1: INTRODUCTIE
3
, Hoofdstuk 1 uit Lilly, J.R., F.T. Cullen & R.A. Ball (eds.) (7e druk) Criminological Theory;
Context and Consequences. Thousand Oaks, CA: Sag
Doelen HC/WG:
Onderscheid kunnen maken tussen persoonlijke theorieën en wetenschappelijke theorieën
De elementen van een theorie kunnen benoemen en herkennen
Het verklaringsniveau van een theorie kunnen benoemen en herkennen
Kennis hebben van de verschillende criteria waarop theorieën kunnen worden beoordeeld
De belangrijkste elementen en kenmerken van de klassieke school, conservatieve
criminologie en gelegenheidstheorieen benoemen en samenvatten
Inhoud toepassen op concrete kennisproblemen
Benoemen en beargumenteren beleidsimplicaties
INTRODUCTIE
Theorie is iets waar we dagelijks mee te maken krijgen. Je eigen voorspelling is gebaseerd op jouw
ideeën in je hoofd van het hoe en waarom van criminaliteit. Iedereen heeft theorieën, deze zijn
beïnvloed door verschillende bronnen:
• Persoonlijke ervaringen
• Media (ervaringen van anderen)
• Autoriteit (ouders, leraar)
• Consensus (traditie, religie, politieke stroming)
Mogelijke fouten:
• Gebrekkige / selectieve waarneming. Je ziet maar ene klein deel van het probleem en hebt
niet een totaalbeeld van de achtergrond.
• Overgeneralisatie van dingen die je zelf hebt meegemaakt naar anderen bijv.
• Persoonlijke betrokkenheid bij het onderwerp. Dit kan ervoor zorgen dat je blind bent voor
alternatieve verklaringen.
• Onlogisch of onvolledig redeneren (elliptisch)
• Partiële verklaring: is je uitspraak door te trekken naar bijv. andere soorten criminaliteit?
Is jouw verklaring ‘diep’ genoeg om een theorie te kunnen noemen?
Met wetenschap proberen we deze bronnen te verkennen en neutraliseren -> tot goede verklaringen
komen.
‘A map is not the territoriy’ - Alfred Korzybski. Woorden zijn een representatie van de werkelijkheid,
net als bijv. een landkaart. Het probeert een zo compleet mogelijk beeld te geven, maar is altijd een
versimpeling van de werkelijkheid. Dit geldt ook voor theorieën. Een andere versimpeling van de
werkelijkheid kan ervoor zorgen dat de werkelijkheid er anders uit ziet.
THEORIEËN
Wetenschappelijke theorieën=voorlopige antwoorden op kennisvragen, gebaseerd op
nauwkeurig omschreven samenhangen tussen observeerbare gebeurtenissen.
1. Een theorie geeft voorlopige antwoorden, omdat:
4
, - nieuw empirisch onderzoek feiten kan opleveren die niet in overeenstemming met de
huidige theorie zijn (scepticisme) -> theorie aanpassen als er bewijs is gevonden voor
het tegendeel.
- de algemene uitspraken waarop de theorie is gebaseerd, zelf onderwerp van
verklaring kunnen worden gemaakt. Bijv. mannen gedragen zich crimineel door hun
vrienden. Maar de vraag is dan hoe deze vrienden dan crimineel zijn.
We gaan ervanuit dat de mens een rationeel handelende actor is. als je mensen hun
gang laat gaan, zijn ze egoïstisch. Deze assumpties worden vaak aangenomen en niet
getoetst bij het maken van een theorie. Daarom moet je altijd openstaan voor
empirisch onderzoek dat niet past bij je theoretische verklaring.
2. Een theorie geeft antwoorden op kennisvragen.
- Wat als kennisvraag wordt gezien, is afhankelijk van de context; wat ervaren we op
een bepaald moment als probleem? Popper: het doel van wetenschap is om
satisfactory explanations te vinden: geeft de theorie antwoord op de vraag die je
stelt?
- Theorieën worden geformuleerd als (voorlopige) antwoorden op de bestaande
kennisvragen -> zijn nooit volledig accurate beschrijving van de werkelijkheid.
Antwoord op kennisvragen zijn vaak startpunt van handelen (ideas have
consequences): je bedenkt een theorie en gaat zo handelen.
- Theorieën gebaseerd op onjuiste premissen kunnen werken: soms kunnen theorieën
gebaseerd zijn op onjuiste aannames, maar nog steeds de juiste gevolgen hebben.
3. Theorieën moeten nauwkeurig omschreven samenhangen verklaren.
Wetenschappelijke theorieën moeten zo zijn opgesteld dat toetsbare hypothesen kunnen
worden afgeleid.
Als er geen situatie is waarin de theorie gefalsificeerd zou worden, heeft men er niets aan.
4. Observeerbare gebeurtenissen: in de theorie gehanteerde begrippen moeten voldoende
operationaliseerbaar zijn. Operationaliseren=het vertalen van theoretische eigenschappen
in waarneembare variabelen. Dit is een voorwaarde voor toetsbaarheid.
Elementen van een theorie, incl. voorkomende problemen bij operationalisatie:
1) Object=de eenheden waarover de theorie uitspraak doet.
o Steekproefkader: niet generaliseerbaar bijv. naar mensen die niet worden
meegenomen.
2) Explanans=de ‘verklaring’, het mechanisme. Vergelijking vindt men in het mensbeeld: is de
mens geneigd tot goede dingen?
o (On-)volledige weergave van theoretische concepten: veel empirisch onderzoek kan
maar een deel van de mechanismen die onderdeel uitmaken van de theorie verklaren.
3) Explanandum=dat wat de theorie verklaart
o Onder-/overrapportage mogelijk: niet altijd waarheid spreken
o Gedrag individu of gedrag van strafrechtelijk systeem
o Verklaringsniveau
Bijv.: jongens met delinquente vrienden zijn vaker zelf delinquent. Jongens=object, delinquente
vrienden=explanans en delinquent=explanandum.
VERKLARINGSNIVEAUS & CAUSALITEIT
Theorieën zijn mogelijk op verschillende verklaringsniveaus:
5
, Micro=individuele verschillen (individueel gedrag, sociaal proces). Bijv. personen met een
lage sociaal economische status hebben meer justitie contacten dan personen met een hoge
SES. (roze)
Meso= context, maar dicht bij de
dader (buurt, wijk, chicago school,
subcultuur, crime pattern) (groen)
Macro=samenleving en
groepspatronen in crimineel gedrag
(epidemiologie, sociale structuur).
Macro-theorieën verklaren verschillen
tussen groepen, maatschappelijke
klassen, buurten en samenlevingen met
behulp van verschillen in hun sociale of
culturele kenmerken. Bijv. in landen
met grote inkomensverschillen is de
geregistreerde criminaliteit hoger, dan
in landen met kleine
inkomensverschillen. (blauw)
Relatie tussen deze niveaus (Trapezium van Collman):
Collman: een goede theorie beschrijft niet alleen de correlaties op
macro niveau, maar ook wat er op micro individueel niveau
gebeurt.
Ecologische fout=het mechanisme wat op macroniveau
verondersteld wordt, wordt zonder nadere kritische toets
gekopieerd naar het micro niveau/individueel niveau. Dus men trekt
op basis van verbanden op macroniveau, foutieve conclusies over
het mechanisme op microniveau. Bijv. waar meer ooievaars zijn,
zijn meer baby’s -> ooievaars brengen baby’s. Dit klopt natuurlijk niet, want er zijn andere meer
plausibelere verklaringen. Soms is de fout meer verstopt.
Causaliteit
Om te kunnen spreken van een ‘oorzaak’ moet X nodig zijn en voldoende om Y te doen plaats
vinden.
• Nodig: zonder X komt Y niet voor.
• Voldoende: Y komt altijd voor bij X.
Bijv. kinderen van gescheiden ouders plegen meer criminaliteit. Er zijn echter ook kinderen die geen
criminaliteit plegen, en ook kinderen van getrouwde ouders die criminaliteit plegen.
Geen enkele criminologische verklaring voldoet aan beide eisen.
Daarom: soft determinisme (Matza, 1964)=een probabilistisch concept van oorzakelijkheid. Als
een bepaalde factor aanwezig is, zien we dat dat de kans vergroot. Er zijn bepaalde risicofactoren,
maar geen daarvan is compleet deterministisch.
WETENSCHAP EN THEORIE
Pijlers van wetenschap:
Empirisme=ontwikkelen en testen van theorieën op basis van empirische werkelijkheid. We
moeten kijken naar de werkelijkheid en zo formuleren dat ze te toetsen zijn aan de
observeerbare werkelijkheid.
Objectiviteit=instrumenten precies en valide, en eindoordeel gebaseerd op resultaten niet
op persoonlijke overtuiging. We streven naar een zo goed mogelijke operationalisatie,
waardevrije meting -> uitspraken doen over samenhangen
6
, Scepticisme=ook eigen conclusies niet permanent maar tentatief. We realiseren ons dat
onze kennis tijdelijk is.
Zuinigheid (parsimony)=reduceren aantal mogelijke verklaringen voor bepaald gedrag. We
proberen met zo weinig mogelijk vairabelen zo veel mogelijk te verklaren, en zo weinig
mogelijk verklaringen voor hetzelfde gedrag.
Popper: PTO-schema: probleem-theorie-onderzoek
Er is een probleem (kennistekort omtrent bepaald verschijnsel). Een theorie vormt een voorlopig
antwoord. Deze wordt onderzocht door empirie te observeren. Vooruitgang van wetenschap. We
bouwen hiermee aan ons kennisreservoir. Uiteindelijk leidt dit tot de en verklaring die de beste
oplossingen biedt voor de problemen.
Het gaat echter voorbij aan het idee dat wetenschap ook mensenwerk is.
Theorieën zijn een bepaalde manier van kijken naar de werkelijkheid. Maar als je eenmaal een
perspectief gekozen hebt, zie je andere perspectieven niet meer. Dit zorgt voor een dynamische
kennisontwikkeling, in plaats van vooruitgang van wetenschap volgens Popper. Voor eenzelfde
probleem kunnen verschillende verklaringen komen met ander onderzoek. Zo ontstaan er heel veel
theorieën naast elkaar in plaats van een proces van steeds beter wordende theorieën.
Dé theorie bestaat niet
Hoe beoordeel je een theorie?
1. Logisch. De theorie moet logisch zijn en de verschillende aannames binnen een theorie
mogen elkaar niet tegenspreken.
2. Reikwijdte. Hoe bredere reikwijdte, hoe breder:
a. Verzameling objecten waarover theorie uitspraak doet groter: informatie gehalte
hoger, algemener
b. Verzameling eenheden waarnaar explanans refereert groter: informatie gehalte hoger,
meer abstract , maar niet te erg zodat het nog geoperationaliseerd kan worden.
c. Typen gedrag waarnaar explanandum refereert kleiner: informatie gehalte hoger,
meer precies, grotere kans om te worden gefalsifi(c)eerd. Het gedrag waarnaar het
refereert moet zo klein mogelijk zijn, want dan is de theorie makkelijk te falsifiëren.
Spanningsveld: je wil een zo specifiek mogelijk voorspelling doen, maar ook zo veel
mogelijk tegelijk voorspellen
3. Zuinigheid: hoe zuiniger, hoe beter. Als een theorie weinig concepten heeft waarmee het
veel kan verklaren, is het beter. Een theorie die veel vormen van gedrag verklaart middels
weinig proposities heeft de voorkeur boven een theorie met veel proposities (die slechts een
bepaalde vorm van gedrag verklaard).
4. Toetsbaar/testbaarheid. Een theorie kan ontestbaar zijn door:
a. Tautologie=iets wat per definitie waar is
b. Verbanden niet nauwkeurig omschreven tussen proposities in theorie, of met open
einde.
c. Niet meetbaar
5. Empirisch ondersteund. Hoe meer onderzoek de theorie ondersteunt, hoe beter. Hoewel
sommige theorieën makkelijker te toetsen zijn dan anderen en sommige nieuw zijn. Ook zijn
sommige populairder.
6. Implicaties voor vervolgonderzoek: inspireert de theorie nader onderzoek?
7. Beleid. Theorieën zijn onze verklaringen waarop beleid wordt gebaseerd. Hoe goed sluit
beleid aan bij je theorie?
Het succes van een bepaald beleid kan niet worden gebruikt om de theorie te toetsen:
Slechte vertaling van theoretische concepten naar concrete situatie
Praktische of ethische bezwaren
Additionele politieke of economische factoren: politiek wil niet of te weinig geld.
7
